Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Vergi

Özkan AYKAR
Özkan AYKAR
7385OKUNMA

Vergi Denetiminde Yeni Bir Model: Evden Çalışma

“Kaç kişi evden çalışmak ister? veya evden çalışma sistemine sıcak bakılıyor mu?” şeklindeki sorulara araştırmacılar cevap arayıp dururken, teknolojinin ilerlemesi ve internetin yaygınlaşmasıyla birlikte, bu durumdan etkilenen toplumlar için evden çalışma (homeworking) daha fazla tercih edilen bir model halini almıştır.

ILO, 177 Sayılı Evde Çalışma Sözleşmesi ve 184 sayılı Evde Çalışma Tavsiye Kararı ile evde çalışmayı düzenlemiştir. Bu çerçevede evde çalışma, ulusal yasa, tüzük ve mahkeme kararları uyarınca bağımsız çalışma için gerekli olan özerklik ve bağımsızlığa sahip olmayan kişi tarafından,”(i) kendi evinde veya işverenin işyeri dışında olmak kaydıyla kendi seçtiği diğer yerlerde,

• Bir karşılık mukabilinde,

• Malzeme, ekipman ve diğer girdilerin, kendisi, işveren veya aracı tarafından temin edilmesine bakılmaksızın, işverence belirlenen mal veya hizmetlerin üretimi için çalışmadır (Bakırcı, Evrenci, 2000:24)

İnsanlar hayatları boyunca, mesleklerinin ve kariyerlerinin sık sık sallantıya girmesini bir kaygı olarak görmektedirler. İnsanların bu kaygıları genellikle yoğun mesai sebebiyle esnek olmayan çalışma nedenlerinden kaynaklanmaktadır.

Sabah 8 akşam 5 arası çalışan personelin, kendi programının yanında çocuklarının okul programı veya eşinin bazı planları kısmen aile yaşantısında birtakım ikilemler yaşamasına neden olmaktadır. Tatil hakkı olan bir çalışanın, doğru seçim yaparak bu hakkını doğru zamanda kullanması sırasında bile bazen güçlükler yaşanabiliyor.

Özellikle küçük çocuğu veya bebeği olan kadın çalışanlar, yavrularına bakabilmek için işlerinden ayrılıyorlar veya ücretsiz izin almak zorunda kalabiliyorlar. Söz konusu kadın çalışanlara “İşten ayrılmadan evden çalışabilir misiniz?” şeklinde soru yöneltilse “evden çalışmak harika bir çözüm olabilir” şeklinde cevap alınması muhtemeldir.

Evden çalışmanın en önemli avantajlarından biri esnekliktir. Evden çalışmaya başladığınız zaman evle iş arasında gidip gelmek, yoğun trafiğe takılmak, işe geç kalmak veya akşam yemeklerine yetişememek gibi baskıları hissetmezsiniz.

Şirketler tarafından çalışanlarına “evden çalışmak için maaşından ne kadar feragat etmek istersin?” şeklinde öneri teklif edilse, gerçekten bu insanlar sırf sabah-akşam trafiğinden kurtulmak için bile maaşlarının önemli bir miktarından vazgeçebilirler.

Servis parası, fazla mesai taksi giderleri, öğlen yemeği parası, yazın klima, kışın ısıtma masrafları... Çalışanın sabah-akşam trafiğinde geçirdiği zaman ve bunun getirdiği yorgunluk-bıkkınlık ve sonuç olarak verimsizlikle sonuçlanan bir çalışma.

Evden çalışma sistemi ise, hem personele hem de kurumlara ciddi faydalar sağlamaktadır.

Özel sektörde şirketler önyargılarını yıkıp, bu sistemi denediklerinde daha kalifiye personeli daha ucuza çalıştırabiliyorlar. Böylece önemli personeli elinde tutup, iç memnuniyeti arttırıp, masraflarını kısabiliyorlar.

