Maaşım Neden Eksik Yatırılmış Olabilir?
Düzenli bir gelir kıymetlidir. Her ayın belli bir günü maaş almaya alıştıktan sonra risk alma potansiyeliniz de azalır zamanla. Tek geliriniz maaşınızsa maaş günü bir yatanına bakarsınız bir de akşamına kalmayanına. O nedenle hemen herkes kontrol eder yatan maaşını.
Maaşlı çalışan biri olarak 15’i sabahında kontrol ettim ben de maaşımı. Daha önce başkanlığını da yaptığım derneğin aidat kesintisi, olması gerekenin yaklaşık iki katıydı yani maaşım eksik yatmıştı. Ne kadar eksik diye sorarsanız, iki sene önce güzel bir et yemeği yiyecek kadar.
Sebebini öğrendim, geçtiğimiz aylarda eksik kesinti yapıldığı için bu ay fazla kesme yoluna gitmiş banka. Haziran ayından yani altı ay öncesinden kalma bir aidat kesintisiymiş.
Maaşlarımızda kimi zaman böyle beklenmedik kesintiler olabiliyor. Aynı durum emekli maaşları için de geçerli elbette. Emeklilerimizin büyük çoğunluğunun başka geliri olmadığını düşünürsek maaşlarındaki en küçük kesinti bile harcama hesaplarını olumsuz etkileyebilir.
Emekli maaşlarından yapılan kesintiler kimi zaman emeklinin bilgisi dahilindedir ama çoğu emekli maaştan kesinti yapıldıktan sonra fark eder eksik yattığını. Bu kesintilerin büyük bir bölümü geri alınamaz. Ancak bazı maaş kesintilerinin iadesi mümkündür.
Her şeyden önce emekli aylığıözel niteliklere sahiptir. Örneğin emeklinin banka hesabına yatmaz. Emekli aylığı için istediği bankada özel bir hesap açılır. Yani emekli olurken benim şu bankadaki filanca hesabım olsun diyemezsiniz. Çünkü emekli maaş hesabı diğer hesaplarınızdan ayrı olarak korunur. Her şeyin başında devredilemez, temlik edilemez ve siz istemediğiniz sürece haczedilemez. Bankaya istediğiniz ödeme talimatı verebilirsiniz ama SGK’ya elektrik faturamı emekli maaşımdan kes diyemezsiniz.
Korunmakla birlikte emekli maaşlarından da bir takım kesintiler yapılabilir.
Nafaka, mahkeme kararına istinaden her zaman aylıklardan kesilebilir. Herhangi bir sınırı da yoktur.
İcra kesintisi yapılabilmesi, muvafakatinize yani olurunuza bırakılmıştır. Siz isterseniz kesinti olur.
Gazi veya şehit yakını iseniz Ziraat Bankası aracılığıyla faizsiz konut kredisi çekebilirsiniz. Kredi çekmeniz halinde maaşınızdan dörtte bir oranında kredi kesintisi yapılır. Maaştan çıkarsanız bu oran dörtte bir arttırılır.
SGK’nın sizden prim alacağı varsa o zaman da aylığınızdan kesinti yapılabilir. Bu kesinti de maaşınızın en çok dörtte biridir.
Yersiz bir ödeme yapılmışsa SGK kusur durumunuza göre ödediği tutarları faizli ya da faizsiz olarak tahsil eder. Örneğin kendisi SSK’dan emekli, babasından Emekli Sandığı aylığı alan ve boşandığı eşiyle birlikte yaşayan birini düşünelim. Kusurlu olduğundan şüphe yok zira kanun aylık bağlanmayacak hal olarak niteliyor. Durum tespit edildikten sonra babadan bağlanan aylık kesilir. Ödenmiş aylıklar da faiziyle borç çıkarılır. İşte bu borç kişinin kendi SSK aylığından dörtte bir oranında tahsil edilir.
Yersiz ödemede emeklinin kendi kusuru olmayabilir de. Örneğin banka kuyruklarının önlenmesi uygulamasında Temmuz 2002’de aylıklarını ayın 5’inde almak için müracaat etmiş bir emekliye Ağustos 2002 aylığı beş gün fazla ödenmişti. Bu kişinin banka değiştirmek istemesi halinde aylıkların her ayın birine dönecektir. Hal böyle olunca daha önce peşin aldığı beş günlük ödemenin güncel tutarı aylığından kesilecektir. Kusuru olmadığı için faiz ödemeyecektir.
Yersiz ödeme bazen hiç umulmadık birinin sizin aylığınıza girerek daha önce hakkınız olan paraları borca dönüştürebilir. 2018 yılında vefat eden bir sigortalının eşine (%50) ve iki çocuğuna (%25,%25) ölüm aylığı bağlandığını düşünelim. 2022 yılında ise sigortalının aylık hakkı olup daha önce başvurmamış/başvuramamış bir çocuğunun SGK’ya aylık talebinde bulunduğunu varsayalım. Zamanaşımı kurallarına göre yeni çocuk en çok beş yıla kadar aylıklarını alacaktır.
Yeni durumda vefat eden sigortalının eşine (%40) ve üç çocuğuna (%20,%20,%20) aylık bağlanmış olacaktır. Bu durumda eş dört yıl boyunca %40 alması gerekirken %50 almıştır. İki çocuk da %20 almaları gerekirken %25 almışlardır. Fazla aldıkları tutarlar yersiz ödeme kapsamında aylıklarından dörtte bir oranında her ay kesilecektir. Tabi kusurları olmadığı için faiz ödemezler. Bu tür durumlar genelde boşanan kız çocukları ile üniversite öğrenimi kesintili olan erkek çocuklarında görülür.
Sağlık kesintileri başlı başına bir konudur aslında. Katılım payı, ilaç, ortez, protez ve optik harcamaları için emekli maaşlarından kesinti yapılır. Kesintilerde %10 uygulaması vardır. Kesintiler sağlık yardımı aldığınız aylardan sonraki maaşınızdan yapıldığı için siz de benim gibi şaşırmayın. Haziran’da yaptığınız bir sağlık harcaması Ekim veya Kasım’da aylığınızdan kesilebilir.
Bir de emekli dernekleri vardır. Her yıl şubat ayında iki emekli derneği için maaşlardan kesinti yapılır. Tabi emeklinin derneğe üye olma şartı var. Üye olmayandan kesilmiyor ama üye olduğunu hatırlamayan binlerce kişiden elbette kesiliyor.
Emekli derneklerinin üyeleri için toplu kömür alımları olabiliyor. Emekliler daha uygun fiyata kömür alıp üyesi oldukları derneğe maaşlarından kesinti yapılmasını kabul ederek ödeme yapmış oluyorlar.
Genel olarak emekli maaşlarından saydığımız kesintiler yapılıyor. Kesintiler genelde yerinde oluyor ama kimi durumlarda emekli maaşınızdan yapılan kesintiyi geri alabiliyorsunuz.
O nedenle her ay yatan maaşı kontrol etmekte yarar var.
Yorumlar