İkinci El Taşıt ve Taşınmaz Ticareti Yapanların (Oto Galericilerin ve Emlakçıların) KDV ile İmtihanı-3
Önceki yazılarımızda ikinci el taşıt ve taşınmazların satışında özel matraha tabi KDV’nin fatura ve beyanname üzerinde nasıl gösterilmesi gerektiğini ifade etmiştik. Akabinde, kanun ve tebliğde geçen taşıt ve taşınmazların esaslı vasıf değişikliği kavramı üzerinde durmuştuk.
Bu yazımızda şu soruların cevaplarını arayacağız:
- Özel matraha tabi satış yapabilmek için mutlaka I. Sınıf tacir olmak zorunlu mu? Bilanço usulüne tabi olmayan tacir veya esnaf ve sanatkâr olarak da özel matraha tabi taşıt veya taşınmaz satışı yapılabilir mi?
- Yetki Belgesi almamış olan tacir ve esnaflar özel matraha tabi satış yapabilirler mi?
- KDV’siz olarak kimlerden taşınmaz ve taşıt alınabilir?
- Birden fazla faaliyet ile iştigal edenler, özel matraha tabi satış yapabilirler mi?
Bilindiği üzere 13.02.2018 tarihli ve 30331 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan ‘İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik’ ile 05.06.2018 tarihli ve 30442 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan Taşınmaz Ticareti Hakkında Yönetmelik
- İkinci el motorlu kara taşıtı ve taşınmaz alım satım faaliyetleri,
- Yetki belgesinin alınması, yenilenmesi ve iptaline ilişkin usul ve esaslar,
- İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti yapılan işletme ile Taşınmaz ticaretiyle iştigal eden işletmelerde aranan şartları, bu işletmelerin faaliyetlerine ilişkin yükümlülüklerini,
- Bakanlık, yetkili idareler ile ilgili diğer kurum ve kuruluşların taşınmaz ticaretine ilişkin görev, yetki ve sorumlulukları, gibi konuları düzenlenmiştir.
Bu konularda ise açıklanması gereken bir takım hususlar karşımıza çıkmaktadır.
Yetki Belgesi Uygulaması ve Odaları Kayıt
Esnaf ve sanatkâr kapsamında olup ya da tacir olmayıp özel matrah hesaplayabilecek olanlar kimlerdir?
Yukarıda bahsetmiş olduğumuz düzenlemelere göre; ikinci el taşıt veya taşınmaz alım satımı yapabilmek için ‘Yetki Belgesi’ alınma zorunluluğu getirilmiştir. Yetki belgesinin alınabilmesi için ikinci el motorlu kara taşıtı ve taşınmaz ticareti yapılan işletmelerde aranan şartların yanı sıra esnaf ve sanatkârlar odasına, ticaret ve sanayi odasına veya ticaret ve sanayi odalarının ayrı kurulduğu yerlerde ticaret odasına kayıtlı olmazorunluluğu söz konusudur. Gerekli olan bu şartlar sağlandığı takdirde özel matraha tabi olarak KDV hesaplanabilecektir.
Bu durumda, oto tamircileri veya modifiyecileri gibi esnaf ve sanatkârlar, oto alım satımı yapıp özel matraha göre KDV hesaplayabilirler mi? İnşaat işlerinin (boya, badana, elektrik, su, doğalgaz, tesisatı vb.) belli kısımlarını yapan esnaf ve sanatkârlar ikinci el gayrimenkul satışlarında özel matraha göre KDV hesaplayabilecekler mi? Tacir olmadan ikinci el taşıt veya taşınmaz satışı yapılabilir mi?
İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti yapanlar ile taşınmaz ticaretiyle iştigal eden işletmelerde aranan şartları ve bu işletmelerin faaliyetlerine ilişkin yükümlülükleri yerine getirirlerse neden olmasın! Zira Esnaf ve Sanatkâr Sicil Yönetmeliği’ne göre ‘Esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı iken, daha sonraki yıllarda yıllık alış veya satış tutarları ya da gayrisafi iş hasılatı, esnaf ve sanatkâr sayılma hadlerini aşanlar kendileri istemedikçe ticaret siciline ve dolayısıyla Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği bünyesindeki odalara kayda zorlanamazlar’. Dolayısıyla, esnaf ve sanatkâr olup aynı zamanda da gerekli şartları sağlayarak oto veya taşınmaz alım satımı yapılması mümkün olup esnaf sanatkâr odasına kayıtlı olunması yeterlidir. II. Sınıf tacir olarak değerlendirilen işletme hesabı esasına göre defter tutanlar da esnaf ve sanatkâr odalarına kayıt yaptırabilmektedirler. Bu durumda, alım ve satımları belli haddi geçtiği takdirde de artık I. Sınıf tacir olarak nitelendirilerek, ticaret odalarına esnaf ve sanatkâr sicili ile kaydolabileceklerdir.
10 Nisan 2018 tarihli T.C. Ticaret Bakanlığı basın açıklamasına göre, ilgili yönetmelik uyarınca hâlihazırda faaliyette olan işletmelere Yetki Belgesi edinimi için tanınan süre 13 Ağustos 2019 tarihinde sona ermekteydi. Bu süre 10.08.2019 tarihli 30858 sayılı Resmi Gazete’de yer alan ‘İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’ ile 31.12.2019 tarihine uzatılmıştır. Dolayısıyla, bu tarihe kadar yetki belgesi olmadan diğer şartları sağlayanlar da özel matrah uygulamasından faydalanabilirler.
Birden Fazla Faaliyeti Olanların Satışlarında Özel Matrah Uygulaması
Özel matrah uygulamasından sadece ikinci el taşıt veya taşınmaz ticareti ile iştigal edenler mi yararlanabilirler? Birden fazla faaliyetle iştigal edenler özel matrah hesaplayamazlar mı?
19 Seri no.lu KDV uygulama genel tebliğinde yer alan şu bölüm önemlidir;
‘İkinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz teslimlerinde özel matrah uygulaması yalnızca ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükellefler tarafından uygulanacaktır. ‘
Bu ifadeden sadece ikinci el taşıt ve taşınmaz ticareti yapanların yararlanabileceği taşıt veya taşınmaz alım satımının yanında başka faaliyetleri olanların yararlanamayacağı gibi bir anlam çıkmaktadır. Ancak, kanaatimizce tebliğin bu ifadesinin amacı mükellefi başka bir faaliyet yasağı adına sınırlamak için değil, özel matrahın uygulanabileceği alanı sınırlamak içindir. Yani, yalnızca ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükellefler tarafından uygulanacaktır.Bu faaliyetlerinin yanında başka faaliyet ile iştigal edilmesi özel matrah uygulamasına engel değildir.
Mükellefin değil, özel matrah uygulanabilecek faaliyet alanının konusunun sınırlandırıldığını, bahse konu tebliğin 4. örneğinden teyit etmemiz de mümkündür.
Örnek 4: (A) Mobilya İmalat, Turizm A.Ş. 3 yıl önce yatırım amaçlı almış olduğu arsayı (B) Konut Yapı Kooperatifine satmıştır.
(A) Mobilya İmalat, Turizm A. Ş.nin faaliyet konusu taşınmaz ticareti olmadığından arsa tesliminde özel matrah uygulanmayacaktır.’
Kanaatimizce, özel matrahtan yararlanmak için mükellef sadece taşıt veya taşınmaz alım satımı yapmakla sınırlı tutulmuş olsaydı bu örnek anlamsız olurdu. Aslında örnekle bize anlatılmak istenen mükellefin faaliyet konuları arasında ikinci el taşınmaz alım satım faaliyetinin bulunmamasıdır.
Bu örnekte görebildiğimiz bir başka ayrıntı ise, özel matrah uygulaması yürürlüğe girmeden önce KDV ödenmeksizin alınan bir taşıt veya taşınmazın özel matrah kapsamında satışının yapılabilecek olmasıdır. Çünkü, yukarıda yer alan örneğin açıklamasında eğer uygulama öncesi alımların kapsama girmemiş olsaydı zaten faaliyetin olup olmamasının bir önemi olmayacaktı ve örnek açıklaması yürürlük öncesi özel matrahın uygulanamayacağı yönünde olacaktı.