Günümüzde evden çalışma imkânları artarken, home office çalışanların sayısında her geçen gün daha fazla artış görülüyor. Birçok büyük şirket maliyet tasarrufu, artan iş verimliliği ve çalışan sadakatinde artış yaşanması gibi sebeplerle bu çalışma modelini desteklemekte ve çalışanlarını da buna yönlendirmektedir. Ülkemizde evden çalışma modelini uygulayan birçok global şirket bulunmaktadır. Cisco Türkiye, HP, Intel, Microsoft Türkiye, PepsiCo, P&G, Turkcell Global Bilgi ve Unilever bu şirketlerin başında gelmektedir (Şamlıoğlu, 2016:1).

On-line olarak Evden Çalışma İle Vergi Denetimi Mümkün mü?

Vergi incelemeleri genelde, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığına bağlı Grup Başkanlıklarında görevli vergi müfettişleri tarafından gerçekleştirilmektedir.

Vergi incelemeleri yasal dayanağı, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun (VUK) 134 ila 141. maddelerinden almaktadır. Anılan Kanunun 134’üncü maddesine göre; vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır.

Bilindiği üzere Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı, 10/07/2011 tarihli ve 27990 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 646 sayılı Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının Kurulması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname ile Maliye Bakanlığı'na bağlı Danışma ve Denetim Birimi olarak kurulmuştur.

Daha önce Hesap Uzmanları, Maliye Müfettişleri, Gelirler Kontrolörleri ve Vergi Denetmenleri 10 Temmuz 2011’de tek çatı ve tek unvan altında “Vergi Müfettişi” olarak birleştirilmişti. Yeni birimin adı da Vergi Denetim Kurulu olarak belirlenmiştir (Taş, Karyağdı, 2016:1).

Bilişim teknolojileri toplumları temelden etkilemekte ve bu teknolojilerin kullanımı ile ortaya çıkan ihtiyaçlar kamu yönetiminin, örgüt yapısını, amaç ve hizmet sunumunu önemli ölçüde etkilemektedir.
Bu gelişmelere paralel olarak uygulamaya giren e-Devlet (elektronik devlet) sadece teknoloji kullanımının öne çıktığı bir süreç değil, kamudaki kurumsal kültüründe değişimini gerçekleştirmiştir.

Ülkemizde ise, son yıllarda e-Devlet alanında önemli gelişmeler yaşanmıştır. Vergi, Nüfus, Gümrük, Yargı ve Güvenlik başta olmak üzere pek çok alanda e-Devlet uygulamaları hayata geçirilmiştir. E-Devlet uygulamalarındaki gelişmeler, bu alanda e-Denetim ihtiyacını da beraberinde getirmiştir.

Vergi incelemelerinde en çok zaman ve emek harcanan, denetimin maliyetini artıran unsur incelemenin her durumda mahallinde yapılması gerekliliği idi. Ancak bilişim teknolojilerinin sağladığı imkanlar sayesinde Maliye Bakanlığının her bir biriminin yaptığı işlemler on-line olarak merkezden izlenebilmekte, merkezden ilgili birimlerin işlemleri toplu olarak analize tabi tutulabilmekte ve birimler performans ve risk açısından kategorize edilebilmektedir. Bazı işlemlere ilişkin hazırlanan sorgular Türkiye’deki tüm mükellefler için aynı anda uygulanmaktadır (Kapanoğlu, Sökmen, Aykın, 2011:9).

Peki, vergi incelemeleri işe gelmeden evden yapılabilir mi?

Vergi incelemesi esas itibariyle incelemeye tabi olanın işyerinde yapılır. İşyerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi zorunlu sebeplerin varlığı veya mükellef veya vergi sorumlusu tarafından talep edilmesi halinde incelemenin ilgili inceleme elemanının dairesinde yapılması istenir (GİB, 2007:10).

Kanun hükmünde vergi incelemesinin öncelikle mükellefin iş yerinde yapılacağı ancak;

a) iş yerinin müsait olmaması veya diğer zaruri sebepler,

b) vergi incelemesinde muhatap alınan kişinin istemesi halinde incelemenin dairede yapılabileceği belirtilmiştir.

