Bilgi Teknolojileri ve İletişim Sektörünün Çevreye, Enerji Verimliliğine ve Vergilemeye Etkisi
Teknoloji, sadece üretim şeklini değiştirmekle kalmıyor toplumların tüketim kalıplarını, alışkanlıklarını hatta bir bütün olarak yaşam şeklini de değiştiriyor.
İşletmeler emek yoğun ya da sermaye yoğun bir alandan bilgi teknolojileri yoğun bir yapılanmaya doğru hızlı bir dönüşü içindeler. Aynı şekilde enerji üretim ve dağıtımında, ulaşım (otomotiv, gemi ve uçak sanayi) sektöründe Bilgi Teknolojileri ve İletişim (BTİ) (ICT: Information and Communication Technology) sektörünün önemi gittikçe artmaktadır.
Tüketim kalıplarındaki değişime baktığımızda ise masa üstü bilgisayarlardan dizüstü bilgisayarlara bunlardan da tabletlere ve akıllı telefonlara doğru bir değişimin olduğunu görmekteyiz. Kullandığımız otomobiller adeta dört tekerlekli bilgisayar, yaşadığımız konutlar ise "akıllı" uygulamalarla daha az enerji tüketen yapılar haline geliyor.
Kentlerimiz ise teknoloji ile akıllı kent olma yolunda ilerliyorlar.
Dijital ürün çağı
Enerji kaynaklarının azalması ve fiyatlarının artması, fosil atıklı yakıtlar nedeniyle meydana gelen küresel ısınma BTİ sektörünün önemini daha da arttırıyor. Hayatımızda daha fazla yer edinen BTİ, bir taraftan üretimde enerji verimliliğini amaçlamakta diğer taraftan ise tüketimde; dijital uygulamalar sayesinde kağıt ve fiziksel materyal tüketimini azaltmakta, telekonferans ve işyerine gitmeksizin evden telefon ve bilgisayarla çalışma (telework) uygulamaları ile seyahat ihtiyacını ortadan kaldırmakta, akıllı elektrik sayaçları ile daha ucuz elektrik tüketimini sağlamakta, elektrik ve/veya akaryakıt ürünleriyle çalışan otomobil, makine ve araç gereçlerde etkin bir yakıt tüketimi sağlamakta ve tüm bunların sonucunda ise daha az karbondioksit salınımını sağlamaktadır.
Gündelik hayatımıza baktığımızda tüm sektörlerin enerji tüketimine etkisinin hem negatif hem de pozitif yönde olduğunu tespit etmekteyiz. Elbette ki önemli olan net pozitif etkidir.
Örneğin BTİ sektöründe bilgisayarların donanım kısmının ve ekranların, elektronik cihazların, sunucuların, yazıcıların, tarayıcıların, mobil telefonların, kablosuz telefonların, fiber optik kabloların üretimi ve kullanımları başlı başına enerji tüketimini artıran negatif bir sonuç doğururken bu sektörde üretilen ürünler sayesinde daha az enerji tüketen uygulamaların artıyor olması da sektörün pozitif etkilerindedir.
Kamuda ve özel sektörde veri merkezlerinin merkezileşmesi: Bulut Bilişim (Cloud Computing)
İnternetin yaygınlaşması sadece evde ya da işyerinde kullandığımız bilgisayarlar aracılığıyla enerji tüketimine yol açmamakta aynı zamanda sunucu operatörleri ve veri merkezleri yoluyla da tüketilen enerjinin artmasına neden oluyor. Bu bağlamda Avrupa Birliği ülkelerindeki bu merkezlerin tükettikleri enerji miktarı 2000'den 2005'e kadar 2 kat artmıştır (OECD ICT Outlook 2010) Yine aynı çalışmaya göre Avrupa Birliğinde toplam enerji tüketiminin %1,4'ü iletişim ağları ve ekipmanları için kullanılmaktadır.
