Bahşiş, Kıdem Tazminatına dahil mi?
Bahşiş kural olarak tüketici tarafından çalışana, mal veya hizmetin ederi dışında ayrıca ödenen ve teşekkür niteliği taşıyan bir ödemedir. Bahşiş, vale hizmetleri gibi sektörlerde ücretin kendisi de olabilmektedir. Bu nedenle bahşişin hukuki niteliği sektörlere göre farklı algılanabilmektedir.
Bahşişin hukuki niteliği ile ilgili olarak işçi alacakları konusunda görevli Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2021 yılında verdiği bir kararda “bahşiş adı altında yapılan ödemelerin ücret mahiyetinde” olduğuna hükmetti. Dolayısıyla bahşiş işin niteliği itibariyle süreklilik arz ediyorsa diğer bir anlatımla birden çok kez tekrarlanmışsa yargı organı ücret niteliğinde kabul ediyor. Yargıtay, bahşiş gelirinin çıplak ücrete katılması gerektiği yönünde kararlar veriyor.
Bahşişin vergi yönüne ilişkin Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 2013 yılında vermiş olduğu özelgede, bahşişin nasıl vergilendirileceğini açık açık belirtiliyor
Kıdem tazminatı konusunda ise bahşişin doğrudan muhatabı olmayan işveren haliyle bu yükümlülüğü almak istemiyor. Kıdem tazminatının hesaplanması yönüyle İş Kanununa göre son ücret esas alınıyor. Son ücret işçinin parasal haklarının tümünü ifade eden “giydirilmiş ücret” olarak adlandırılıyor. Bahşiş de giydirilmiş ücretin içinde yer alıyor.
Yalnızca kıdem tazminatını hükümlerin yürürlükte olduğu 1475 sayılı İş Kanununa göre “parça başı, akort, götürü ve yüzde usulü gibi ücretin sabit olmadığı hallerde son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin ortalaması” esas alınıyor. Bu bakımdan bahşişin kıdem tazminatı hesabına dahil edilirken son bir yıldaki bahşiş geliri ortalamasını hesaba katmak gerekiyor.
Konunun sosyal güvenlik boyutunda ücret, prime esas kazanç yönüyle değerlendiriliyor. 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası’nın 80. maddesi sigorta primine esas kazançları sıralıyor. Bir de kazanca dahil edilmeyen istisnalar sıralanıyor. “Bahşiş” prim dışında tutulan istisnalar arasında sayılmadığı için sigorta primine dahil edilmesi gerekiyor. Sigorta primine dahil edilen kazançlar da kıdem tazminatı hesabında gündeme geliyor.
Bahşişin kredi kartı ile ödenmesi veya nakit verilmesi halinde hukuken sonuç değişmiyor. Fakat nakit verilen bahşişin kayda alınmaması işçi ve işveren açısında eksik prim bildirimi nedeniyle kayıt dışılığa yol açabiliyor.
Sorunun çözümü için İş kanunları ile Sosyal Güvenlik Kanununun ücrete ilişkin hükümlerinin birbiriyle uyumlu hale getirilmesi gerekiyor. Ayrıca ücret ve ücret benzeri tüm ödemelerin kayıtlı hale getirilmesi çalışma hayatındaki birçok soruna çözüm niteliği taşıyor.
