657 Sayılı Harita Genel Müdürlüğü Kanunu mu? Sahi Nasıl Veriliyor Bu Kanun Sayıları?
Çoğumuzun mevzuatla ilgili aklına bir şey takıldığında internet üzerinden ilk başvuru adresi mevzuat.gov.tr oluyor. Kullanımı basit, kanun sayısını yazınca “tak” diye karşınıza çıkıyor. Hem de kanuna eklenen, çıkan ve hatta iptal edilen hükümleriyle birlikte. Kimi kanun değişiklikleri uygulamaya geç işlense de “mevzuat.gov.tr” hukuki metinlere ulaşma anlamında büyük kolaylık sunuyor.
Mevzuat arama uygulamasında istediğiniz kanunu arama imkanınız bulunuyor. Lakin bazı kanunlar diğerlerinden daha fazla aranıyor. Devlet Memurları Kanunuen çok aranan kanunların başında geliyor. Hemen hemen bütün memurlar ve memur adayları bu kanunu aratıyor.
Yaklaşık 60 yıl önce yazılan 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, “Lozan” gibi heybetli bir duruş sergiliyor. Çokça maddesi değişse de, yeni yeni maddeler eklense de omurgasını koruyor. Bu nedenle 657 deyince ilk akla “memurlar” geliyor.
Mevzuat bilgi sistemine Devlet Memurları Kanununu aratmak için “657” yazınca iki tane kanun çıkıyor.
657 – Devlet Memurları Kanunu 14.07.1965
657- Harita Genel Müdürlüğü ile İlgili Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun(1) 22.04.1925
Her ikisi de yürürlükte olan aynı sayılı iki tane kanun sonucu çıkıyor. Bu durum başka kanunlar için de karşımıza çıkıyor. Yani aynı sayıya sahip iki veya üç kanun olduğu görülüyor. Peki vatandaşlık numarasının bile kişiye özel olduğu bir yerde nasıl oluyor da aynı sayıyla birden çok kanun yürürlükte oluyor?
Kanunlara sayı verilmesi geleneği hukukumuzda birçoğumuzun kim olduğunu bilmediği halde adres tarifi olarak kullandığı Bolu Mebusu Dr. Tunalı Hilmi (2) ’den geliyor. Kanunlara sayı verilmesi gerektiğine dair parlamento kararı teklifi Tunalı Hilmi tarafından(3) veriliyor.
Gerekçesi kanunları daha kolay bulmak ve değiştirmek olan Parlamento kararı niteliğindeki bu teklif 14 Aralık 1920 tarihinde kabul ediliyor. Ayrıca teklif 23 Nisan 1920 tarihinden sonra yani Büyük Millet Meclisi tarafından çıkarılan tüm kanunları kapsıyor.
İ:114 14.12.1336(4) (14 Aralık 1920) C:1
“5. — Bolu mebusu Tunalı Hilmi Beyin, Büyük Millet Meclisince neşredilmiş ve edilecek olan kanunlara numara vazına dair takriri
Büyük Millet Meclisi Riyaseti Celilesine
Büyük Millet Meclisince tanzim edilmiş ve edilecek olan kanunlara numara vazını teklif ederim.
Bolu
Tunalı Hilmi
TUNALI HİLMÎ B. (Bolu) — Efendim, bir kanun ararken fihristte uzun uzadıya zannımca aranılması icabeder. Hele bir de fihrist olmazsa o kanunun nerede, hangi ciltte bulunduğu büsbütün müşevveş bir hal kesbederek bulunamaz gibi bir netice elde edilir. Bunun için bir usul vardır. Eğer o kanuna bir numara vazedilirse meselâ İstiklâl mahkemeleri kanunu numarası on üç, buna bir zeyil yapılır. Yetmiş iki numara ile on üç numaralı kanuna zeyildir denildi mi çarçabuk o on üç numara bulunur. Aslına müracaat olunur.
MUSTAFA B. (Tokad) — îyi bir fikirdir.
TUNALI HİLMİ B. (Devamla^ — Bunun daha bir takım fevaidi vardır ki bunu teklif ediyorum. Şimdiye kadar yapılmış olan kanunlara da memurini aidesince birer numara konulur, onlar yalnız liste halinde çıkacak olan cüze vazedilir. Bu suretle bundan sonra da ilâve edilir. (Kabul, kabul sesleri).
