2014 Yılı Vergi Geliri Hedefleri ve Sapmalar
2015 yılı bütçesi Maliye Bakanlığı’nca Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne gönderildi ve Plan Bütçe Komisyonunda görüşülmeye başlandı. Bütçe Kanun tasarısının ekini oluşturan cetveller 2014 yılı gelirlerinin yıl sonunda nasıl gerçekleşeceğine ilişkin tahminleri de içermektedir. Bu tahmin 2014 yılının ilk sekiz dokuz aylık gerçekleşmeleri çerçevesinde yapılmaktadır. Bu yazımızda 2014 yılı bütçesinde öngörülen vergi geliri ile dokuz aylık gerçekleşmeden sonra yapılan yıl sonu vergi gelirleri öngörüsü kıyaslanacaktır. Bu çerçevede hangi gelir kalemlerinde öngörülenin üzerinde, hangi kalemlerde öngörülenin altında bir performans sağlandığının tespit edilmesi mümkün olabilecektir.
2014 yılı bütçesinde yer alan vergi gelir tahminleri ile dokuz aylık gerçekleşmelere göre yapılan revize yıl sonu tahminleri vergi kalemleri itibariyle aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Genel Bütçe Gelirleri | Revize Tahmin | Bütçe Tahmini | FARK |
---|---|---|---|
I-Vergi Gelirleri | 385.548.654.000 | 378.016.251.000 | 7.532.403.000 |
Gelir Vergisi | 77.288.513.000 | 73.289.337.000 | 3.999.176.000 |
Beyana Dayanan Gelir Vergisi | 3.853.605.000 | 4.070.104.000 | -216.499.000 |
Basit Usulde Gelir Vergisi | 304.348.000 | 335.429.000 | -31.081.000 |
Gelir Vergisi Tevkifatı | 71.350.206.000 | 67.142.689.000 | 4.207.517.000 |
Gelir Geçici Vergisi | 1.780.354.000 | 1.741.115.000 | 39.239.000 |
Kurumlar Vergisi | 34.758.449.000 | 33.892.413.000 | 866.036.000 |
Beyana Dayanan Kurumlar Vergisi | 1.727.931.000 | 2.011.046.000 | -283.115.000 |
Kurumlar Vergisi Tevkifatı | 279.667.000 | 266.022.000 | 13.645.000 |
Kurumlar Geçici Vergisi | 32.750.851.000 | 31.615.345.000 | 1.135.506.000 |
Veraset ve İntikal Vergisi | 408.811.000 | 425.376.000 | -16.565.000 |
Motorlu Taşıtlar Vergisi | 7.676.024.000 | 8.682.221.000 | -1.006.197.000 |
Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi | 66.556.781.000 | 63.250.195.000 | 3.306.586.000 |
Özel Tüketim Vergisi | 89.203.358.000 | 89.581.516.000 | -378.158.000 |
Petrol ve Doğalgaz Ürünleri | 45.354.742.000 | 47.229.626.000 | -1.874.884.000 |
Motorlu Taşıt Araçları | 11.571.013.000 | 11.036.172.000 | 534.841.000 |
Alkollü İçkiler | 5.650.102.000 | 5.882.007.000 | -231.905.000 |
Tütün Mamülleri | 22.900.005.000 | 21.971.493.000 | 928.512.000 |
Kolalı Gazozlar | 300.184.000 | 339.905.000 | -39.721.000 |
Dayanıklı Tüketim ve Diğer Mallar | 3.427.312.000 | 3.122.313.000 | 304.999.000 |
Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi | 7.559.057.000 | 7.138.755.000 | 420.302.000 |
Şans Oyunları Vergisi | 770.606.000 | 754.020.000 | 16.586.000 |
Özel İletişim Vergisi | 4.543.442.000 | 4.647.685.000 | -104.243.000 |
Gümrük Vergileri | 6.452.109.000 | 5.638.704.000 | 813.405.000 |
İthalde Alınan Katma Değer Vergisi | 65.563.893.000 | 64.827.733.000 | 736.160.000 |
Diğer Dış Ticaret Gelirleri | 202.785.000 | 126.537.000 | 76.248.000 |
Damga Vergisi | 10.465.608.000 | 10.473.429.000 | -7.821.000 |
Harçlar | 14.090.349.000 | 15.216.805.000 | -1.126.456.000 |
Başka Yerde Sınıflandırılmayan Vergiler | 8.869.000 | 71.525.000 | -62.656.000 |
Tablonun birinci sütununda revize yıl sonu gerçekleşme öngörüsü, ikinci sütunda bütçede yer alan orijinal tahmin tutarları, üçüncü sütunda ise fark rakamları yer almaktadır. Bütün rakamlar vergi iadeleri ve mahalli idare payları düşülmeden önceki rakamlardır.
