ABD Senatosuna Sunulan Türkiye Uluslararası Finansal Kuruluşlar Yasası Tasarısı
Bir süre önce ABD Senatosu’na Türkiye'nin uluslararası kuruluşlardan borç almasını engelleyen bir tasarının sunulduğu ve tasarının Dış İlişkiler Komitesince kabul edildiği haberleri gündemi meşgul etmişti.
Ancak o zaman Senato Dış İlişkiler Komitesinden yapılan yazılı açıklamalar dışında tasarı metnini edinmek mümkün olmamıştı. Senato’ya 19 Temmuz’da sunulan ve 26 Temmuz’da Dış İlişkiler Komitesi’nde kabul edilen tasarının metni bugün kısa bir süre önce internete konuldu ve artık ayrıntıları görebiliyoruz.
Tasarının tam adı:
S.3248 numaralı tasarı her ne kadar “Uluslararası finans kuruluşlarınca Türkiye Cumhuriyeti’ne verilecek borçlar ile finansal ve teknik yardımın kısıtlanması” olarak adlandırılmış olsa da kısa ad olarak “Türkiye Uluslararası Finansal Kuruluşlar Yasası” adı belirlenmiştir.
Tasarının hazırlanma nedeni:
Tasarıda bu kanun teklifinin hazırlanma nedeni olarak aşağıdaki hususlar gösterilmektedir.
- “Uluslararası Finansal Kuruluşlar Yasası” uyarınca Amerika Birleşik Devletleri’nin uluslararası finansal kuruluşlardaki politikası; yardımların, herkesçe kabul edilmiş insan haklarının; işkence veya gaddar, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele veya cezalandırma, iddianame düzenlenmeden uzatılmış gözaltında tutma veya yaşam hakkının, özgürlüğün ve kişi güvenliğinin açık inkârı gibi önemli ihlali gibi eylemlerde bulunan ülkeler dışındaki ülkelere doğru yönlendirilmesidir.
- Uluslararası kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşları Türk Hükümetinin Temmuz 2016’daki darbe girişiminden bu yana önemli insan hakları ihlalleri yaptığını belgelemişlerdir.
- ABD Dışişleri Bakanlığının İnsan Hakları Uygulamaları hakkındaki 2017 Türkiye Raporu, olağanüstü hâl kapsamında milletvekilleri ile ABD Misyonunun iki Türk çalışanı dahil, on binlerce kişinin keyfi gözaltına alınması ve tutuklanması gibi önemli insan hakları sorunlarına dikkat çekmiştir.
- ABD vatandaşları halen Türk Hükümeti tarafından dayanaksız ve politik amaç güden iddialarla uzun süreli gözaltı uygulamaları ve hareket özgürlüğünün keyfi olarak kısıtlanması gibi kabul edilemez tacize ve insan hakları ihlallerine maruz kalmaktadırlar.
Tasarının genel amacı nedir?
Tasarının genel amacı olarak ABD’nin politikasının;
- ABD vatandaşlarının politik bir kaldıraç olarak kullanılmak amacıyla yabancı bir hükümet tarafından göz altına alınmasını engellemek ve
- Türk Hükümetinin ABD Misyonlarında çalışan yerel personel ile çifte vatandaşlar dahil ABD vatandaşlarına yönelik keyfi gözaltına alma ve hareket özgürlüğünün kısıtlanması gibi eğilimlerine karşı koymak
olduğu ifade edilmiştir.
Tasarının içeriği nedir?
Tasarı ile Hazine Bakanının,
- Dünya Bankası Grubu’nun ABD İcra Direktörüne, Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC) tarafından Türkiye’ye veya Türkiye’deki bir projeye gelecekte kredi sağlanmasına veya finansal ve teknik yardım yapılmasına karşı çıkması talimatı vermesi emrediliyor.
- Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’nın (EBRD) ABD İcra Direktörüne, Banka tarafından Türkiye’ye veya Türkiye’deki bir projeye gelecekte kredi sağlanmasına veya finansal ve teknik yardım yapılmasına karşı çıkması talimatı vermesi emrediliyor.
- IMF dahil diğer tüm uluslararası mali kuruluşların ABD İcra Direktörlerine de diğer kilit bağışçı ülkelerle birlikte çalışarak, Türk hükümetiyle gelecekteki temaslar ve kredi sağlama konusunda, Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesini imzalamış bir ülke olarak Türk halkına taahhüt edilmiş hakların tamamen geri getirilmesi dahil, ülkedeki insan haklarını geliştirecek şekilde uyumlu bir politika yaklaşımı geliştirmekle görevlendirmesi emrediliyor.
Tasarının istisnaları nelerdir?
Yukarıdaki ilk iki maddede yer alan kısıtlamalar, insani amaçlarla sağlanan krediler ile finansal ve teknik yardım yapılması durumunda uygulanmayacaktır.
ABD Hazine Bakanı 1. Maddedeki kısıtlamayı, ancak Türkiye’nin enerji alanında Rusya ve İran’a olan petrol ve doğalgaz bağımlılığını azaltacak şekilde enerji kaynağı çeşitlendirmesine yönelik projeler için yararlı olacağına dair tespitlerini ilgili Komitelere sunması durumunda kaldırabilecektir.
Yaptırımlar ne zaman yürürlükten kalkacaktır?
Tasarı kanunlaşıp yürürlüğe girerse yukarıda yer alan kısıtlamalar ancak ABD Başkanının; Türk Hükümetinin artık ABD Misyonlarında çalışan yerel personel ile çifte vatandaşlar dahil ABD vatandaşlarına yönelik keyfi gözaltına alma ve hareket özgürlüğünün kısıtlanması gibi keyfi uygulamaları yapmadığı yönünde karar vermesi ve buna dair tespitlerini ilgili Komitelere sunması durumunda ve bu tarihten 30 gün sonra kalkacaktır.
Gelişmelerin izlenmesi
ABD Hazine Bakanı, Dışişleri Bakanı ile birlikte bu kanunun yürürlüğe girmesinden 180 gün sonra ve sonraki her 180 günde bir ilgili Komiteleri; uluslararası mali kuruluşların ABD İcra Direktörlerinin bu kısıtlamalar yönündeki çabaları ve ABD Misyonlarında çalışan yerel personel ile çifte vatandaşlar dahil ABD vatandaşlarına yönelik keyfi gözaltına alma ve hareket özgürlüğünün kısıtlanması gibi keyfi uygulamalar hakkında bilgilendirecektir.
Tasarı metninde geçen “uluslararası mali kuruluşlar”
Tasarı metninde geçen “uluslararası mali kuruluşlar” aşağıdaki kuruluşları kapsamaktadır.
Uluslararası Para Fonu,
Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası,
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası,
Uluslararası Kalkınma Birliği
Uluslararası Finans Kurumu,
Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı,
Afrika Kalkınma Bankası,
Afrika Kalkınma Fonu,
Asya Kalkınma Bankası,
Inter-Amerikan Kalkınma Bankası,
Orta Doğu ve Kuzey Afrika Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Bankası,
Inter-Amerikan Yatırım Kurumu.
Tasarı metnine ve diğer bilgilere aşağıdaki adresten ulaşılabilir.
https://www.congress.gov/bill/115th-congress/senate-bill/3248/text