HAMDİ B. (İzmit) — istanbul Divanı harpleri gibi bir numara koymıyalım.
REİS — Efendim, şu takriri nazarı itibare alıyor musunuz? Kabul edilmiştir. Kanunlara numara vazedilecektir.
OPERATÖR EMÎN B.(5)(Bursa) — Kabul olunmadı. Efendim aksini reye koyunuz.
REİS — Kabul etmiyenler ellerini kaldırsın. Efendim, kabul edilmiştir.
RASİM B. (Sivas) — Efendim, bu gayet makul bir tekliftir.
REİS— Efendim, kabul olunmuştur.”
Ne sebepten bilinmez teklifi kabul etmeyenler de oluyor ama yine oyçokluğuyla karar alınıyor. Daha sonra Kanunlarımıza sayı verilmeye başlanıyor.
“Kanunlara numara vazı hakkında
No. 82
Büyük Millet Meclisince kabul edilmiş ve edilecek kanunlara numara vazı takarrür etmiştir (Cilt: 6 - Sayfa: 414).
14 kânunuevvel 1336 (14 Aralık 1920)”
Büyük Millet Meclisi’nin ilk çıkardığı Kanun ise “1 sayılı Ağnam Vergisi Kanunu” oluyor. Ağnam, Arapça koyunlar kelimesinden geliyor. Vergisel anlamda ise küçükbaş hayvan sayısına göre vergilendirmeyi ifade ediyor.
Mustafa Kemal Paşa’nın da Büyük Millet Meclisi Başkanı seçildiği 24 Nisan 1920 tarihli oturumda kabul edilen Kanun 1 maddeden oluşuyor. Kanunun gerekçesi;
“Ağnam Resmi hakkında her tarafta dedikodular mevcudolduğundan müstaceliyet karariyle Ağnam Resmi miktarının bugün Meclisi Âlice tâyinini ve hemen her yere tebliğini ve esas maksadın Meclisi Âlice makamı hilâfeti ve halifei mukaddesemizi kurtararak başımızda görmekten ibaret olduğunun tamimini teklif ediyoruz.” şeklinde.
“Ağnam resmi kanunu
(Ceridei Resmiye ile neşir ve ilâm: 7 şubat 1337 - No. 1)
Ağnam resminin sabıkı misillû dört misli olarak istifasına karar verildi.
24 nisan 1336 ve 25 recep 1338”
Kanun 1 maddeden oluşuyor. Çünkü o dönemde kanun için yürürlük ve yürütme maddeleri koymak teknik olarak mümkün değil. Dahası 24 Nisan 1920 tarihinde kabul edilen Kanun ancak 7 Şubat 1921 tarihli Ceride-i Resmiye’nin (Resmi Gazete) ilk sayısında yayımlanabiliyor. Hukuken bir yürütme organı olmadığı için de Kanunu kimin yürüteceği belirtilemiyor.
Kanunlara bu şekilde sıra verilmeye başlanıyor. Ta ki 27 Mayıs 1960 Askeri Müdahalesine kadar. Son olarak 7481 sayılı Kanun çıkarılıyor fakat Riyaseti Cumhur Tezkeresi gelmediği için yayımlanamıyor. Yayımlanan son kanun ise 7480 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti arasında İş Birliği Anlaşmasının tasdikine dair Kanun”. 7480 sayılı Kanun 16 Mayıs 1960 tarihli Resmi Gazete yayımlanıyor. Ardından 27 Mayıs askeri müdahalesi gerçekleşiyor.
27 Mayıs 1960 Askeri Müdahalesi sonrası Milli Birlik Komitesi yönetimi elinde bulunduruyor. Tabi yeni kurallar, söz konusu döneme ilişkin özel düzenlemeler derken “Kanunlara en başta sayı verelim” deniyor.
1 sayılı Kanun olarak 12 Haziran 1960 tarihinde “1924 tarih ve 491 sayılı Teşkilatı Esasiye Kanununun bazı hükümlerinin kaldırılması ve bazı hükümlerinin değiştirilmesi hakkında geçici Kanun.” kabul ediliyor. Bildiğimiz usullerde yapılmadığı için de basılı genel kurul tutanağı bulunmuyor. 1 sayılı Kanun 14 Haziran 1960 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanıyor. Bu Kanunu Milli Birlik Komitesi yürütüyor.
Kanunlara artık yeniden numara verilmeye başlıyor. 1961 Anayasası da 334 sayılı Kanun olarak 9 Temmuz 1961 tarihinde halkoylamasıyla kabul edildikten sonra 20 Temmuz 1961 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanıyor. Bu süreç 15 Ekim 1961 tarihinde seçim yapılıp meclisin yeniden oluşmasıyla sona eriyor.
Kanunlara 1’den başlayarak sayı verme döneminin ikincisi; 375 sayılı “1961 yılında yapılacak seçimlerin başlangıcından, yeni Hükümetin kurulup işe başlamasından iki ay sonrasına kadar geçecek zaman içinde işlenecek bazı suçların 3005 sayılı Kanun[6] hükümlerine tabi tutulması hakkında Kanun” ile kapanıyor. 1960-1961 yılları arasında Milli Birlik Komitesi 375 Kanun çıkarıyor.
Seçimler yapılıyor ve yeni meclis oluşuyor. Seçilmiş meclis, yapacağı Kanunlar eskilerden farklı (?) olacağı için yeniden 1’den başlayarak sayı almasına karar veriyor.
22 Ocak 1962 tarihinde kabul edilen “1 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyelerinin Ödenek ve Yollukları Hakkında Kanunu” 27 Ocak 1962 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanıyor ve 15 Ekim 1961 tarihinde yapılan seçimlerden itibaren (geriye doğru) yürürlüğe giriyor. Bu kanunu Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi birlikte yürütüyor.
22 Ocak 1962 tarihinde başlayan yeniden Kanunlara 1’den başlayarak sayı verme uygulamasında değişiklik olmadı. Son olarak “7474 sayılı Aile ve Gençlik Fonu Kurulması Hakkında Kanun” 29 Kasım 2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı. 7488 sayılı Kanun kabul edildi ama henüz yayımlanmadı.
Yazının başına dönecek olursak kanunlara sayı verme meselesi ilkin ihtiyaçtan ikinci ve üçüncü seferlerde kibirden kaynaklı gibi duruyor. Elde bir Cumhuriyet varken ikinciye, üçüncüye ne hacet? İşte bu yüzden de 657 yazınca bir de Harita Genel Müdürlüğü Kanunu karşımıza çıkıyor.
Son olarak bir tesadüfü de ekleyelim. 1920-1960 yılları arasında yayımlanmış ilk dönemin son Kanunu 7480, ABD ile İş Birliği Anlaşmasını uygun bulurken içinde bulunduğumuz üçüncü dönemin henüz yayımlanmamış 7480 sayılı Kanun, Ekvator Ginesi ile Hava Ulaştırma Anlaşmasını uygun buluyor.
(1) Bu Kanunun adı “Harita Müdüriyeti Umumiyesi Kanunu” iken 22/9/1983 tarihli ve 2895 sayılı Kanunun 1 inci maddesi ile “Harita Genel Komutanlığı Kanunu” şeklinde, daha sonra 2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 73 üncü maddesiyle “Harita Genel Müdürlüğü ile İlgili Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun” şeklinde değiştirilmiştir.
(2) Jön Türklerin kurucularındandır. Milletvekilliği döneminde Atatürk devrimlerine kaynaklık eden ilerici teklif ve önergeler vermiştir. Yenilikçi yönüyle tanınan Tunalı Hilmi öz Türkçe, işçi, köylü ve kadın haklarını savunmuştur.
(3) https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/kanunlar_erisim.tutanak_hazirla?v_meclis=&v_donem=&v_yasama_yili=&v_cilt=&v_birlesim=&v_sayfa=&v_anabaslik=KARARLAR&v_altbaslik=82&v_mv=&v_sb=&v_ozet=&v_kelime=&v_bastarih=&v_bittarih=
(4) 1. Dönem 6. Cilt 114. Birleşim Sayfa 358
(5) Mehmet Emin Erkulseyitoğlu, Tıp doktoru. 8 Haziran 1924 tarihinde İstanbul Şehreminliğine atanmıştır. Cumhuriyet Dönemi İstanbul’un ilk belediye başkanıdır.
(6) 3005 sayılı Kanun “suçüstü hali” muhakemesi usulünü düzenlemekteydi.