Tablodan görüldüğü üzere toplam vergi gelirlerinde bütçe tahmininin 7,5 milyar TL üzerinde bir gerçekleşme beklenmektedir.
Bütçe hedeflerinin üzerinde gerçekleşmesi beklenen kalemler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Genel Bütçe Gelirleri | Revize Tahmin | Bütçe Tahmini | FARK |
---|---|---|---|
Gelir Vergisi | 77.288.513.000 | 73.289.337.000 | 3.999.176.000 |
Kurumlar Vergisi | 34.758.449.000 | 33.892.413.000 | 866.036.000 |
Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi | 66.556.781.000 | 63.250.195.000 | 3.306.586.000 |
Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi | 7.559.057.000 | 7.138.755.000 | 420.302.000 |
Şans Oyunları Vergisi | 770.606.000 | 754.020.000 | 16.586.000 |
Gümrük Vergileri | 6.452.109.000 | 5.638.704.000 | 813.405.000 |
İthalde Alınan Katma Değer Vergisi | 65.563.893.000 | 64.827.733.000 | 736.160.000 |
Diğer Dış Ticaret Gelirleri | 202.785.000 | 126.537.000 | 76.248.000 |
Toplam | 259.152.193.000 | 248.917.694.000 | 10.234.499.000 |
Tablodan görüleceği üzere Gelir Vergisi, kurumlar Vergisi, Dahilde ve ithalde alınan KDV, Gümrük vergisi ve BSMV de hedeflerin üzerinde bir gerçekleşme beklenmektedir. Daha önce belirtildiği üzere bu rakamlar vergi iadeleri düşülmeden önceki brüt tutarlardır. Özellikle ağırlıklı vergi iadesinin yapıldığı dahilde KDV rakamı değerlendirilirken KDV iadesinin nasıl bir seyir izlediği önemli hale gelmektedir. KDV iadesi bütçede 23,6 milyar TL olarak hedefleniyorken, gerçekleşmesi beklenen tutar 27,8 milyar TL mertebesindedir. Bu 4,5 milyar daha fazla iade anlamına gelmektedir.
Dolayısıyla iadelerden sonraki rakam olarak yani net bazda dahilde KDV nin hedeflerin 1,2 milyar altında gerçekleşmesinin beklendiği anlamına gelmektedir. Bu durum dikkate alındığında öngörülenin üzerinde gerçekleşme tutarı gösteren kalemlerin toplamı tabloda görüldüğü gibi 10,2 Milyar değil ancak 7 milyar TL civarında olmaktadır.
Bütçe hedeflerinin altında gerçekleşmesi beklenen kalemler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Genel Bütçe Gelirleri | Revize Tahmin | Bütçe Tahmini | FARK |
---|---|---|---|
Veraset ve İntikal Vergisi | 408.811.000 | 425.376.000 | -16.565.000 |
Motorlu Taşıtlar Vergisi | 7.676.024.000 | 8.682.221.000 | -1.006.197.000 |
Özel Tüketim Vergisi | 89.203.358.000 | 89.581.516.000 | -378.158.000 |
Özel İletişim Vergisi | 4.543.442.000 | 4.647.685.000 | -104.243.000 |
Damga Vergisi | 10.465.608.000 | 10.473.429.000 | -7.821.000 |
Harçlar | 14.090.349.000 | 15.216.805.000 | -1.126.456.000 |
Başka Yerde Sınıflandırılmayan Vergiler | 8.869.000 | 71.525.000 | -62.656.000 |
Toplam | 126.396.461.000 | 129.098.557.000 | -2.702.096.000 |
Dahilde alınan KDV ile ilgili yukarıda belirtilen öngörülenden fazla vergi iadesi dikkate alındığında öngörülenin altında gerçekleşen performans tutarı 4 Milyar TL civarında oluşmakta toplamda 2014 yılı bütçesi vergi gelirlerinin 7,5 milyar değil 3 milyar civarında bir artı performans gösterdiği söylenebilmektedir.
Düşük performans ile ilgili tablo incelendiğinde görüleceği üzere ağırlıklı olarak Motorlu Taşıtlar Vergisi, Harçlar ve Özel Tüketim Vergisi bütçe hedeflerinin altında kalmaktadır.
Bunlardan Özel Tüketim Vergisine detay kalemleri itibariyle bakmakta yarar vardır.
Genel Bütçe Gelirleri | Revize Tahmin | Bütçe Tahmini | FARK |
---|---|---|---|
Özel Tüketim Vergisi | 89.203.358.000 | 89.581.516.000 | -378.158.000 |
Petrol ve Doğalgaz Ürünleri | 45.354.742.000 | 47.229.626.000 | -1.874.884.000 |
Motorlu Taşıt Araçları | 11.571.013.000 | 11.036.172.000 | 534.841.000 |
Alkollü İçkiler | 5.650.102.000 | 5.882.007.000 | -231.905.000 |
Tütün Mamülleri | 22.900.005.000 | 21.971.493.000 | 928.512.000 |
Kolalı Gazozlar | 300.184.000 | 339.905.000 | -39.721.000 |
Dayanıklı Tüketim ve Diğer Mallar | 3.427.312.000 | 3.122.313.000 | 304.999.000 |
Petrol ve Doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV bütçe hedeflerinin 1,8 milyar, Alkollü İçkilerden alınan ÖTV’nin bütçe hedefinin 232 milyon, kolalı içeceklerden alınan ÖTVnin bütçe hedefinin 39 milyon altında gerçekleşmesi beklenirken, Motorlu Taşıt Araçlarından alınan ÖTV’nin bütçe hedefinin 534 milyon, tütün mamüllerinden alına ÖTV nin de bütçe hedefinin 928 milyon üstünde gerçekleşmesi beklenmektedir.
Özellikle Petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV nin bütçe hedeflerinin çok altında kalması dikkat çekicidir. Aşağıdaki tablodan görüleceği üzere petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV ilk sekiz ayda bırakın bütçe hedefini tutturmayı, bir önceki yılın aynı dönemine elde edilen tutarın 763 milyon TL altında kalmıştır.
Bu durum tüketim düşüşünü işaret etmekle beraber, Petder, EPDK ve BOTAŞ verileri 2014 yılında ÖTV’ye konu ürünlerde bir önceki yıla nazaran bir düşüşü değil artışı işaret etmektedir. Petrol ve Doğalgaz ÖTV sindeki bu düşüşün Maliye Bakanlığınca incelenmesinde vergi kayıbına karşı gerekli önlemlerin alınmasında yarar bulunmaktadır. Revize yıl sonu tahmininin dahi gerçekleştirilememe ihtimali bulunmaktadır.
Öte yandan Harçların hedeflerin gerisinde seyretmesinin altında yatan temel nedenin gayrimenkul piyasasındaki öngörülemeyen daralma olduğu düşünülmektedir. Ayrıca motorlu taşıtlar vergisinin öngörülenin altında bir performans göstermesi bütçe öngörüleri ile yıl başında yapılan vergi artışlarının paralellik taşımamasından kaynaklandığı değerlendirilmektedir. 2014 Bütçesinde Motorlu taşıtlar vergi gelirinin 2013 yılına nazaran %14,8 oranında artacağı öngörülmüş olmasına rağmen vergi tutarları 2014 yılı başında yeniden değerleme oranında yani %3,9 oranında artırılmıştır. Bu durum %10 vergi artışının daha çok yeni araç satışlarından geleceği anlamına gelmektedir. Ancak gerçekleşmeler bu öngörüyü desteklememiştir.