Vergi Alanında Uluslararası Otomatik Bilgi Değişimi ve Türkiye
Türkiye vergi konusunda uluslararası yardımlaşmaya önem atfeden vergi konularında bilgi değişimi ve tahsilatta yardımlaşma konularına pozitif yaklaşan bir ülkedir. Yapmış olduğu çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarında en kapsamlı haliyle bilgi değişimine imkân sağlamaktadır. Bu çerçevede son dönemde vergi kayıp ve kaçağı ile mücadele konusunda iş birliği imkanlarının geliştirilmesi için uluslararası çabalar artmış ancak Türkiye’nin katılımının özellikle otomatik bilgi değişimi konusunda fiiliyatta oldukça gerilerde kaldığı görülmektedir. Yazımızda bu uluslararası çabaları ve Türkiye’nin bu çabalara katılım düzeyini analiz etmeye çalıştık.
Vergi Alanında Karşılıklı İdari Yardımlaşma Sözleşmesi
Vergi alanında idari yardımlaşmanın iki yasal temeli bulunmaktadır. Birincisi ülkeler arasında gerçekleştirilen çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarıdır. Bu anlaşmaların kapsamı ve farklılıkları vergi kayıp kaçağı ile mücadele konusunda uluslararası çabaları etkin kılmada yeterli olmayacağı düşüncesi ile standart ve takip edilebilir bir alt yapı oluşturabilmek için çok taraflı bir sözleşme geliştirilmiştir.
Bu kapsamda geliştirilen Vergi Alanında Karşılıklı İdari Yardımlaşma Sözleşmesi aslında OECD tarafından 1988 yılında geliştirilmişti. Vergi kayıp kaçağı ile mücadele konusunda uluslararası mücadelenin hız kazanmasıyla birlikte 2010 yılında sözleşme bir protokolle değiştirilmiştir. Sözleşme özü itibariyle vergi alanında bilgi değişimi, tahsilatta yardımlaşma gibi konular dahil olmak üzere tüm alanlarda vergi kayıp ve kaçağının önlenmesi için idari yardımlaşmayı öngörmektedir.
Söz konusu sözleşme hali hazırda 129 ülke tarafından imzalanmış bulunmaktadır. Türkiye 1988 yılında geliştirilen sözleşmeye uzunca bir süre imza koymamış, yapmış olduğu ikili çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları ile yetinmiştir. Çok taraflı sözleşme 2010 yılında protokolle değiştirildikten sonra 3 Kasım 2011 tarihinde Türkiye de imza koymuştur.
İmzalanan sözleşmenin Türkiye Büyük Millet Meclisinde onaylanması 5 yıldan fazla sürmüş, 3 Mayıs 2017 tarihinde anlaşmanın onaylanmasının uygun bulunduğuna ilişkin kanun çıkmıştır. Bu kanuna dayanarak sözleşme 30 Ekim 2017 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanmış, onay yazısı OECD ye 26 Şubat 2018 tarihinde bildirilmiş, sözleşme Türkiye bakımından 1 Temmuz 2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Anlaşmayı imzaladıktan sonra onay süreci bu kadar uzun süren başka bir ülke bulunmamaktadır. Sürecin bu kadar uzamasını anlamak mümkün değildir.
Otomatik Bilgi Değişimi
Vergi Alanında Karşılıklı İdari Yardımlaşma Sözleşmesinin 6 ncı maddesi ülkelerin ikili veya çok taraflı anlaşmalar yoluyla belirleyecekleri yöntemler uyarınca otomatik bilgi değişimi yapacaklarını hükme bağlamaktadır.
Otomatik bilgi değişimi, mutabakat sağlanan diğer ülkeye onun talebi beklenmeksizin vergi ile ilgili bilgilerin otomatik olarak gönderilmesi anlamına gelmektedir. Otomatik bilgi değişimi kapsamında, diğer ülke mukiminin sahip olduğu banka hesabı, elde edilen faizler, kâr payları, alım satım kazançları vs. bu kapsamda karşı tarafın talebi beklenmeksizin belirli periyotlarla ve düzenli olarak diğer ülkeye karşılıklılık kapsamında aktarılmaktadır.
