Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Vergi

İmdat TÜRKAY
İmdat TÜRKAY
2458OKUNMA

Yardım Sandıkları Tarafından Yapılan Ödemelerin Vergilendirilmesi

Bilindiği üzere, 6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 23/11 ve 25/3. maddelerinde yer alan ücret istisnalarına ilişkin kısmi düzenlemeler yapılmıştır. 6728 sayılı Kanun ile yapılan değişikliğe göre;

  • Gelir Vergisi Kanununun 23/11 numaralı bendinin parantez içi hükmünde yer alan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20. maddesinde belirtilen sandıklara tabi olarak çalışanlara ödenen ücretlerin vergiden istisna edilecek tutarının tespitinde esas alınan “ödenen en yüksek ödeme tutarından” ibaresi “çalışılan süreye bağlı olarak ödenen tutardan” şeklinde değiştirilmiştir. Böylece, fiilen çalışılan süre esas alınarak en yüksek devlet memuruna yapılabilecek ödeme tutarı kadarlık kısım için istisna uygulanması öngörülmüş olup, aşan tutar vergiye tabi tutulacaktır.
  • Ayrıca, Anayasa Mahkemesince verilen 25.12.2014 tarihli ve Esas No:2013/111, Karar No:2014/195 sayılı Karar uyarınca emeklilik ikramiyesi hesabında 30 yıllık üst sınır kaldırıldığından, GVK’nın 25/3 numaralı bendinin parantez içi hükmünde yer alan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20. maddesinde belirtilen sandıklara tabi olarak çalışanlara ödenen emekli ikramiyeleri ve tazminatların vergiden istisna edilecek tutarının tespitinde esas alınan “ödenen en yüksek ödeme tutarından” ibaresi “çalışılan süreye bağlı olarak ödenen tutardan” şeklinde değiştirilmiştir. Böylece, fiilen çalışılan süre esas alınarak en yüksek devlet memuruna yapılabilecek ödeme tutarı kadarlık kısım için istisna uygulanması öngörülmüş olup, aşan tutar vergiye tabi tutulacaktır.

Yapılan bu düzenlemeler hakkında gerekli açıklamalar ise 293 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile yapılmış bulunmaktadır. Genel Tebliğde; 6728 sayılı Kanun ile yazımızın konusu olan GVK’nın 23/11 ve 25/3. maddelerinde yapılan ücret istisnalarına ilişkin değişiklikler ile 6728 sayılı Kanunun geçici 1. maddesinin birinci fıkrasıyla yapılan düzenlemelere ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.

1. Ücret Ödemeleri ve Vergilendirilmesi
Gelir Vergisi Kanununun 61. maddesine göre ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar (hizmet karşılığının mal olarak verilmesi) ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen (konut, araç sağlanması vb.) menfaatlerdir. Gerçek kişilerin bir takvim yılı içinde elde etmiş oldukları ücret gelirleri gelir vergisine tabidir. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı, tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık ilişkisi niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması ücretin niteliğini değiştirmez. Aynı Kanunun 62. maddesinde ise işverenler, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişiler olarak tanımlanmıştır. Gelir Vergisi Kanununda, ücretin unsurlarının var olup olmadığına bakılmaksızın aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılmaktadır.

  • GVK’nın 23. maddesinin (11) numaralı bendine göre istisna dışında kalan emeklilik, malüliyet, dul ve yetim aylıkları,
  • Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler,
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,
  • Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,
  • Bilirkişilere, resmî arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,
  • Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler.

İşverenler tarafından, hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri üzerinden kanunda belirtilen yasal indirimler yapıldıktan sonra gerçek usulde gelir vergisi tevkifatı yapılmaktadır. GVK’nın 63 ve 31. maddesinde ücretin safi tutarının tespitinde nelerin indirim konusu yapılacağı belirtilmiştir. GVK’nın 94. maddesinin birinci fıkrasında ise kimlerin tevkifat yapacağı belirtilmiş olup, maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde de “Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61. maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104. maddelere göre” vergi tevkifatı yapılacağı belirtilmiştir.

