Bülent TAŞGiriş: 20.09.2018 - 00:45Güncelleme:20.09.2018 - 00:52

2430OKUNMA

2018 Yılının İlk Sekiz Ayında Vergi Gelirleri Performansı

2018 yılı Ağustos ayı bütçe gerçekleşmeleri açıklandı. Buna göre vergi gelirleri bir bütün olarak bütçede bir önceki yıla nazaran öngörülen artış oranının oldukça üstünde bir performans göstermiştir. Bütçede vergi gelirlerinin 2018 yılında bir bütün olarak bir önceki yıla nazaran %11,8 oranında artması öngörülmüştür. İlk sekiz aylık dönemde bir önceki yılın aynı dönemine nazaran gerçekleşen artış oranı ise %19,4 dür. Bütün olarak baktığımızda performans memnuniyet vericidir. Ancak vergi gelirlerinin türleri itibariyle baktığımızda bazı kalemlerde tahminin çok üzerinde artışlar görürken bazı kalemlerde tahminin altında kalındığını hatta geçen yılki düzeyin bile tutturulamadığına şahit olmaktayız. Tahmine nazaran gerçekleşme durumları vergi türü itibariyle aşağıda özetlenmektedir. 

Gelir Vergisine baktığımızda ilk sekiz aylık dönemde bir önceki yılın aynı dönemine nazaran gerçekleşen artış oranı %24,8 olmuştur. Hedeflenen artış oranı ise %9,2’dir. Gelir vergisinde önemli bir sıçrama gerçekleşmiştir. Bu büyük ölçüde gelir vergisi tevkifatından kaynaklanmaktadır. Tevkifatta %8,3 lük bir büyüme öngörülmüşken %24,3 lük bir büyüme gerçekleşmiştir. Tevkifatın %60 lık kısmı ücret tevkifatlarından gelmektedir. Tevkifattaki bu yüksek artış oranını istihdam artışı ve ücret artışı ile açıklamak pek mümkün görünmemektedir. Daha çok taşeron işçilerinin kadroya alınmasının bir etkisi gibi görünmektedir. 

Kurumlar vergisi de öngörülenin üzerinde bir artış göstermiştir. Kurumlar vergisi oranının 2 puan artırılmasına paralel olarak 2018 yılında bir önceki yıla nazaran %24,3 oranında bir büyüme öngörülmüşken ilk sekiz ayda %30,2 oranında bir büyüme gerçekleşmiştir. Artış önemli ölçüde ilk altı aylık kurum geçici vergiden kaynaklanmakta olup üçüncü çeyrek ile birlikte artış oranının sınırlanacağı beklenmektedir. 

Motorlu Taşıtlar Vergisi öngörülen hedefin altında kalan vergilerdendir. %25,3 oranında bir artış öngörülmüşken %19,9 oranında bir artış gerçekleşmiştir. Bunda yeni araç satışlarında yaşanan önemli düşüşün payı olduğu düşünülmektedir. Araç piyasasındaki daralmaya paralel olarak yılın kalan dört ayında gerçekleşen artış oranının daha da aşağı düşmesi beklenebilir. 

Dahilde alınan katma değer vergisi öngörülenin altında performans gösteren vergilerdendir. KDV de %18,8 oranında bir artış öngörülmüşken ilk sekiz ayda %14,7 oranında bir artış söz konusu olabilmiştir. Enflasyonun öngörülenin üzerine çıkmış olmasına ve ekonomideki büyüme performansına rağmen dahilde KDV de öngörülenin altında gerçekleşen büyüme döviz kurundaki artışa paralel olarak KDV’nin daha çok ithalde ödeniyor olmasına ve KDV iadelerindeki artışa bağlamak mümkün. Ekonomik krizin işletmelerin vergi ödeme kapasitelerinde yaratacağı tahribata paralel olarak yılın kalan dört ayında gerçekleşme performansında daha da düşme beklenebilir. 

