Sigortalının geleneksel merakı: Emekli olmak için Aralık mı, Ocak mı?
Her yıl Aralık ayı geldiğinde şehir daha beyaza bürünmeden gelir bu soru. Ne zaman başvuru yapayım; Aralık mı, Ocak mı?
“Soru”nun sebebi, elbette daha yüksek emekli aylığı bağlanması isteği. “Soru”nun “sorun”u ise net bir cevaba sahip olmaması.
Yani her yıl değişebilmesi.
Peki, bu yıl ne yapmalı?
Azıcık teknik ayrıntıya girecek olursak;
Aylık hesaplaması üç döneme göre yapılıyor.
- 2000 yılı öncesindeki çalışmalar için birinci aylık,
- 2000-2008 arası dönem için ikinci aylık,
- 2008 sonrası dönem için üçüncü aylık hesaplanıyor.
Sonra bunlar derleniyor. Toplamı demiyorum çünkü yeni bir hesap yapılıyor. 2008 yılı sonrasında olduğumuz için de aylıklar Yeni Kanunun aylık hesabından etkileniyor. Kazançlar güncelleniyor.
5510 sayılı Sosyal Güvenlik Yasasına göre emekli aylığının hesaplanması;
“…. yaşlılık aylığı, aşağıdaki hükümlere göre belirlenecek ortalama aylık kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan tutardır.
Ortalama aylık kazanç, sigortalının her yıla ait prime esas kazancının, kazancın ait olduğu yıldan itibaren aylık talep tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan kazançlar toplamının, …...
……
Yukarıdaki şekilde hesaplanan aylığın başlangıç tarihinin yılın ilk altı aylık dönemine rastlaması halinde 55 inci maddenin ikinci fıkrasına göre Ocak ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranı kadar artırılarak, yılın ikinci altı aylık dönemine rastlaması halinde ise öncelikle Ocak ödeme dönemi, daha sonra Temmuz ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranları kadar artırılarak, sigortalının aylık başlangıç tarihindeki aylığı hesaplanır.”
Özetle talep tarihine kadar geçen yıllar için ortalama aylık kazanç hesaplanacağını ve ikinci altı aylık dönemde aylık başvurusunda yapanlara Ocak ve Temmuz katsayı güncellemesini yapılacağı söyleniyor. Konu tamamen hesaplama yöntemi ile ilgili.
Bu durum size çok mantıklı gelmeyebilir. Yani aynı kişi, aynı çalışmaları ile Aralık 2023’de emekli olmak istediğinde Ocak 2024 döneminde yapacağı başvurudan daha yüksek aylık alabiliyor.
1998 yılında işe başlayan işe başlayan ve emekli aylığı hesabına ilişkin tüm verileri aynı olan aynı olan iki sigortalıyı ele alalım.
Her iki sigortalı da 1 Eylül 1998 tarihinde sigortalı oluyor. Her ikisi de asgari ücretle çalışıyor. Tüm çalışmaları asgari ücretten;
2000 yılı öncesi 480 gün,
2000 – 2008/9 arası 3150 gün,
2008/10 sonrası 5370 gün
olmak üzere toplamda 9.000 gün ile 2023 yılı Ekim ayı sonunda çalışma hayatından çıkıyorlar. 25 yıllık sigortalılık süresi ve 18 yaş+20/25 yıllık süreyi (38 yaş dolmuş olmalı, erkekte 43) doldurduklarında emekli olabilirler.
İlk sigortalı 31 Aralık 2023 tarihinde e-devlet üzerinden başvurusunu yapıp emekli aylığı talebinde bulunuyor. Bu kişinin üç dönem için hesaplamaları yapılıyor. Başvuru 2023 yılı içinde yapıldığı için de 2023/Ocak artışı olan %30 ve 2023/Temmuz artışı olan %25 oranındaki artışlardan yararlanıyor. 2023 yılı Aralık ayı için bu kişiye 6.144,27 TL aylık hesaplanıyor. Tüketici fiyatlarıyla sıkı ilişki içinde olan Ocak/2024 emekli aylığı artışının %50 olacağı varsayıldığında bu kişiye Ocak 2024’te 9.216,40 TL aylık bağlanıyor.
İkinci sigortalı ise 43 yaşını doldurduğu 2 Ocak 2024 tarihinde e-devlet üzerinden başvurusunu yapıp emekli aylığı talebinde bulunuyor. Bu kişinin üç dönem için hesaplamaları yapılıyor. Başvuru 2024 yılı içinde yapıldığı için de 2023/Ocak artışı olan %30 ve 2023/Temmuz artışı olan %25 oranındaki artışlardan yararlanamıyor. 2023 yılı Aralık ayı için bu kişiye 5.815,27 TL aylık hesaplanıyor. Ocak/2024 aylığı artışı %50 olacağı eklendiğinde ikinci sigortalıya Şubat 2024’te 8.723,71 TL aylık bağlanıyor.
Yukarıdaki işçilerden Aralık ayında başvuru yapan hem 2023 artışlarından hem de 2024 artışından yararlanırken 2024 yılında başvuran sadece 2024 artışından faydalanabiliyor. Ama bu durum tamamen enflasyona bağlı olarak tam tersi de olabiliyor. O kadar teknik hesaplamayla okuyucuyu bunaltmaya gerek yok.
Şunu da belirtmekte yarar var;
“Alt sınır aylığı Ocak 2024’te 10.000 TL olursa bu yazı boşa gitmediği gibi emeklinin aşağıda eşitlenmesi hoşa gitmiyor.”