Öte yandan, GVK’nın 96. maddesine göre vergi tevkifatı, 94. madde kapsamına giren nakten veya hesaben yapılan ödemelere uygulanır. Bu maddede geçen hesaben ödeme deyimi, vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade eder. Vergi tevkifatı, ücretler dışından kalan ödemelerde gayrisafi tutarlar üzerinden yapılır. Kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi halinde bu vergi, bilfiil ödenen miktar ile ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanmaktadır. Bu hükme göre, işverenler ile hizmet erbabı arasında ücret ödemesinin net ücret olarak kararlaştırılması halinde, ücretin brütü üzerinden tevkif edilecek verginin işveren tarafından üstlenilmesi suretiyle, net ödeme yapılması mümkün olabilecektir. Ücret ödemelerinin ne şekilde vergilendirileceği ise genel hatlarıyla 128 Seri No.lu ve 160 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğlerinde açıklanmıştır.

Buna göre, GVK’nın 94 ve 104. maddeleri hükümlerine göre, işverenlerce ücret adı altında yapılan ve gelir vergisine tabi olan ödemelerin gelir vergisi, bu ödemelerin vergi matrahları toplamına gelir vergisi tarifesinin uygulanması suretiyle hesaplanacaktır. Ayrı ayrı işverenler tarafından yapılan ve vergiye tabi olan ücret ödemelerinin ise, birbirleriyle ilişkilendirmeksizin her bir işveren nezdinde ayrı ayrı vergi tevkifatına tabi tutulması gerekmektedir. Diğer yandan, yıllık gelir vergisi, vergiye tabi gelirlerin yıllık toplamına uygulandığından, ücretlerin vergilendirilmesinde de takvim yılının esas alınması ve her bir işveren tarafından yıl içinde yapılan ödemelerin kümülatif ücret matrahına dahil edilerek vergi tarifesinin uygulanması gerekir.

3. GVK’nın 23/11 ve 25/5. Maddesinde 6728 sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler
6728 sayılı Kanunun gerekçesinde de belirtildiği üzere; Gelir Vergisi Kanununun 23. maddesinin birinci fıkrasının (11) numaralı bendinin parantez içi hükmünde yer alan “ödenen en yüksek ödeme tutarından” ibaresi “çalışılan süreye bağlı olarak ödenen tutardan” şeklinde değiştirilmektedir. Böylece, fiilen çalışılan süre esas alınarak en yüksek devlet memuruna yapılabilecek ödeme tutarı kadarlık kısım için istisna uygulanması öngörülmekte olup, aşan tutar vergiye tabi tutulacaktır. Ayrıca, Anayasa Mahkemesince verilen 25.12.2014 tarihli ve Esas No: 2013/111, Karar No:2014/195 sayılı karar uyarınca emeklilik ikramiyesi hesabında 30 yıllık üst sınır kaldırıldığından, aynı Kanunun 25. maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinin parantez içi hükmünde yer alan “ödenen en yüksek ödeme tutarından” ibaresi “çalışılan süreye bağlı olarak ödenen tutardan” şeklinde değiştirilmektedir. Böylece, fiilen çalışılan süre esas alınarak en yüksek devlet memuruna yapılabilecek ödeme tutarı kadarlık kısım için istisna uygulanması öngörülmekte olup, aşan tutar vergiye tabi tutulacaktır. Şimdi her iki maddede yapılan değişikliği sırasıyla inceleyelim.

6728 sayılı Kanunla değişik GVK’nın 23/11. maddesine göre; Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20. maddesinde belirtilen sandıklar tarafından ödenen emekli, malûliyet, dul ve yetim aylıkları (506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20. maddesinde belirtilen sandıklar tarafından ödenen aylıkların toplamı, en yüksek Devlet memuruna çalışılan süreye bağlı olarak ödenen tutardan fazla ise aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur.) (Genel, katma ve özel bütçelerden ödenen bu nevi aylıklar dahil) gelir vergisinden istisna edilmiştir. 6728 sayılı Kanunun 12. maddesiyle değişen bu ibare değişikliği 01.09.2016 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Buna göre; 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20. maddesinde belirtilen sandıklara tabi olarak çalışanlara ödenen ücretlerin çalışılan süre esas alınarak, en yüksek Devlet memuruna ödenen en yüksek emekli, maluliyet, dul ve yetim aylık tutarı kadar olan kısmı vergiden istisna edilecektir. Bu tutardan fazla ödenen kısım ise ücret olarak vergiye tabi tutulacaktır.

