Ocak-Eylül döneminde yapı inşaat ruhsatı, yapı kullanım izni ve ilk el konut satışları
TÜİK, 2023 yılı Ocak-Eylül dönemine ilişkin yapı inşaat ruhsatları ve yapı kullanım izinlerini açıklamıştır. Yapı inşaat ruhsatı verilen daire sayıları, geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 24,1 oranında artarken, yapı kullanım izni verilen daire sayıları yüzde 20,6 oranında azalmıştır. Bu dönemde ikamet amaçlı bina inşa maliyetlerindeki yıllık artış yüzde 63,1 olurken, yeni konut fiyatları endeksi yüzde 110,8 oranında artmış, ilk el konut satışları ise yüzde 13,9 oranında gerilemiştir.
Yapı inşaat ruhsatı verilen daire sayıları 2020 yılında yüzde 73,6, 2021 yılında da yüzde 30,7 oranında artmıştır. Özellikle 2020 yılında kredi faizlerindeki düşüş yapı inşaatı ruhsat artışında etkili olmuştur. Ancak 2021 yılı ikinci yarısından itibaren inşaat maliyetlerindeki yükseliş yapı inşaat ruhsatlarındaki artışı sınırlandırmış ve inşaat ruhsatları 2022 yılında yüzde 4,1 oranında gerilemiştir. Yapı kullanım izni verilen daire sayıları 2020 yılında yüzde 18,8 gerilemiş, 2021 yılında yüzde 4,5, 2022 yılında ise yüzde 2,5 oranında yükselmiştir.
2018-2020 döneminde ilk el konut satışları sürekli gerileme göstermiştir. İlk el konut satışlarındaki gerileme 2021 yılı ilk üç çeyreğinde de devam etmiş, ancak, faiz indirim sürecinin başlatıldığı ve döviz kurlarında aşırı yükselmenin gözlendiği 2021 yılı son çeyreğinde ilk el konut satışları rekor kırmış ve yüzde 57,8 oranında artmıştır. 2022 yılı ilk yarısında da artış devam etmiştir. Ancak yılın ikinci yarısında inşaat maliyetleri ve yeni konut fiyatlarındaki aşırı yükseliş ilk el konut satışlarının yüzde 14,3 gerilemesine neden olmuştur.
2021 yılında yüzde 43,5 artan yabancılara konut satışı, Rus uyruklulara konut satışının aşırı yükselmesi ile, 2022 yılında da yüzde 15,2 artmıştır. 2023 Ocak-Eylül döneminde ise yabancılara konut satışı, geçen yıla göre, yüzde 43,5 gerilemiştir.
2022 yılı sonlarında, dar gelirliler için “İlk Evim Projesi”, orta gelirliler için “Yeni Evim Projesi” başlatılmıştır. “Sosyal Konut Projeleri” ile Türkiye genelinde çeşitli illerde 300-350 bin konutu kapsayacak inşaat faaliyetleri başlatılması kararlaştırılmıştı. Ancak 2023 Şubat ayında yaşanan ve 11 ili kapsayan “Deprem Felaketi” önceliklerin önemli ölçüde değişmesine neden olmuştur. Deprem konutları yapımı ve depremzedelerin geçici ve kalıcı iskanı temel öncelik olmuştur. 2023 yılında inşaat ruhsatlarındaki artışın, sosyal konut projelerinden kaynaklandığı tahmin edilmektedir.
2021 yılı son çeyreğinde faizlerin indirilmesi, yatırım amaçlı konut talebini teşvik etmiştir. Bu durum konut fiyatlarında aşırı artışı da beraberinde getirmiştir. 2022 yılı ikinci yarısından itibaren konut satışları gerilemeye başlamış ve bu eğilim 2023 yılında da devam etmiştir.
Konut fiyatları ve maliyetlerinin geldiği seviye ile konut kredi faizlerindeki yükseliş ve kredi koşullarındaki sıkılık inşaat faaliyetlerini olumsuz etkilemektedir. 2023 Ekim ayı itibariyle, Türkiye genelinde, 100 m2’lik bir konutun fiyatı yaklaşık 2,9 milyon liraya yükselmiş bulunmaktadır. Yılın ilk yarısında yüzde 19 civarında olan konut kredi faizleri, son aylarda yüzde 42’ye kadar yükselmiş ve krediye erişim konusunda da ciddi zorluklar yaşanmaya başlanmıştır.