Uluslararası uygulamalarda sunucu ve veri merkezlerinin elektrik tüketimi ve CO2 salınımı tahmin edilmekte ve bulut bilişim ile merkezi ölçekte, geniş kapsamlı olarak sunucu ve ağları konsolide edip bir sistem üzerinde depolanmaktadır. Bu bağlamda ülkemiz açısından da enerji tasarrufunu sağlamada bir adım olması açısından kamunun (ve özel sektörün), her bir kurumunun kendine ait sunucu barındırma giderlerini azaltmak amacıyla merkezi bir yapının oluşturulması fikrinin üzerinde düşünülmesi gerektiği kanısındayız. Nitekim ABD'de Genel Muhasebe Ofisinin (Türk Sayıştayı'nın muadili kuruluş) yaptığı bir araştırmaya göre 2010 yılı itibariyle bu yöndeki bir yapılanma sayesinde Birleşik Devletlerin enerji maliyeti %50 oranında azalmıştır.
Aynı hızda ancak daha az enerji tüketen işlemciler
Gelişen teknolojide artık daha az enerji tüketmek temel amaçlar arasında yer almaktadır. Nitekim OECD raporuna göre; Intel'in 2 farklı jenerasyondaki işlemcileri olan Centrino ve Atom 1.6 GHz hızında olmasına karşın 2003 itibariyle Centrino 22W enerji tüketirken 2009'da Atom sadece 2W enerji tüketmektedir.
Dijital ürün tüketimi petro-kimya sektöründen kağıt sektörü kadar önemli tasarruflara yol açmaktadır. Örneğin 2007 yılında İklim Değişikliği Hakkında Hükümetlerarası Panel (IPCC tarafından yapılan bir çalışmaya göre dijital ürün tüketimi CO2 salınımını %19 oranında azaltmıştır.
Daha çok BTİ daha az sarfiyat
Bu kapsamda ülkemizde 2008 yılında Gelir İdaresi Başkanlığınca geliştirilen e-fatura (EFKS) uygulaması sayesinde çoklu müşteri portföyüne sahip olup her ay 17 milyon ile 30 milyon arasında fatura düzenlemek zorunda olan telekomünikasyon firmalarının, faturaların 2. nüshalarını kağıt olarak düzenlemeyip dijital ortamda arşivlemeleri ve depolamaları, müşterilere de kağıt yerine e-posta yoluyla ulaştırmaları sayesinde kağıt tüketimi, baskı, fiziksel gönderim ve depolama için kullanılan araçlardaki akaryakıt olmak üzere pek çok alanda hem ciddi tasarruflar sağlanmış ve daha az CO2 salınımına yol açılarak çevre koruma adına önemli sonuç elde edilmiştir.
2010 ve izleyen yıllar itibariyle EFKS dahil e-arşiv uygulamasına kayıtlı kullanıcı sayıları elektronik ortamda düzenlenen fatura adetleri şöyledir:
| Yıl | E-arşiv (EFKS) Uygulamasından Yararlanan Mükellef Sayısı (Adet) | Düzenlenen Fatura Adedi |
|---|---|---|
| 2010 (2008-2009 Dahil) | 6 (EFKS) | 2.487.427.929 |
| 2011 | 6 (EFKS) | 946.489.796 |
| 2012 | 6 (EFKS) | 979.993.695 |
| 2013 | 6 (EFKS) | 975.754.192 |
| 2014 | 17 | 1.038.320.533 |
Keza Türk Telekom tarafından kendisine ait 150 lokasyonda kullanılan videokonferanslar vasıtasıyla 2 bin 415 toplantı için iş gezisine gerek olmayarak 1,82 milyon kg karbon salınımının önüne geçilmiştir (TT İletişim Dergisi Ağustos 2011).
BTİ vergilendirmenin hizmetinde
Türk vergi idaresinde bilgi işlem teknolojilerinin yoğun bir şekilde kullanmasına yönelik dönem 1990’ların ikinci yarısından başlar. Vergi dairelerinde yapılan işlemlerin otomasyonu için geliştirilen VEDOP (Vergi Daireleri Otomasyon Projesi) ve MOTOP Nakil Vasıtaları Otomasyon Projesi) ilk akla gelenlerdir.
BTİ’den
VERGİLEMEYE DESTEK OLAN UYGULAMALAR
- e-beyanname
- e-fatura
- e-defter
- e-bilet
- e-arşiv
- e-yoklama
- e-tebligat
- e-inceleme
- e-haciz
- e-???????
Vergi beyannamelerinin elektronik ortamda verilmesi (e-beyanname)
Bu makalenin yazarlarından biri olarak 2001 yılında e-beyannameye vergi idaresinin geçmesi gerektiği yönündeki tespitimiz Ekim 2004 döneminde ilk beyannamenin internet üzerinden alınması ile hayata geçti (Nazmi KARYAĞDI, Toplam Kalite Yönetimi ve Türk Vergi İdaresi, Ankara Sanayi Odası Yayını, 2001)
Başlangıçta 8 tür beyanname alınırken 2014 sonu itibariyle 41 tür beyanname elektronik olarak alınıyor. Bir başka ifadeyle beyannamelerin %99,8’i artık ofisten, evden internet üzerinden gönderiliyor. (KAYNAK: Tüm veriler www.gib.gov.tr’de yayınlanan Faaliyet Raporları ve Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporlarından alınmıştır.)
Her yıl Mart ayında kira geliri elde eden vergi mükellefleri için önceden doldurulmuş kira beyannameleri de Gelir İdaresinin internet sitesinden halka önemli bir hizmet olarak sunulmaktadır.
“Bulut Bilişim” vergi ve muhasebe uygulamalarında
14 Aralık 2012 günü Resmi Gazete’de yayımlanan 421 seri no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile mükelleflere e-fatura ve e-defterlerini kendi sistemlerinde ya da veri depolama konusunda Gelir İdaresi Başkanlığı’nca yetkilendirilmiş 3. kişilerin sistemlerinde saklayabilme ve ulaşabilme imkanı getirilmiştir.
Ayrıca Genel Tebliğ de Bulut Bilişim sistemlerinin Türkiye sınırları içerisinde ve Türkiye Cumhuriyeti kanunlarının geçerli olduğu yerlerde yapılmasının zorunlu olması gerektiği belirtilmiştir.
Elektronik Fatura Uygulaması (e-Fatura)
E-fatura uygulaması sayesinde fatura oluşturma, gönderme, muhafaza ve istendiğinde ibraz edilmesi ile ilgili tüm işlemler kağıt kullanılmaksızın yapılabilir hale gelmiştir.
Haziran 2015 sonu itibariyle 6.845 vergi mükellefi uygulamayı GİB Portal üzerinden, 2.648 vergi mükellefi ve 1 kamu kurumu entegrasyon yöntemiyle, 10.344 vergi mükellefi ve 4 kamu kurumu uygulamayı özel entegrasyon yöntemiyle e-fatura sistemine geçiş yapmıştır.
Elektronik defter uygulaması (e-defter)
Vergi mükelleflerince tutulması zorunlu yasal defterlerden Yevmiye Defteri ve Büyük Defterin elektronik ortamda tutulabilmesine, muhafaza ve ibraz edilebilmesine olanak sağlayan bu suretle kağıt kullanımının önüne geçen ve ayrıca defterlerin notere tasdik mecburiyeti ortadan kaldıran e-defter uygulaması işletmeler önemli ölçüde maliyet avantajları sağlanmaktadır.
Haziran 2015 itibariyle 18.909 vergi mükellefi e-defter uygulamasına geçmiş olup yapılan yasal düzenlemeler sonucunda bu sayının gün geçtikçe artması beklenmektedir.
e-arşiv uygulaması
Çok sayıda fatura üreten ve ürettikleri faturaların ikinci nüshalarını kağıt ortamında saklamaları kendileri için ağır yük oluşturan mükelleflerin, düzenledikleri belgelere ait örnek nüshalarını elektronik ortamda arşivlemelerini sağlamak amacıyla 2008 yılında Elektronik Fatura Kayıt Sistemini (EFKS) getirilmişti. Gelir idaresi EFKS’yi de kapsayacak şekilde e-arşiv uygulamasını geliştirmiş ve böylece e-fatura kapsamında dışında üretilen çok sayıda faturanın bu kapsamda üretilmesine imkan sağlanmıştır.
BTİ hayata güç vermeye devam ediyor
Bilgi Teknolojileri ve İletişim sektörü verimliliği, kârlılığı ve etkinliliği artıran uygulamalarla artık hayatın her alanında söz sahibi haline geldi. Özel ya da kamu ayırımı olmaksızın geliştirilen uygulamalar hem kullanıcıların hem de düzenleyicilerin işini kolaylaştırmaya devam ediyor.
Gün geçmiyor ki yeni bir uygulama ortaya çıkmasın.
Özetlemek gerekirse; sırada ne var bilmiyoruz. Ancak bildiğimiz insanoğlunun yeniyi ve iyiyi arama yönündeki istek ve arzusunun hiç bitmeyeceğidir.