Benzer şekilde 6728 sayılı Kanunla değişik GVK’nın 25/3. maddesine göre; Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20. maddesinde belirtilen sandıklar tarafından, kendilerine zat aylığı bağlananlara aylıkları dışında, kanunları veya statüleri gereğince verilen emekli, dul, yetim ve evlilik ikramiyeleri veya iade olunan mevduatı ve sürelerini doldurmamış bulunanlarla dul ve yetimlerine toptan ödenen tazminatlar (506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20. maddesinde belirtilen sandıklar tarafından ödenen tazminat, yardım ve toptan ödemeler en yüksek Devlet memuruna çalışılan süreye bağlı olarak ödenen tutardan fazla ise aradaki fark ücret olarak vergiye tâbi tutulur. Bu mukayesede gerek muhtelif sandıklardan gerek aynı sandıktan muhtelif zamanlarda yapılan ikramiye, tazminat ve toptan ödemeler topluca dikkate alınır.) gelir vergisinden istisna edilmiştir. 6728 sayılı Kanunun 12. maddesiyle değişen bu ibare değişikliği 01.09.2016 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Buna göre; 506 sayılı Kanunun geçici 20. maddesinde belirtilen sandıklara tabi olarak çalışanlara ödenen emekli ikramiyeleri ve tazminatların toplamının çalışılan süre esas alınarak; en yüksek Devlet memuruna ödenen en yüksek tazminat, yardım ve toptan ödeme tutarı kadar olan kısmı vergiden istisna edilecektir. Bu tutardan fazla ödenen kısım ise ücret olarak vergiye tabi tutulacaktır.

Öte yandan, 6728 sayılı Kanunun geçici 1. maddesinde; 28.06.2001 tarihli ve 4697 sayılı Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun geçici 1. maddesinin uygulamasında, GVK’nın 23. maddesinin birinci fıkrasının (11) numaralı ve 25. maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bentlerinin parantez içi hükmünde yer alan istisna tutarının hesaplanmasında, 30 yıldan aşağı olmamak üzere prim yatırılan sürelerin dikkate alınacağı belirtilmiştir. Bu hükme göre, 4697 sayılı Kanunun geçici 1. maddesinin uygulamasında, 193 sayılı Kanunun 23. maddesinin birinci fıkrasının (11) numaralı bendi ile 25. maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendi kapsamında yapılacak ödemelere uygulanacak istisna tutarının hesabında, en yüksek Devlet memuruna 30 yıl dikkate alınarak yapılan en yüksek ödeme tutarı dikkate alınacaktır. Katılımcının 30 yıldan daha fazla süre ile prim yatırmış olması halinde fiilen prim yatırılan süreye bağlı olarak yapılan ödeme tutarı istisnanın hesaplanmasında esas alınacaktır. Bu düzenleme, 6728 sayılı Kanunun Resmi Gazete’de yayımlandığı 09.08.2016 tarihinden geçerli olmak üzere Genel Tebliğin yayım tarihi olan 02.10.2016 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.

4. Sonuç
GVK’nın 23. maddesinde yer alan ödemeler ücret kapsamında değerlendirilmekle beraber, gelir vergisinden istisna edilmiş olup, bu ödemeleri yapanlar tarafından GVK’nın 94. maddesine göre vergi tevkifatı yapılmamaktadır. Yine, Gelir Vergisi Kanununun “Müteferrik İstisnalar” bölümünde yer alan 25. maddesine göre gelir vergisinden istisna edilen tazminat ve yardımlar yer almaktadır. GVK’ da yer alan anılan maddelerde 6728 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında; 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20. maddesinde belirtilen sandıklara tabi olarak çalışanlara ödenen ücretlerin çalışılan süre esas alınarak, en yüksek Devlet memuruna ödenen en yüksek emekli, maluliyet, dul ve yetim aylık tutarı kadar olan kısmı ile aynı sandıklara tabi olarak çalışanlara ödenen emekli ikramiyeleri ve tazminatların toplamının çalışılan süre esas alınarak, en yüksek Devlet memuruna ödenen en yüksek tazminat, yardım ve toptan ödeme tutarı kadar olan kısmı gelir vergisinden istisna edilmesi gerekmektedir.

(Diyalog Dergisinin Haziran 2017 sayısında yayımlanmış olup Sn. Türkay’ın özel izniyle yayımlanmaktadır.)
02.10.2016 tarih ve 29845 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor