BOBİ FRS ve KÜMİ FRS hükümlerine göre kredili satışların muhasebe kayıtları ve değerlemesi
TMS/TFRS uygulaması 2014 yılında KGK tarafından alınan karar ile bağımsız denetim kapsamından çıkartılarak KAYİK'lere mecburi olarak düzenlenmiştir. Böylelikle KAYİK'ler dışında kalan işletmeler için TMS/TFRS uygulaması ihtiyari olarak bırakılmıştır. Bu gelişme sonrası KAYİK dışında kalan işletmeler için FRS açısından bir boşluk oluşmuştur. MSUGT yetersizliğinden dolayı ihtiyaç duyulan FRS için 29/12/2014 tarihli ve 41 sayılı kurul kararıyla "TMS’leri Uygulamayan Şirketlerin Finansal Tablolarının Hazırlanmasında Uygulanacak İlave Hususlar” yayımlanmıştır. 2015 yılında ise YFRÇ taslağı yayınlanmıştır (Aracı ve Bekçi, 2019: 861).
Tüm bu düzenlenmeler sonucu 29/07/2017 tarihli ve 30138 sayılı Mükerrer Resmi Gazetede BOBİ FRS yayınlanmıştır. Tebliğe göre bağımsız denetime tabi olup TMS/TFRS uygulamayan işletmelerin 01/01/2018 sonrası BOBİ FRS uygulamaları zorunlu kılınmıştır. Ayrıca 26/03/2018 tarihli ve 2018/11597 sayılı Resmi Gazetede bağımsız denetime tabi olacak işletmelerin belirlenmesi için şartlar(1) açıklanmıştır. Bunlar aşağıdaki gibidir;
- Aktif toplamı 35 milyon Türk Lirası
- Yıllık net satış hasılatı 70 Milyon Türk Lirası
- Çalışan Sayısı 175 Kişi
Belirtilen hadlerden son iki yılda en az 2 tanesini aşan şirketler takip eden dönemden itibaren bağımsız denetime tabi olacağı belirtilmiştir. Dolaylı olarak bağımsız denetime tabi olan işletmelerin BOBİ FRS uygulaması zorunlu olacaktır (26/03/2018 Tarihli ve 11597 Resmi Gazete).
120 Alıcılar / Müşteriden Alacaklar Hesabı Karşılaştırılması
MSUGT/VUK a göre kredili satış sonrası ticari alacaklar cari dönem içerisinde tahsil edilecek ise “120 Alıcılar” hesabına itibari değer ile kayıt edilir. TTK 23. maddesine göre faturaya itiraz süresi 8 gün olarak belirlenmiştir. Kredili satışlarda 8 gün sonra itiraz edilmeyen alacakların muhasebeleştirmesi kesinleşmiş olacaktır. Türk ticaret hayatında karşılıklı güven ortamından dolayı genellikle cari hesap sözleşmesi yapılmamaktadır. Fakat genellikle faturalarda belirtilen gün sonrası (30-45 gün gibi) vade farkının tahsil edileceği alıcıya bildirilmektedir. İşletmeler alıcılardan vade farkını tahsil edebilecekleri gibi, temerrüt faizini de tahsil edebilmektedirler. “120 Alıcılar” hesabı satılan mal ve hizmet karşılığında tahsil edilmesi beklenen toplam tutarın izlendiği hesaptır. Üçüncü kişiler adına yapılan tahsilatlar (vergi, harç, komisyon vb.) her ne kadar alıcılar hesabında izlense de “hasılat” olarak adlandırılmamaktadır.
BOBİ FRS 9.8. maddeye göre hasılatın 12 ay içerisinde tahsil edilmesi bekleniyor ise vade farkı ayrımı yapılmaksızın tahsil edilmesi beklenen değer üzerinden ölçülmektedir. Eğer 12 aydan daha uzun vadede tahsil edilmesi bekleniyorsa bu durumda vade farkı ayrımı yapılır ve ilgili hesaplara göre muhasebeleştirilir. BOBİ FRS vade farkı ayrımı yaptığı satışlarda “ İtfa Edilmiş Maliyetini” kullanmaktadır.
Örnek: İşletme 01/06/2019 tarihinde peşin satış fiyatı 2.000 TL olan ticari malı 2 yıl vadeli olarak 2.420 TL ye satmıştır. KDV tutarı peşin tahsil edilmiştir. Bu durumda muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olmalıdır ( KDV Oranı : %18) (Etkin Faiz Oranı : %10(2)).
Tahakkuk esasından dolayı satış anında vade farkı tutarı gelir hesaplarında izlenmiştir. Böylelikle MSUGT’ye göre hazırlanacak finansal tablolarda “vade farkı” cari dönemin geliri olarak yer alacaktır. Her yıl etkin faiz yöntemi ile ilgili cari döneme denk gelen vade farkı tutarı gelir hesaplarına aktarılmıştır. Bundan dolayı vade farkının elde edildiği yıllarda hazırlanan finansal tablolarda gelir olarak yer alacaktır.
SONUÇ
Gerçeğe uygun sunum yapma ilkesi doğrultusunda BOBİ FRS hükümleri VUK ve TDHP göre daha gerçeğe uygun sunum yapılmasını ön görmüştür. Günümüzde BOBİ FRS uygulamasının yaygınlaşması ile kredili satışlarda ortaya çıkan vade farkı gelirleri finansal tablolarda yer alacaktır. Böylelikle finansal tablo kullanıcıları faaliyetten doğan alacakların yanı sıra vade farkından doğan alacakları da ana hesap bazında izleyebileceklerdir. Gerçek değerin tespiti ve finansal tablolara aktarılması aynı zamanda gerçek aktif büyüklüğünün ortaya konmasında yararlı olacağı gibi finansal tablolar analizine de yardımcı olacaktır.
(1) 2021/BOBİ FRS şartları Aktif Toplamı : 200 milyon TL ve üstü Yıllık Net Satış Hasılatı : 400 milyon TL ve üstü
(2) Etkin Faiz Oranı : 2.000 x (1+i)24/12 = 2420 TL , (1+i) = 1,1 , i = 0,10
(3) 2420 / (1+0,10)17/12 = 2.122 TL , 2122- 2000 = 122 TL
(4) 2298/(1+0,1)1 = 2089 , 2298-2089 = 209 TL