Kimlerden KDV’siz Taşıt veya Taşınmaz Alınabilir?
KDV Kanunu 23. madde hükmünde yer alan ‘Katma değer vergisi mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak’ ifadesini daha yakından incelemek gerekirse bu alımları sınıflandırabiliriz. Bahse konu alımlar genel olarak şu şekilde kategorize edilebilir.
- Nihai tüketicilerden, (Gelir Vergisi Kanunu’nun Gelirin Unsurları başlıklı maddesinde yer alan ticari, zirai veya mesleki kazanç kapsamında gelir elde edenlerin dışındakiler olarak değerlendirilebilir.)
- GVK 9. maddede düzenlenen Esnaf Muafiyetinden faydalananlardan,
- GVK 66/5. maddede düzenlenen Serbest Meslek Muafiyeti kapsamında olanlardan,
- GVK 53. madde ile vergilendirilen Tevkifata Tabi Çiftçilerden,
- GVK 18. maddeye göre faaliyette bulunan Serbest Meslek İstisnasına tabi olanlardan,
- KDV Uygulama Genel Tebliğinde belirlenen Arızi Serbest Meslek kazancı elde edenlerden,
- GVK 46. maddede düzenlenen Basit Usulde mükellef olanlardan,
yapılan taşıt ve taşınmazlar ile
- Kurumların aktifine kayıtlı olan taşınmazlardan gerekli şartları* sağlayanlardan KDV hesaplanmadan alım yapılabilmektedir.
*KDV Uygulama Genel Tebliğine göre ‘Kurumların aktifinde en az iki tam yıl süreyle bulunan taşınmazların satışı suretiyle gerçekleşen devir ve teslimler KDV'den müstesna olup, istisna kapsamındaki kıymetlerin ticaretini yapan kurumların, bu amaçla aktiflerinde bulundurdukları taşınmazların teslimleri ise istisna kapsamı dışındadır’. Bu durumda, kurumlar vergisi mükelleflerinin tebliğde belirtilen gerekli şartları sağlamaları ile taşınmazlarının satışları için KDV hesaplamayacaklardır.
Ayrıca, bankalar ve finans kurumları tarafından yapılan hacizli konut satışlarının, bu kuruluşların KDV mükellefi yerine ‘Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’ mükellefi olmaları nedeniyle sanki KDV hesaplamayacağı anlamı çıkmaktadır. Ancak 435 seri No’lu Vergi Usul Kanunu Tebliğine göre; ‘6361 sayılı Kanun kapsamında faaliyet gösteren finansman şirketleri BSMV'ye tâbi işlemleri dışında kalan KDV'ye tâbi teslim ve hizmetlerinde fatura düzenlerler.’ Dolayısıyla, bankalar her ad altında olursa olsun bankacılık işlemlerinden elde ettikleri gelirler için dekont düzenlerler ve bu dekontlar bankaların vermiş olduğu fatura hükmündedir. Ayrıca Bankaların Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi kapsamına giren tüm işlemleri de KDV istisnadır. Buna karşın, ‘Bankalar, bankacılık işlemi dışında bir taşıtını, taşınmazını veya haciz uyguladığı bir eşyayı satarsa fatura düzenlemek ve KDV hesaplamak zorundadır. Zira, bu işlemler bankacılık işlemi kapsamında değildir.’
Genel Değerlendirme ve Sonuç
Üç bölümden oluşan yazı dizimiz ile KDV Kanunu Özel Matrah Şekilleri başlığında yer alan ve 23. maddeye eklenen ‘İkinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükelleflerin özel matraha tabi satışlarının uygulaması’ hakkında sektörde karşılaşılan belirsizlikleri tespit etmeye çalışıp, birçok soruya cevap aradık. Umarız fayda sağlayabilmişizdir.
