Aynı Aile İçerisinde Eş Zamanlı Ölümler ve Veraset Vergisi
Uygulamada çok az da olsa aynı aile dâhilinde sık veya eş zamanlı olarak ortaya çıkan ölümler nedeniyle henüz daha yeni vergisi hesaplanmış bulunan menkul ve gayrimenkul mallar üzerinde yeniden mükerrer vergi alınması söz konusu olmaktadır.
Yine uygulamada aynı aile dâhilinde ortaya çıkan ölümlerde veraset ve intikal vergisi nispetlerinde artan oranda bir indirim yapılması zaman zaman dile getirilmektedir. Bazı ülkelerde murisin sağ kalan eşine intikal eden mallar, eşininde daha sonra ölmesi halinde veraset intikal vergisinden istisna edilebeilmektedir.
Muristen Sonra Mirasçının da Ölmesi Durumunda Veraset ve İntikal Vergisi (VİV)
Veraset ve intikal vergisinin tahakkuk etmesinden sonra, murisin yasal mirasçılarının da ölümü nedeniyle, veraset ve intikal vergisinin yeniden ortaya çıkması sonucu, aynı tereke üzerinden mükerrer vergi hesaplanması gibi bir uygulamanın münakaşa edilmesi bir yana; böyle bir durumda VİV taksitlerinin nasıl ve hangi vadelerde deneceği hakkında; tereddütlere neden olabilmektedir.
Konu ile ilgili olarak gerek 7338 sayılı yasanın 19. maddesinde ve gerekse 213 sayılı vergi usul kanunun 112. maddesine yollama yapılarak çözüm bulunmaya çalışılmaktadır. Esasen bu konuda veraset ve intikal vergisi yasasında bir düzenleme yapılması gerekmektedir(1).
Eş Zamanlı Ölüm Halinde Durum Nedir?
Biri ötekisinin mirasçısı olan her iki kişi aynı anda öldüğü taktirde her ikisine ait terekenin varisleri kendilerine ik ayrı miras kalmışcasına VİV madde 9 daki süreler içerisinde iki ayrı beyanname ile beyanda bulunularak, tahakkuk eden varsa vergileri de normal taksit müddetleri içinde ödeyeceklerdir.
Örneğin; bir çocuklu ailede, anne ve baba bir kaza neticesinde aynı anda vefat ettiklerini farz edersek; anneye ve babaya ait mallar ayrı ayrı terekeler olarak geride kalan tek çocuğa geçecektir. Babaya ait malın 1/4‘ünün anneye, geride kalan çocuğa intikal ettiği kabul edilerek çocuğun anne adına bu, ¼’lük pay için VİV. beyannamesi vermesine lüzum bulunmamaktadır.
Biri Ötekinin Ardından Meydana Gelen Ölümler
Biraz önce yukarıda anlatılan örnekte baba kaza sırasında vefat ettiğini, annenin ise babadan bir, iki saat sonra öldüğünü kabul edersek bu durumda iki ölüm arasında kısada olsa zaman aralığı nedeniyle, babaya ait terekenin ¼’ünü anneye, babanın ölüm saati ve anı itibariyle intikal edecek, daha sonra anneninde ölümü nedeniyle geride kalan çocuğa, bu ¼ ile beraber, anneye ait terekenin tamamından oluşan ikinci bir ölüm nedeniyle transfer söz konusu olacaktır.
Bu durumu bir örnekle açıklamaya çalışalım:
2000 babanın mal varlığı
400 ananın mal varlığı
Özetle çocuğa intikal 1500, yine çocuğa ikinci intikal ise 900 olacaktır. Buradan
hareketle önce babadan anneye 500 geçmektedir. Daha sonra çocuğa ise 1500 geçmektedir.
Çocuğa intikallerin toplamı neticede, 500+400=900 olacaktır.
Özetle burada tek varis olarak kalan çocuğun üç ayrı VİV beyannamesi vermesi gerekecektir. Bunlardan birincisi, çocuğun babasından, anasına geçen 500 YTL’lik mal varlığı için, ana adına vereceği ve tahakkuk eden VİV’i, vergi usul yasasının 112. maddesi gereğince beyanname vermesi süresi içerisinde ödeyeceği beyanname ile ilgilidir.
Çocuk aynı zamanda bu beyannameden gelen vergiyi ise, teminat göstermek suretiyle normal taksit sürelerinde ödeyebilecektir.
Diğer taraftan çocuğa babasından kalan 1500 ve anasından gelen 900 YTL için iki ayrı beyanname vererek vergilerinide normal taksit müddetleri içersinde ödeyecektir.
Taksitler Ödenmeye Devam Olurken Ortaya Çıkan Ölümlerde Durum
Yine yukarıdaki örnekte olduğu gibi, ananın, babanın ölümünden altı ay sonra yani 500 için beyanname verdikten sonra ölmüş olduğunu kabul edersek; bu halde VUK 112/2 madde hükmüne göre, ölen mükellefin vadeleri beyan müddetinden sonra gelen taksitlerinin de beyan müddeti içinde ödeneceği hükmü gereğince, anneye ilişkin VİV, beyan müddeti içinde, teminat ibraz edildiği taktirde ait olduğu vadelerinde ödenmesi mümkün bulunmaktadır.
Sonuç ve Değerlendirme
Yukarıda izah edildiği gibi ölüm olayı, geride kalanlara hem bir acı ve hem de menkul veya gayrimenkullerde bırakabilmektedir. Sıralı ölümlere diyeceğimiz bir söz olmasa gerek. Ancak yine yukarıdaki örnekte anlatıldığı gibi peş peşe gelen aynı aile içersindeki ölümlerde bunların vergisel neticeleride veraset vergisi bakımından kafaları karıştırabilmektedir.
Veraset vergisi yasasında gerekli düzenlemelerin yapılması sırasında, yukarıda anlatıldığı gibi örnekte yer alan çifte veraset ve intikal vergisi önlenmelidir. Uygulamada gerek vergi idaresi ve gerekse uygulayıcılar bu tür ölümlerde VİV bakımından duraksamaya düşmektedirler. Gelir İdaresi Başkanlığının bu tip olaylara açıklayıcı sirküler yayınlamaısında zaruret bulunmaktadır.
(1) Maliye Bakanlığı özelgesi, 18/01/1995 gün ve B.07.0.GEL.0.60/6000-2032
Yorumlar