6 Eylül 2013 tarihinde Türkiye’nin de aralarında bulunduğu G20 ülkeleri OECD’den otomatik bilgi değişimi için bir standart geliştirilmesini talep ettiler. OECD tarafından geliştirilen standart 23 Şubat 2014 tarihinde Türkiye dahil tüm G20 ülkeleri tarafından onaylanmıştır. Aynı zamanda 6-7 Mayıs 2014 tarihinde yapılan ve Türkiye adına Sayın Ali Babacan’ın katıldığı OECD Bakanlar Konseyi toplantısında, geliştirilen otomatik bilgi değişimi standardının hızla ve kararlı bir şekilde uygulanacağı deklare edilmiştir. Söz konusu standart 15 Temmuz 2014 tarihinde OECD Konseyinde onaylandıktan sonra Eylül 2014 tarihinde G20 ülkeleri Maliye Bakanlarınca, Kasım 2014 de G20 ülke liderleri tarafından onaylanmıştır. Türkiye G20 üyesi ülke olarak onaylayanlar arasında bulunmaktadır.
2014 yılı Ekim ayında 50 ülke standardı erkenden uygulamaya başlayacaklarını, bunun için öngörülen ilk bilgi değişimi tarihinin Eylül 2017 olduğunu deklare ettiler. Bu ülkeler arasında Türkiye bulunmamaktaydı.
22-28 Ekim 2014 te Berlin’de gerçekleşen OECD Şeffaflık ve Bilgi Değişimi Küresel Formunda Türkiye 2018 den itibaren otomatik bilgi değişimine başlama taahhüdünde bulunmuştur. Aynı tarihte OECD tarafından hazırlanan ve otomatik bilgi değişiminin usul ve esaslarını düzenleyen çok taraflı Yetkili Makam Anlaşması 51 ülke tarafından imzalanmış, Türkiye’nin bu çok taraflı anlaşmaya 88 inci ülke olarak imza koyduğu OECD tarafından 5 Mayıs 2017 de yapılan bir haber ile kamuoyuna duyurulmuştur. Ancak imzalanan söz konusu anlaşma Türkiye’de onaylanarak yürürlüğe girmemiştir. Bu arada Türkiye ikili yetkili makam anlaşmalar yapmaya başlamıştır. Ancak Türkiye’nin bugüne kadar sonuçlandırdığı ikili yetkili makam anlaşması, sadece iki ülkeyle Norveç ve Letonya ile sınırlı kalmıştır. Bu anlaşmaların yürürlük tarihleri de 30 Aralık 2018 dir.
Türkiye’nin otomatik bilgi değişimini yapabilmesi için içeride ikincil mevzuat düzenlemesi yapma ihtiyacı da bulunmaktadır. Özellikle değişime tabi tutulacak bilgilerin bankalar ve diğer kurumlarca toplanması ve belirli bir formatta düzenli olarak Gelir İdaresine aktarılabilmesi için Tebliğ çıkarılması gerekmektedir. Bu yönde hazırlanan bir tebliğ taslağı 8 Mayıs 2017 de bazı finans kuruluşlarına gönderilerek görüş talep edilmiş ancak devamı gelmemiş, herhangi bir Tebliğ yürürlüğe girmemiştir. Dolayısıyla Türkiye’nin otomatik bilgi değişimi için ihtiyaç duyduğu iç mevzuat düzenlemelerinin akıbeti bilinmemektedir.
OECD otomatik bilgi değişimin etkin bir şekilde yapılıp yapılmadığını takip etmekte ve kamuoyu ile paylaşmaktadır. Buna göre 2018 sonu itibariyle ülkelerin gerçekleştirmiş olduğu otomatik bilgi değişimi sayısı aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
| Andora | 39 | Belçika | 66 | Kolombiya | 60 | Finlandiya | 66 | |||
| Anguilla | 4 | Belize | 47 | Cook Adal. | 45 | Fransa | 62 | |||
| Arjantin | 56 | Bermuda | 52 | Kosta Rica | 49 | Almanya | 63 | |||
| Aruba | 50 | Brezilya | 56 | Hırvatistan | 60 | Cebelitarık | 51 | |||
| Avustralya | 50 | Virgin Adl. | 50 | Curaçao | 57 | Yunanistan | 62 | |||
| Avusturya | 46 | Bulgaristan | 60 | Güney Kıbrıs | 59 | Grönland | 57 | |||
| Azerbaycan | 33 | Kanada | 56 | Çek Cum. | 60 | Grenada | 41 | |||
| Bahamalar | 36 | Cayman Adal. | 57 | Danimarka | 66 | Guernsey | 61 | |||
| Bahreyn | 38 | Şili | 48 | Estonya | 62 | Hong-Kong | 36 | |||
| Barbados | 57 | Çin | 52 | Faroe Adal. | 57 | Macaristan | 57 | |||
| İzlanda | 59 | Lübnan | 27 | Monaco | 34 | Romanya | 59 | |||
| Hindistan | 60 | Lihtenştayn | 50 | Nauru | 48 | Rusya | 14 | |||
| Endonezya | 59 | Litvanya | 63 | Hollanda | 61 | Saint Kitts Nev | 25 | |||
| İrlanda | 66 | Lüksemburg | 66 | Yeni Zelanda | 55 | Saint Lucia | 40 | |||
| Man Adal. | 57 | Makau | 35 | Norveç | 64 | Samoa | 45 | |||
| İtalya | 64 | Malezya | 42 | Pakistan | 40 | San Marino | 57 | |||
| Japan | 55 | Malta | 61 | Panama | 32 | Suudi Arabistan | 56 | |||
| Jersey | 58 | Marshall Adal. | 1 | Polonya | 66 | Sheysel | 55 | |||
| Kore | 59 | Moritus | 58 | Portekiz | 66 | Singapur | 50 | |||
| latviya | 56 | Meksika | 60 | Katar | 9 | Slovak Cum. | 62 | |||
| Slovenya | 64 | |||||||||
| Güney Afrika | 57 | |||||||||
| İspanya | 66 | |||||||||
| İsveç | 61 | |||||||||
| İsviçre | 36 | |||||||||
| Türkiye | 1 | |||||||||
| Turks adal. | 44 | |||||||||
| Bir Arap Emr. | 43 | |||||||||
| İngiltere | 62 | |||||||||
| Uruguay | 59 |
Tablodan görüleceği üzere Türkiye sadece 1 adet otomatik bilgi değişimi gerçekleştirmiştir. Bunu hangi ülke ile yaptığı da gerçekten merak konusudur.
Sonuç
Türkiye gerek OECD üyesi olarak gerek G20 ülkeleri arasında yer alarak vergide şeffaflık, vergide karşılıklı yardımlaşma ve bilgi değişimi ve vergi kayıp ve kaçağı ile mücadele konusundaki uluslararası çabaları hararetli bir şekilde desteklemiştir. Ancak iş uygulamaya gelince kelimenin tam anlamıyla sınıfta kalmıştır.
Türkiye uluslararası taahhütlerini yerine getirmede oldukça zorlanmıştır. Türkiye otomatik bilgi değişimine yasal zemin oluşturacak anlaşmayı ancak 7 yılda yürürlüğe sokabilmiştir. Otomatik bilgi. değişimi için çok taraflı anlaşmayı imzalamış ancak yürürlüğe koymamış, bunun yerine ikili anlaşma yapmaya başlamıştır. Otomatik bilgi değişimi için gerekli olan ikincil mevzuat düzenlemelerinin akıbeti de belli değildir.
Tüm bunlar Türkiye’nin otomatik bilgi değişimini gerçekten isteyip istemediğinin sorgulanır hale gelmesine neden olmuştur. Türkiye yurtdışına sermaye kaybı yaşayan bir ülkedir. Yurtdışındaki paraların Türkiye’ye getirilmesini sağlamak için sürekli af kanunları çıkarmaktadır. Özellikle kriz dönemlerinde önemli tutarda sermayenin yurt dışına çıkarılmasından şikayetçi olmaktadır. Buna rağmen bilgi değişimi için gerekli alt yapıyı hala kurup kullanılabilir hale getirmemiştir. Yurtdışına giden sermayenin ülkeye geri getirilmesi sadece af kanunları ile mümkün olamamaktadır. Bu afların uluslararası bilgi değişimi ile desteklenmesi gerekir. Aksi taktirde sürekli af kanunu çıkarmaktan öteye gidemeyeceğiz.
Bu çelişkili duruma Türkiye’nin yurtdışında yaşayan vatandaşlarının Türkiye’deki finansal bilgilerini diğer ülkelere aktarma konusunda yaşadığı tereddüdün yol açtığın akla getirmekle beraber, bu kadar uluslararası taahhütte bulunurken bunu düşünülmüş olması ve dolayısıyla bunun tereddüt yaratacak boyutta bir sorun teşkil etmemesi gerektiğini değerlendirmekteyiz. Zira otomatik bilgi değişiminin Türkiye’ye kazandıracaklarının daha fazla olduğunu düşünüyoruz.
Yorumlar