Bütçe vergi gelirlerinin önemli bir kısmını oluşturan özel tüketim vergisinde de öngörüler alt üst olmuş gibi görünmektedir. Petrol ve motorlu taşıt ÖTV de ilk sekiz ayda bir önceki yılın aynı dönemine nazaran bırakın artışı düşme yaşanmıştır. Petro ÖTV’deki durum daha çok fiyat artışlarının tüketiciye yansıtılmadan vergiden karşılanıyor olmasından kaynaklanmaktadır. Taşıt ÖTV’deki durum ise döviz kuru artışına paralel olarak araç piyasasında yaşanan büyük daralmadan kaynaklanmaktadır. Her ikisi için de yılın kalan dört ayı parlak görülmemektedir. Bu vergilerin performansının daha da düşmesi beklenebilir. Buna karşın Alkollü içkiler ve tütünden alınan ÖTV öngörülenin çok üzerinde bir büyüme gerçekleşmiştir. Bu önemli ölçüde bütçe hazırlanırken öngörülmediği halde yıl içinde bu vergilerin oran ve tutarlarında yapılan önemli artışların bir sonucudur. 

Banka Sigorta Muameleleri Vergisi öngörülenin çok üstünde bir artış göstermektedir. Özellikle kredi faiz oranlarındaki artışa paralele olarak bu büyük artış gerçekleşmiştir. Yılın kalan dört ayında bu artışı oranının daha da yükselmesi beklenebilir. 

Şans oyunları vergisi de öngörülenin çok çok üstünde bir büyüme gerçekleştirmiştir. Şans oyunları vergisi hasılatını etkileyecek önemli bir mevzuat düzenlemesi olmamıştır. Bütçe tahminini yanlış yapılmış olabilir. 

Özel iletişim vergisinde %4,8 oranında bir artış öngörülmüşken %15,5 oranında bir daralma gerçekleşmiştir. Bunun temel nedeni özel iletişim vergisinde uygulanmakta olan %5, %15 ve %25 oranlarının kaldırılarak uygulanacak oranın %7,5 olarak teke indirilmiş olmasıdır. ÖİV deki oran indirimi bütçede gelir kaybına yol açmakla beraber telsiz ücretlerinde yapılan bir düzenleme bütçeye daha fazla gelir sağlama sonucu doğurarak bu kaybı telafi etmektedir. En azından telafi etmesi beklenmektedir. 

Gümrük vergileri de öngörülenin çok üstünde bir performans göstermektedir. İthalat bedelleri üzerinden alınan bu verginin öngörülenin üzerinde bir performans göstermesi büyük ölçüde döviz kurlarında yaşanan büyük sıçramanın bir sonucu olsa gerekir.

Gümrük vergilerine benzer şekilde ithalde ödenen katma değer vergisi de öngörülenin çok çok üzerinde bir artış gerçekleştirmiştir. Burada da büyük ölçüde döviz kurlarındaki artış etkili olmuştur. 

Damga vergisi öngörülenin altında performans göstermektedir. Performanstaki düşüklük önemli gözükmemekle beraber yıl sonuna kadar performansın daha da düşmesi beklenebilir. 

Son olarak Harçlar da öngörülenin önemli ölçüde altında bir performans göstermektedir. Özellikle tapu harçlarında öngörülenin çok altında bir performans görünmektedir. Gayrimenkul piyasasındaki daralmaya paralel olarak böyle bir düşüş yaşanması gayet normaldir. Yıl sonuna kadar bu performans düşüşünün artarak devam etmesi beklenmelidir.

Sonuç olarak 2018 yılının ilk sekiz ayında bütçe vergi gelirleri bir bütün olarak öngörülenin üstünde performans göstermektedir. Ancak detaya baktığımızda vergi gelirlerini vergi tevkifatları, tütün ve alkollü içkiler özel tüketim vergisi ve ithalatta alınan vergiler kurtarmaktadır. Kamu harcamalarındaki artış eğilimi karşısında bu vergi yapısı ile sürdürülebilir bir bütçe dengesi oluşturmak mümkün görünmemektedir. Daha çok doğrudan vergi toplamamız ve bunu oran artırarak değil istisna ve indirimleri sınırlayıp kayıt dışı ile ciddi bir şekilde mücadele ederek yapmamız gerekiyor. Bunun olmazsa olmazı da güçlü bir vergi idaresidir.