Yeni Gelir Vergisi Tasarısında Serbest Meslek Kazançları: 188 bin Lira Hasılat Elde Eden Müellif Beyanname Verecek
Yeni Gelir Vergisi Kanunu tasarısında, serbest meslek kazançlarının vergilendirilmesine ilişkin yapılan değişiklikleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:
Serbest Meslek Kazancı ve Erbabı
Tasarı’nın 29’uncu maddesinde yer alan serbest meslek kazancı ve erbabına ilişkin hükümler, büyük ölçüde mevcut Gelir Vergisi Kanunu ile paralel olarak düzenlenmiştir. Mevcut düzenlemede olduğu gibi, serbest meslek faaliyeti, sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması olarak tanımlanmış ve serbest meslek faaliyetini mutat meslek halinde ifa edenler serbest meslek erbabı sayılmıştır.
Tasarıda, mevcut düzenlemede olduğu gibi, muhtemel tereddütleri önlemek amacıyla bazı faaliyetler ile iştigal edenler serbest meslek erbabı olarak ayrıca sayılmıştır. Mevcut Kanun’da sayılanlara ilave olarak avukatlık ortaklıkları ile marka ve patent vekilleri ayrıca sayılmak suretiyle bu mesleklere ilişkin tereddütler giderilmiştir.
İstisna Uygulaması
GVK’nın 18. maddesinde yer alan serbest meslek kazançları istisnasına ilişkin düzenleme, tasarının 31. maddesinde yer almaktadır. GVK’nın 18. maddesinde serbest meslek kazançları istisnasından yararlanacaklar sınırlı olarak sayılmışken, tasarı ile istisnadan yararlanacaklara ilave olarak “senaristler” eklenmiş ve durumları kanunda sayılanlara benzeyenlerin de istisnadan yararlanacağı ifade edilmiştir.
Tasarıda istisna kapsamında olan eserler, 5 bent halinde sayılmıştır. Eserler konusunda, mevcut düzenlemede sayılanlara ilave olarak hat, gravür, minyatür, tezhip, ebru gibi eserler de metne eklenmiş, bilgisayar yazılımları, “mevcut bir yazılımı değiştiren veya geliştirenler dâhil bilgisayar yazılımları” olarak değiştirilmiştir. Böylelikle daha önce istisna kapsamında olan bazı eserler ayrıca belirtilmek suretiyle tereddütler giderilmiştir.
Öte yandan Kanunda sayılmasa da Maliye Bakanlığı’nca kanunda sayılanlara benzerlik taşıdığı belirlenen kişi, eser ve ortamlar hakkında da istisnanın uygulanacağı düzenlenmek suretiyle zaman içerisinde ortaya çıkabilecek benzeri nitelikteki durumların da istisna kapsamına dahil edilmesine imkan sağlanmıştır.
Söz konusu istisna kazançların vergilendirilmesi konusunda yapılan en önemli değişiklik, hasılat tutarının belli bir tutarı aşması halinde istisnanın uygulanmayacak olmasıdır. Mevcut düzenleme uyarınca tevkifata tabi tutulan söz konusu kazançlar için ayrıca beyanname verilmesine gerek yokken, tasarıya göre elde edilen hasılatın ücretler için geçerli olan tarifenin dördüncü diliminde yer alan tutarın iki katını (188.000 TL) aşması halinde elde edilen kazanç beyan edilecektir. Öte yandan, kanunda sayılan kişiler söz konusu istisnadan yararlanmalarına bakılmaksızın VUK’un defter tutma, belge düzenleme ve bildirimde bulunma ödevlerinden muaf olacaklardır.
Yine mevcut GVK’nın 66. maddesine göre, VUK’un 155. maddesinde belirtilen şartlardan en az ikisini taşımayanlar ile köylerde veya son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5.000’i aşmayan yerlerde faaliyette bulunan ebe, sünnetçi, sağlık memuru, arzuhalci, rehber gibi mesleki faaliyetlerde bulunanların elde ettikleri kazançlar istisnadır. Tasarının 31. maddesine göre bu düzenleme korunmakla birlikte, köyler dışındaki yerleşim yerleri için nüfus kriteri 2.000 olarak belirlenmiş; söz konusu faaliyetlere genel olarak hayvan sağlık memurları, köyler ve nüfusu 2.000’i aşmayan yerler için ise ayrıca düğün ve benzeri toplantılarda müzik icra edenler eklenmiştir.
Serbest Meslek Kazancının Tespiti
Tasarı ile serbest meslek kazanç tespitinde geçerli olan tahsilat esası aynen korunmuştur.
Hasılattan indirilebilecek giderler konusunda mevcut düzenlemeden farklı olarak ticari kazançta indirilecek giderlere atıfta bulunulmuş ve bunlara ilaveten indirilebilecek giderler ayrıca sayılmıştır.
Ayrıca GVK’da mevcut olmayan, kiralanan veya envanterde kayıtlı olan yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz taşıtları ile uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarının giderleri ve amortismanları, tasarıya göre artık gider olarak kabul edilmeyecektir.
Böylelikle indirilecek ve indirilmeyecek giderler konusunda, ticari kazancın tespiti ile büyük ölçüde paralellik sağlanmıştır.
Öte yandan, tasarıya göre 31. maddenin birinci fıkrasında yer alan faaliyet konuları ile iştigal eden mükelleflerden beyanname vermek durumunda olanlar dilerlerse kanunda sayılan giderlerine karşılık olmak üzere hasılatlarının %25’lik kısmını gider olarak dikkate alabileceklerdir.
Tevkifat
Serbest meslek kazançlarına ilişkin tevkifat düzenlemesi yeni tasarıda da korunmuş olmakla birlikte 31. maddenin birinci fıkrasında 5 bent halinde sayılan telif kazançları istisnası uygulanacak eserler, mevcut düzenlemeden farklı olarak tevkifata ilişkin düzenlemede ayrı ayrı başlıklar halinde sayılmıştır. Bu durum, ödemenin ilişkin olduğu eser türüne göre tevkifat oranının Bakanlar Kurulunca farklılaştırılmasına olanak sağlamaktadır.