Yeni dönemde Yeni Ekonomi ve Yeni Gelir İdaresi
Yeni ekonomi yönetimi yavaş yavaş belli olmaya başlarken yeni dönemde nasıl bir Gelir İdaresi olması gerektiği de yine gündemdeki konular arasında yer alıyor.
Malum Gelir İdaresi vergi politikalarının ve vergi yasalarının hayata geçtiği yer. Bilindiği üzere Gelir İdaresi bu fonksiyonunu Ankara’daki merkez teşkilatı ve buna bağlı vergi daireleri aracılığıyla yerine getiriyor.
Tüm yasalarda olduğu gibi, vergide de etkin bir uygulama, aslında kilit bir öneme sahip.
En başarısız düzenlemeler gayretli uygulama ile bir nebze iyileştirilebilirken en iyi düzenlemeler de başarısız uygulamalarla kötü sonuçlar doğurabiliyor.
Yeni dönemde sadece organizasyonel değişikten değil her alanda bir felsefe değişikliğinden, bir üslup değişikliğinden ve neticede de bir yöntem değişikliğinden söz etmeye ihtiyacımız var.
İnanıyorum ki Türkiye olarak yeni dönemde yazacağımız başarı hikâyeleri de işte bu yenilikçi ve yapıcı bakış açısından doğacak.
İşte bize göre Yeni Ekonomide yeni Gelir İdaresinin sahip olması gereken ilkeler ve özellikler şunlar:
- Güven oluşturma, öngörülebilirlik ve nezaket temel değerler olmalı ve kolaylıkla mükellef yardıma erişebilmeli,
- Vergi mükellefi kavramı yerine “vergi ödeyicisi” kavramına geçilmeli
- Vergi ödeyicisi ile iletişimde yol gösterici, tutarlı ve adil bir yaklaşım esas alınmalı
- İdare mükellefin değerli hissetmesini sağlamak için önce kendi çalışanlarını değerli hissettirmeli, “Önce Çalışan, Önce Vergi Ödeyicisi” ilkesi hayata getirilmeli
- Gelir İdaresinin, vergi dairelerinin en önemli varlığı olan beşeri sermayesini yani çalışanlarını yetkin, donanımlı ve işinden memnun hale getirecek projeler hayata geçirilmeli
- Bürokratik ve şekilci kurallar ortadan kaldırılmalı, vergi yasalarına uymak için katlanılan zaman ve para maliyeti minimum düzeye indirilmeli
- Yasalardaki boşluklar, bir düzenleme ile doldurulmadığı takdirde “vatandaş lehine” yorumlanmalı ve uygulanmalı
- Piyasa koşullarına duyarlı bir şekilde vergi mükellefine hizmet sunulmalı ve piyasa ile aynı frekansta çalışan bir gelir idaresi oluşturulmalı
- Aynı anda vatandaşın hem bir hakkı hem de bir yükümlülüğü varsa önce vatandaşın hakkı teslim edilmeli sonra yükümlülüğü uygulanmalı.
- Denetim fonksiyonu piyasadaki gelişmelere hassas ve uyumlu olmalı
- Vergisel bir kayıp ve kaçak olmaksızın gri alanlardan hareket ederek yorumla vergi salma anlayışı yerine gerçekten vergi kaybının olduğu alanlara odaklanılarak kayıtdışılık önlenmeli
- Kısa zamanda sorun çözmek, gri alanları gidermek Gelir İdaresinin temel hedefi olmalı, bunun için sistem yaklaşımı ile vergi dairesinin iş süreçleri verimlilik, kalite ve etkinlik odaklı olarak uçtan uca yeniden dizayn edilmeli
- Tek tek problem çözmekle uğraşmak yerine süreklilik arzeden sorunları bir defa da yapıcı bir şekilde düzenleme yapılarak kalıcı bir şekilde çözülmeli
- Mükellef hizmetleri anlayışı, mükellef hakları anlayışı ve uygulamaları ile geliştirilmeli
- Usule ilişkin tüm uygulamalar dijital vergi sistemine dönüştürülmeli ve yeni ekonomiye uygun bir vergi usul sistemi oluşturulmalı
- Kayıtdışılığın önlenmesi için risk yönetimi sistemine geçilmek suretiyle etkinlik sağlanmalı
- Gelir idaresi teknolojiyi, mükelleften daha az sayıda bilgi ve belge isteme ve de mükellef hizmetlerini geliştirmek için kullanmalı
- Sağlıklı performans yönetim sistemi getirilerek vergi daireleri tüm yönleriyle hedeflerle yönetilen bir yapıya dönüştürülmeli
- Vergi dairesi uygulamalarında doğrudan vergileri (gelir ve kurumlar vergisini) artırma yönünde stratejiler geliştirilerek enflasyonist etkisi olan dolaylı vergilerin (ÖTV, ÖİV ve KDV’nin) vergi gelirleri içindeki payı azaltılmalı
- Vergi dairelerine işe alımda ve görevlendirmede doğru kişiyi doğru yerde görevlendirecek personel yönetimi oluşturulmalı
- Vergi dairesinin fiziksel ortamı bir aile ortamı sıcaklığında iş motivasyonunu artıracak şekilde “Vergi Ödeyicisi Hizmetleri Merkezi” konseptinde yeniden dizayn edilmeli
- Vergi dairesi içinde “Vergi ödeyicisinin avukatı” birimi kurularak sorunların ilk elden, kısa sürede ve kalıcı bir çözülmesine imkan sağlanmalı.
Yeni dönemin, 2005 yılında büyük ümitlerle başlatılan Gelir İdaresi reformunun tamamlanması için bir fırsat olmasını ümit ediyorum.