Burada anlaşılamayan tek nokta ise ‘iş yerinin müsait olma’ durumudur (Bayram, 2016:1).

Artık Avrupa standartlarına yaklaşmış (e-fatura, e-defter, e-beyan, e-bildirim, e-tebligat, e-takip, e-tarhiyat, e-yoklama vs.) sistemleri ile kayıp kaçağı asgari düzeye indirgemeyi hedeflemişken ve önemli ölçüde e-ticaretin yaygınlaştığı bir ticaret hayatında iş yerinde incelemeden kim bahsedebilir? (Bayram, 2016:1).

Ancak, mükelleflerin defter ve belgeleri veya internet yoluyla erişilebilecek elektronik veriler üzerinden, evden vergi incelemeleri yapmak gelecek zamanda mümkün olabilir. Örneğin yapılan inceleme sonucunda büroya gitmeden vergi inceleme raporları tanzim edilebileceği gibi, diğer taraftan düzenlenen raporla ilgili evde sarf edilen kağıt, kalem, toner, elektrik ve benzeri giderlerin de kurumundan istenebileceğine dair düzenlemeler getirilebilir.

Şöyle ki, iş ve işlemlerin az maliyetle gerçekleştirilmesi amacıyla mükellefler nezdinde tanzim edilecek tutanaklar, haftanın belirli günlerinde veya önceden belirlenmiş bir zamanda mükellefler ile inceleme elemanının karşılıklı görüştürülmesi sonucunda birtakım kolaylıklar getirilebilir. Defter ve belge isteme yazıları veya belgelerin ibrazına yönelik işlemler için ise, bürolarda yeteri kadar personel bulundurulabilir.

Mevcut uygulamada, tüm kamu personeli işyerinde çalışarak bu görevlerini yerine getirmektedir. Herhangi bir özel işi için sürekli izin kullanmak durumunda kalmaktadır. Ancak esnek çalışmaya yönelik bahsedilen modele geçilmesi hayal olarak görülse de, teknolojinin hızla yol aldığı yakın gelecekte bahsedilen modele geçilmesi elzem olacaktır.

Her ne kadar mevcut kamu personel yasası ile vergi denetimimin sürekliliği ve etkinliği bir arada değerlendirildiğinde; bu modelin kısmi zamanlı uygulanabilirliği kaynak etkinliği ve verimliliği açısından analiz edilerek değerlendirilmesi güzel sonuçlar oluşturabilir.

Bir haber sitesinde yer alan habere göre, Ankara'da birbiri ardına yapılan lüks gökdelenlere yerleşen kamu kurumları, devleti en büyük kiracı konumuna yükseltti. Bir zamanlar kendi binalarında hizmet veren devlet 2017'de, kiracı sıfatıyla oturduğu binalara 901 milyon lira kira ödemek zorunda kaldı. Maliye Bakanlığı'nın yayımladığı 2017 bütçe verileri, devletin kira giderlerinin her yıl olağanüstü düzeyde arttığını ortaya koydu. Kamu kurumlarının özel şirketlere ödediği hizmet binası kira giderleri 901 milyon liraya ulaştı (T24 Haber,2018:1).

Yukarıdaki habere göre sadece kira harcamaları bile işyerinde çalışmanın maliyetini artıran giderlerin sadece bir parçasını oluşturmaktadır. Kamu kaynaklarının etkili ve ekonomik bir şekilde kullanılması bakımından, evden çalışma modelinin fırsatları yönünde bir değerlendirme yapılması çağımız şartları kapsamında kaçınılmazdır.

Bu itibarla, sadece vergi denetimi için değil, sayıları onbinleri bulan denetim elemanları ve evden çalışma modeline uygun işlerde çalışabilecek kamu personeli için, anılan esnek çalışma modelinin kullanılması, kaynak verimliliğini ve etkinliğini artıracaktır.

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor