Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Vergi

Akif GÖKTÜRK
Akif GÖKTÜRK
20701OKUNMA

Vergi Mevzuatı Açısından Proforma Fatura

Küreselleşen dünyada ülkeler arasında ticaret yapmak eskiye nazaran giderek kolaylaşmakta, teknolojinin gelişmesi ve ulaşım imkânlarının artması bu ivmeyi daha da hızlandırmaktadır. Oluşan bu hız odaklı ticaret yapma eğilimi beraberinde bir takım sorunlar da getirebilmektedir. Özellikle alıcı ve satıcının farklı yerlerde bulunması, yapılan sözleşmelerin daha şeffaf ve her türlü ihtilaftan uzak olmasını gerektirmektedir. İleride kurulacak sözleşmenin ilk adımını oluşturan ve teklif mektubu niteliği taşıyan proforma fatura sayesinde alıcı ile satıcı arasındaki uzak mesafeler dolayısıyla işlemlerin gecikmesi önlenmekte şeffaf bilgi akışı sağlamaktadır. Bu yazımızda proforma faturanın detaylarına ve vergi mevzuatı karşısındaki durumuna yer verilmiştir.

Proforma faturanın tanımı ve mahiyeti

Proforma faturayı, bir mal veya hizmetin satış fiyatının, şartlarının vb. detayların gösterildiği teklifname niteliğindeki ticari mektup olarak tanımlayabiliriz.

Proforma fatura mal veya hizmeti satmak isteyen satıcı tarafından alıcıya verilen bir teklif mektubudur ve hiçbir mali yükümlülük içermez. Bu fatura karşılığında mal sevkiyatı yapılmaz ve para ödenmez. Genellikle dış ticaret işlemlerinde kullanılmakla birlikte alıcı ve satıcının taraf olduğu her türlü satış işleminde kullanılabilir. En önemli amacı,  ihracatçının ürününün bu fatura ile ithalatçıya teklif edilmesidir.

Proforma fatura, alıcı ile satıcı arasında gerçekleşen anlaşmanın en pratik kanıtıdır. Bu fatura, satıcı ile alıcı arasında yapılan anlaşma ile ilgili her türlü detayı gösteren ön faturadır. Malın cinsi, miktarı, birim fiyatı,  toplam tutarı,  döviz cinsi,  son yükleme tarihi, teslim şekli, ödeme şekli gibi her türlü detayı gösterebilir. Alıcının ön hazırlık yapabilmesi için önemli olan bu faturalar,  kesin fatura niteliği taşımaz.

Satış akreditifli yapılacaksa,  ihracatçı proforma fatura düzenlemek zorundadır.  Ayrıca yurt dışında düzenlenen sergi ve fuarlarda sergilenmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak çıkarılacak eşyaya ilişkin kesin satış faturası aranmayarak,  proforma fatura ile çıkış işlemi yapılabilmektedir. (1)

Proforma fatura, satış işlemi sonunda kesilecek kesin satış faturasının (Ticari Fatura) bir ön taslağıdır. Teklif yapmak isteyen firma hazırlayacağı proforma fatura üzerinde en azından; alıcının adı, adresi, proforma fatura tarih ve numarası, “PROFORMA FATURA” ibaresi, takribi mal miktarı, detaylı açıklaması, paketleme özellikleri, nakliye özellikleri, sevkiyat periyodu, tahmini yükleme ve boşaltma limanları, malın menşei, birim ve toplam fiyat ile ilgili bilgileri belirtmelidir. Proforma faturada belirtilen satış koşullarının alıcı tarafından uygun bulunması durumunda, alıcının verdiği sipariş üzerine proforma fatura kesin satış faturasına dönüştürülür.

Proforma faturanın bir diğer kullanıldığı yer ise, ithalatçı tarafından akreditif açılması aşamasıdır. İthalatçı, ihracatçının kendisine göndermiş olduğu proforma faturayı akreditifi açacak olan amir bankaya ibraz ederek küşat mektubunun hazırlanmasını sağlar. Ayrıca proforma faturalar,  kamu ihalelerinde ihaleye katılım aşamasında,  ihaleyi yapan kurum tarafından istenen belgeler arasında yer alabilmektedir. (2)

Proforma faturada bulunması gereken şartlar

Proforma faturalarda bulunması gereken zorunlu şartlardan bahsetmek mümkün değildir. Proforma fatura bir teklif niteliği taşıdığından bulunması gereken şartlar da firmadan firmaya değişebilir. Yine de yol göstermesi açısından proforma faturada aşağıdaki bilgilerin bulunması gerektiğinden söz edilebilir.

  1. (Proforma Invoice Date) Proforma faturanın düzenlendiği tarih,
  2. (Proforma Invoice No.) Proforma fatura numarası,  Bazı durumlarda, proforma faturanın revize edilmesi gerekebileceği için her bir proforma faturaya numara verilmesi, revize durumunda söz konusu fatura numarası değiştirilmeden revizelerin sıra numarası ile gösterilmesi uygun olacaktır.
  3. (Consignee) Alıcı firma. Genellikle ithalatçıdır. Alıcı firmanın ünvanı, adresi, telefon ve faks nu­maraları, e-posta adresi ve yetkili kişinin adı bu bölüme yazılmalıdır.
  4. (Package Amount) Kap adedi. Örneğin, 10 parça,  120 kasa gibi.
  5. (Description of Goods) Proforma faturada ürünler tüm ayrıntısı ile yazılmalıdır. Örneğin, renkli deri kaplamalı sandalye ihracatı yapıyorsak, sandalyenin yukarıda saydığımız özelliklerinin yanı sıra ölçüleri, hangi malzemeden üretildiği gibi ek teknik detayları da proformaya yazılabilmektedir. (Commercial Invoice) yani ticari fatura hazırlarken ise malın temel niteliklerinin yazılması yeterli olmaktadır.
  6. (Unit Price)  Birim    Ürünlerin birim fiyatı,  üzerinde anlaşılan teslim şekli de göz önüne alınarak, proforma faturaya yazılmalıdır.
  7. (Total Amount) Toplam proforma fatura bedeli teslim şekli de dikkate alınarak yazılmalıdır.
  8. (Loading Period) Yükleme zamanı. Üretim ve sevkiyat departmanlarından da teyit alındıktan sonra, müşteri ile anlaşılan yükleme zamanı proforma faturaya yazılmalıdır.
  9. (Payment Method) Ödeme şekli, ödeme vadesi ile beraber yazılmalıdır. Örneğin, görüldüğünde ödemeli teyitli akreditif ile ödeme, konşimento tarihinden itibaren 60 gün vadeli vesaik muka­bili ödeme gibi.
  10. (Supplier Name) Proforma faturayı düzenleyen ihracatçı firma, şirket unvanını, adresini ve iletişim detaylarını proforma faturaya yazmalıdır.
  11. (Bank Details)  İhracatçı  firmanın  bankasının  ismi,  şubesi,  swift  kodu,  hesap  numarası,  iban numarası bu alana yazılmalıdır.
  12. (Delivery Terms) Teslim şekli. Müşteri ile anlaşılan teslim şekli, seçilen Incoterms kurallarına doğru bir şekilde atıf yapılarak, yazılmalıdır. (3)

Proforma Faturanın Hukuki Niteliği

Ticaret ve vergi hukukunda “Proforma Fatura” ile ilgili herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Ticari hayatın akışı ve icapları gereği pratikte sıklıkla kullanılan proforma faturayı her firma kendi ihtiyaçlarına uygun şekilde düzenleyebilmektedir. Proforma faturalar mahiyet itibari ile bir teklif mektubu olduğundan ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 229. maddesinde yer alan fatura hükmünde olmadığından, gerçek bir borç-alacak ilişkisini temsil etmezler ve bu sebeple yasal defterlerde muhasebeleştirilmezler. Vergi idaresi ve yargı organları da vermiş olduğu çeşitli özelge ve kararlarda,  proforma faturanın yasal zorunluluk kapsamında düzenlenmesi gereken bir belge olmadığı yönünde görüş bildirmişlerdir.

Nitekim konu ile ilgili Bursa Defterdarlığı tarafından verilen bir özelgede; "Proforma fatura veya dökümlü alacak cetveline istinaden ödeme yapılıp yapılmayacağı"  yönünde sorulan bir soruya  "işletmelerin sadece işlerini takip ve inceleme amacıyla herhangi bir malın veya hizmetin teslim veya ifasından önce fiyat ve vasfını göstermek üzere proforma fatura veya dökümlü alacak cetveli düzenlemeleri imkân dâhilindedir. Ancak,  proforma fatura veya dökümlü alacak cetveli Vergi Usul Kanunu'nda sayılan belgeler arasında yer almadığından,  bu belgelere dayanılarak muhasebe kaydı ve hasılat teşekkülü söz konusu olamayacağı" yönünde görüş bildirmiştir. (4)

Hazırlandıktan sonra alıcıya gönderilen bir proforma faturanın nazım hesaplarda takip edilmesinin ise defter kayıt ve düzeni açısından herhangi bir sakıncası yoktur.  Proforma fatura alıcı tarafından kabul edilip satış işlemi yapıldıktan sonra düzenlenecek olan satış faturasının yasal defterlere kayıt edileceği ise tabiidir.

Teklifname mahiyetinde değerlendirilen proforma faturalar ve bunların resmi dairelere ibraz edilecek özet, suret ve tercümeleri 488 Sayılı damga Vergisi Kanunu kapsamına da girmemektedir.

Sonuç olarak, proforma fatura bir teklif mektubundan ibaret olup,  asıl faturanın yerine kullanılamamakta ve herhangi bir şekilde kanuni bir dayanağı bulunmamaktadır. Ticari ilişkilerde ihtilafları en aza indirmek, şeffaflığı sağlamak ve zamandan tasarruf etmek için tamamen güven esasına dayalı olarak kullanılmaktadır.  Firmalar,  matbu bir proforma fatura bastırabileceği gibi kendi başlıklı kâğıdıyla da faturayı düzenleyebilir.  Proforma fatura genellikle dış ticaret işlemlerinde kullanılmaktadır.  Proforma faturalar,  ticari faturalar gibi  "olmazsa olmaz"  faturalar değildir ve vergi mevzuatı açısından bir şarta bağlı değildir.

(1) http://oaib.org.tr/tr/bilgi-merkezi-ihracat-belgeleri-dis-ticarette-kullanilan-faturalar-proforma-fatura.html Erişim Tarihi:20.10.2020
(2) Özkan Buyruk, “Proforma Faturaların Damga Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu” Vergi Dünyası, Sayı: 347
(3) Merve Hayriye Kılıç,” Proforma Faturaların Ticaret, Vergi Ve Damga Vergisi Kanunları Açısından Değerlendirilmesi”, vergiraporu.com.tr Erişim Tarihi:20.10.2020
(4) 23.10.2003 tarih ve B.07.4.DEF.0.16.11/VUK:1 90-03-57 sayılı Özelge

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor