Öz Kaynakların Negatif Olması Durumunda Finansman Gider Kısıtlaması Uygulaması
Şirketler faaliyetlerini finanse etmek üzere zaman zaman öz kaynaklarını kullanmasının yanında borçlanmaya ihtiyaç duyabilmektedirler. Bu borçlanmaların, şirketlerin öz kaynaklarını geçmesi durumunda finansman gider kısıtlaması hususu ortaya çıkmaktadır.
Bilindiği üzere finansman gider kısıtlaması; yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşmış olan mükelleflerin aşan kısımla sınırlı olmak üzere, yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10'luk kısmı KKEG (Kanunen Kabul Edilmeyen Gider) olarak dikkate alınacaktır. Ancak, öz kaynak tutarını aşan yabancı kaynaklarla ilgili olarak yatırımın maliyetine ilave edilmiş olan yabancı kaynaklardan doğan gider ve maliyet unsurları ise %10'luk bu kısıtlamaya tabi tutulmayacaktır.
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun “Kabul Edilmeyen İndirimler” başlıklı 11/1-(i) maddesinde; “Kredi kuruluşları, finansal kuruluşlar, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri dışında, kullanılan yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşan işletmelerde, aşan kısma münhasır olmak üzere, yatırımın maliyetine eklenenler hariç, işletmede kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10'unu aşmamak Cumhurbaşkanınca kararlaştırılan kısmı. Belirlenecek oranı sektörler itibarıyla farklılaştırmaya Cumhurbaşkanı, bendin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.” hükmü yer almaktadır. İlgili Kanun 2021 yılına kadar Cumhurbaşkanı’nın kararlaştırdığı bir oran bulunmaması sebebiyle uygulanmamaktaydı.
Ancak 4 Şubat 2021 tarihli Resmi Gazete’ de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile kısıtlamada kullanılacak oranın %10 olarak belirlenmesiyle birlikte mezkûr kanun uygulamaya konulmuştur. Dolayısıyla 01.01.2021 tarihinden itibaren başlayan vergilendirme dönemi kazançlarına (geçici vergi dönemleri dâhil olmak üzere) finansman gider kısıtlaması uygulanacaktır.
25/5/2021 tarihinde yapılan değişiklikle Kurumlar Vergisi Tebliğine Finansman Gider Kısıtlaması başlığı eklenmiştir. Ancak öz kaynağın negatif olması durumunda hesaplamanın nasıl yapılacağı hakkında herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Bu kapsamda öz kaynağın negatif olması durumu ve bu durumda finansman gider kısıtlamasının hesaplanması yazımızda açıklanacaktır.
Öz sermaye Vergi Usul Kanunu’nun “Bilanço” başlıklı 192. maddesinde; “Aktif toplamı ile borçlar arasındaki fark, müteşebbisin işletmeye mevzu varlığını (öz sermayeyi) teşkil eder.” şeklinde tanımlanmıştır.
Öz kaynaklar genellikle bir şirketin toplam varlıkları ile toplam borçları arasındaki farkı temsil etmektedir. Bu sayı aynı zamanda şirketin varlıklarını ve diğer kaynaklarını kullanarak ürettiği toplam ekonomik değeri göstermektedir.
Tekdüzen hesap planına göre öz kaynaklar; işletme sahip veya ortaklarının bilanço tarihinde işletmeye yapmış oldukları sermaye yatırımlarının tutarını gösteren ödenmiş sermaye ile Sermaye Yedekleri, Kâr Yedekleri, Geçmiş Yıllar Kârları ve Geçmiş Yıllar Zararları ve Dönemin Net Kâr veya Zararını kapsamaktadır.
Birkaç dönem veya yıl boyunca birikmiş zararlar, öz kaynakların negatif olmasına neden olabilmektedir. Bu durumda finansal gider kısıtlaması hesaplanırken öz kaynakların sıfır olarak dikkate alınması gerektiği kanaatindeyim. Aksi halde öz kaynağın negatif olmasına yol açan zarar tutarının da hesaplamada ortaya çıkacak orana tekabül eden kısmı KKEG olarak beyan edilmek zorunda kalınacaktır. Aynı zamanda bu durum yabancı kaynakların öz kaynakları aşan kısmının yabancı kaynağa olan oranın (1) birden büyük olmasına sebep olacaktır. Bu oranın (1) birden büyük olması ödenen faiz oranından daha fazla bir rakamın % 10’luk kısmının KKEG olarak dikkate alınması sonucunu ortaya çıkaracaktır. Kanun maddesi ise yalnızca yabancı kaynaklardan kaynaklanan faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurlarının %10’ unu gider olarak kabul etmemektedir.
Yukarıda açıklanan durum ise bir örnek yardımıyla aşağıdaki gibi izah edilebilir:
Örnek: Öz kaynakları (-1.000.000)-TL olan (X) A.Ş.’nin aynı dönemde yabancı kaynakları toplamı 3.000.000-TL’dir. Şirketin bu döneme ilişkin toplam finansman gideri ise 300.000-TL’dir. (X) A.Ş. devam eden yatırımı dolayısıyla aynı dönemde kullanmış olduğu krediden kaynaklanan 50.000-TL’lik finansman giderini yatırımın maliyetine eklemiştir.
(X) A.Ş.’nin bu dönemde yabancı kaynak tutarı öz kaynak tutarını aştığı için aşan kısma münhasır olmak üzere yabancı kaynaklara ilişkin finansman giderinin %10’luk kısmı kurum kazancının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecektir. Diğer taraftan, finansman giderinin yatırımın maliyetine eklenmiş olan kısmı %10’luk bu sınırlamaya tabi tutulmayacaktır.
Bu döneme ilişkin toplam 300.000-TL’lik finansman giderinin 50.000-TL’lik kısmı yatırımın maliyetine eklenmiş olduğundan finansman gider kısıtlamasının hesabında dikkate alınacak tutar (300.000-TL – 50.000-TL =) 250.000-TL olacaktır.
Hesaplama yapılırken öz kaynak toplamı negatif olması nedeniyle sıfır olarak kabul edilecektir.
Aşan Kısım: Yabancı Kaynak Toplamı – Öz Kaynak Toplamı
Aşan Kısım: 3.000.000-TL - 0-TL = 3.000.000-TL
Aşan Kısma İsabet Eden Finansman Gideri: Finansman Gideri X (Aşan Kısım / Toplam Yabancı Kaynak)
: 250.000-TL x (3.000.000-TL / 3.000.000-TL)
: 250.000-TL x 1
: 250.000-TL
250.000-TL x %10 = 25.000-TL’lik finansman gideri kurum kazancının tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak kabul edilecektir.
Verilen örnekte de görüldüğü üzere şirketlerin öz kaynaklarının negatif olması durumunda, öz kaynak tutarının sıfır olarak kabul edilmesi ve bu kapsamda hesaplama yapılmasının uygun olacağı kanaatindeyim.