Kripto paralar nasıl vergilendirilebilir?
Literatürde coin ve token olarak isimlendirilen kripto paralar Türk vergi mevzuatında henüz yer almamakla beraber, uluslararası alanda gerçekleşen gelişmeler ve Türkiye’de yaygınlaşarak artan işlemler, yakın zamanda kripto paralar için gelebilecek düzenlemelerin habercisidir. Kripto paranın emtia mı, bir para birimi olarak mı veya menkul kıymet olarak mı değerlendirileceği konusu, Gelir İdaresince gelmesi mümkün düzenlemenin ne şekilde geleceği, gelir idaresinin kripto paraları ne tür bir değer olarak belirleyeceği belli değildir. Bunların her biri mümkün birer ihtimal olmakla birlikte her biri vergisel ve muhasebe açıdan farklı sonuçlar doğuracaktır. Yazının devamında üç farklı görüşe göre nasıl bir sürece dahil olacağı irdelenmiştir.
Emtia olarak değerlendirilmesi halinde;
Kripto para altın ile benzer özelliklere sahiptir. Ancak benzerlikler ile farklılıklarda içermektedir. Kripto paralar bir emtia olarak değerlendirilirse bu durumda iki türlü vergilendirilebileceği belirtilebilir. Burada alım satım işleminin sürekli veya arızi olup olmamasına göre; şayet arızi ise değer artış kazancı olarak, sürekli ise ticari kazanç olarak değerlendirilecektir. Ayrıca söz konusu kripto paraların emtia olarak değerlendirilmesi halinde KDV’nin konusuna da gireceği açıktır.
Para olarak değerlendirilmesi halinde;
Kripto paranın, para olarak tanımlanabilmesi için paranın sahip olduğu birtakım işlevleri yerine getirmesi gerekmektedir. Bu işlevler genel itibarıyla; değişim aracı olması, tasarruf ve yatırım aracı olması ve değer ölçüsü olma gibi işlevlerdir.
İlerleyen dönemlerde devletlerin çıkarmış oldukları kripto para türleri ve özel sektörlerin ortaya çıkardığı kripto para türleri olarak çıkması beklenmektedir. Kripto parayı “para” olarak kabul edildiği durumda 213 Sayılı VUK’un 289. madde hükümlerine başvurmak gerekir. İlgili kanun madde metni şöyledir: “Bu bölümde yazılı olmayan veyahut yazılı olup da kendi ölçüleriyle değerlenmesine imkân bulunmayan iktisadi kıymetler varsa borsa rayici, yoksa mukayyet 11 değerleri, o da yoksa emsal bedeliyle değerlenir”
Ülkemizde yabancı para borsası olmadığından Bitcoin maddenin ikinci sırasında yer alan mukayyet değer yani bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen hesap değeri ile değerlenir. Bu nedenledir ki, dönem sonunda aktifte yer alan kripto para, piyasa arz talep miktarlarına göre belirlenen değerinde ortaya çıkan artış veya azalış için değerleme yapılmasına gerek duyulacaktır.
Menkul kıymet olarak değerlendirilmesi halinde;
Kripto paraların birer finansal varlık olarak değerlendirilmesi görüşünde, kripto paranın alım satım işlemleri genel olarak gelir vergisinin konusuna girecektir. Alım-satım işlemi sonucu elde edilen gelir arızi ise değer artış kazancı, sürekli ise ticari kazanç olarak değerlendirilecek, kripto para borsalarının elde ettikleri komisyonlar ise ticari kazançlarını (kurum ise kurum kazancını) ifade edecektir. Menkul kıymet olarak değerlendirildiğinde KDV’nin konusuna girmeyecektir.
Kripto paraların mevzuatımızda henüz ne şekilde yer alacağı kesinleşmemiş olsa da yakın zamanda bir düzenleme ile vergisel düzenlemelere tabi tutulacağı, sağlayacağı vergi gelirlerini göz önüne aldığımızda, kesindir.