Veraset Yoluyla Mirasçılara İntikal Eden Engelli Aracına İlişkin Özel Tüketim Vergisi’nin Akıbeti
Bilindiği üzere, 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesi 2 numaralı bendiyle, belirli tutar ve motor hacimleri belirtilmiş olan araçların, engellilik oranı yüzde 90 ve üzeri malûl ve engelliler ile bizzat kullanmak amacıyla sakatlığa uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından 5 yıl içerisinde bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den istisna edilmiştir.
Yine mezkûr Kanunun 15/2-a maddesine göre, Kanuna ekli II. Sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanların, veraset yoluyla intikaller hariç ilk iktisabında istisna uygulanmış olanların, istisnadan yararlanan dışındaki kişilerce iktisabı durumunda; adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan ilk iktisabındaki matrah esas alınarak kayıt ve tescil tarihinde geçerli oran üzerinden ÖTV alınması gerekmektedir. Ancak, istisnadan yararlanarak iktisap edilen kayıt ve tescile tabi araçları 5 yıldan fazla kullanarak elden çıkarmaları durumunda bu husus geçerli olmayacaktır.
Bu düzenlemelerden hareketle, malul ve engellilerin söz konusu istisna uygulamasından yararlanarak iktisap ettikleri kayıt ve tescile tabi araçlardan veraset yoluyla mirasçılarına intikalinde ÖTV aranmayacağı, aynı şekilde istisnadan yararlanılarak iktisap edilen araçların veraset yoluyla ÖTV uygulanmadan varislere intikal ederek, istisnadan yararlanılan tarihten itibaren 5 yıllık sürenin bitimine kadar bütün mirasçılar adına kayıt ve tescilli kalmak şartıyla, sonradan üçüncü kişilere satışı durumunda da ÖTV’nin uygulanmayacağını söylemek mümkündür.
Ancak murisin istisnadan yararlanılan tarihten itibaren 5 yıllık sürenin dolmasından önce, istisnadan yararlanmayan kişilere aracı satışı ve devri halinde ise ÖTV aranacağı tabiidir.
Bu çalışmada ise, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7/2. maddesi çerçevesinde istisnadan faydalanarak iktisap edilen aracın, malûl ve engellinin ölümü halinde mirasçılara intikali halinde, miras hukuku bağlamında ortaya çıkan farklı tereke durumlarına göre ÖTV yükümlülüğü ele alınacaktır.
Mirasçılara, Sadece İstisnadan Yararlanılarak İktisap Edilen Aracın İntikal Etmesi Durumu:
Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7/2. maddesi kapsamında istisnadan faydalanılarak iktisap edilen aracın, malûl veya engellinin ölümü üzerine mirasçılara intikali ve daha sonra da diğer mirasçıların araç üzerindeki kendi miras hisselerinden bir mirasçı lehine feragat etmeleri suretiyle, aracın sadece bir mirasçı adına tescil edilmesi durumu ortaya çıkabilmektedir.
Bu şekilde gerçekleşen intikalde, aracı devralan mirasçının kendi miras hissesine karşılık gelen kısmı haricindeki kısmının “veraset yoluyla intikal” olarak değerlendirilmesi mümkün bulunmamaktadır. Bu işlemlerin bir ivaz karşılığında yapılmış olmasının satış, ivazsız olarak yapılmış olmasının ise bağış olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu durumda, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 15/2-a maddesi hükümlerine göre, ilk iktisabında ÖTV istisnası uygulanan aracın, aracı adına tescil ettiren mirasçının miras hisselerinin karşılığını teşkil eden kısmı hariç olacak şekilde ilk iktisabındaki matrah üzerinden mirasçı adına kayıt ve tescil yapılan tarihindeki oran esas alınarak ÖTV hesaplanması gerekir. Hesaplanan ÖTV’nin beyan edilerek ödenmesi ve sonrasında tanzim edilecek ÖTV Ödeme Belgesinin ilgili tescil kuruluşuna verilmek suretiyle aracı devralan mirasçı adına kayıt ve tescil işleminin yapılması gerekmektedir.
İntikal işleminde, mirasçının kendi hissesine karşılık gelen kısım ise “veraset yoluyla intikal” olarak değerlendirilecek ve bu kısım için ÖTV aranmayacaktır. Bu istisna, kayıt ve tescile tabi malları istisnadan yararlanılan ilk iktisap tarihinden itibaren 5 yıl kullanma şartıyla geçerli olacaktır. Bu süreç içerisinde aracın elden çıkarılması halinde ise, ÖTV’nin aranacağı aşikârdır.
Mirasçılara, İstisnadan Yararlanılarak İktisap Edilen Aracın Yanı Sıra Başka Mal veya Hakların da İntikal Etmesi Durumu:
Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7/2. maddesi kapsamında istisnadan faydalanarak araç iktisap eden malûl veya engellinin ölümü üzerine, terekede istisna kapsamında iktisap edilen araç dışında başka mal ve/veya hak bulunması durumuyla da daha yaygın olarak karşılaşılmaktadır.
Bu durumlarda, istisnadan yararlanılarak iktisap edilen taşıt üzerindeki mülkiyet hakkından diğer mirasçılar lehine ivazsız olarak feragat edilmesi ve feragati gösteren belgenin ibraz edilmesi koşuluyla, taşıtın lehine feragat edilen mirasçıya intikali de esas olarak “veraset yoluyla intikal” olarak değerlendirilebilir. Ancak, Özel Tüketim Vergisi Kanunu 15/2-a maddesi kapsamında ÖTV aranmaması için; terekede bulunan diğer mal veya hakların değerinin taşıtın değeri ile mütenasip (uyumlu, orantılı) olması gerekmektedir. Aksi takdirde diğer mirasçıların verecekleri feragatnameye istinaden taşıtı devralan mirasçının, taşıt üzerindeki mülkiyet hakkına (miras payına) karşılık gelen kısım dışındaki kısımlar için intikal işlemi “veraset yoluyla intikal” şeklinde dikkate alınmayacaktır. Yani taşıt üzerinde kendi mülkiyet hakkına (miras payına) karşılık gelen kısım haricindeki kısımlar için ÖTV aranacaktır.
Örneğin, istisnadan faydalanılarak alınan taşıtın engellinin vefatı üzerine iki mirasçıya intikal ettiğini, mirasçılardan birisinin taşıtı diğerinin ise terekede taşıt dışındaki varlık olarak bulunan 4 adet altını aldığını ve bu hususta mirasçıların anlaşmış olduklarını varsayalım. Terekede bulunan 4 adet altının toplam değerinin, taşıtın değeri ile orantılı olmaması nedeniyle feragatname düzenlenmiş olsa dahi, terekede birden fazla mal veya hak bulunması kapsamında ÖTV’siz işlem tesis edilemeyecektir.
Bu uygulama çerçevesinde, ÖTV’den müstesna olarak ilk iktisabı yapılan taşıt dışındaki her hangi bir mal veya hakkın “birden fazla mal veya hak” kapsamında değerlendirilebilmesi, söz konusu mal veya hakkın Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamesine dâhil edilmiş olması gerekmektedir. Mezkûr beyannameye dâhil edilmemiş olan mal veya hakların bu istisna kapsamında dikkate alınmayacağı söylenebilir.
Bahse konu ÖTV uygulamaları bakımından, diğer mirasçıların tek bir mirasçı lehine araçla ilgili miras haklarından feragatini gösteren belgenin noter onaylı olması yeterli görülmektedir.
İstisnadan Yararlanılarak İktisap Edilen Aracın Tek Bir Mirasçıya Devri ve Bu Mirasçının ÖTV Kanunu 7/2 Maddesine Göre Aynı Şart Ve Nitelikleri Haiz Olması Durumu
Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7/2. maddesi kapsamında istisnadan faydalanılarak iktisap edilen aracın, yine mezkûr kanunun 7/2. maddesi uygulamasında aranan şart ve nitelikleri taşıyan tek bir mirasçıya devredilmesi halinde ise; terekenin birden fazla mal veya haktan ibaret olup olmadığına bakılmaksızın devir işlemi dolayısıyla ÖTV aranmayacaktır.
Bu istisna durumda aranan şartlar ise, malûl veya engellinin Kanunun 7/2 maddesi ile 15/2-a maddesi kapsamında maluliyet ve engellilik durumu nedeniyle ÖTV’siz taşıt iktisap etmemiş olmaları ya da iktisap etmişlerse iktisap tarihten itibaren 5 yıllık sürenin geçmiş olmasıdır.
İktisap Edilen Aracın Kayıt ve Tescil İşlemi Yapılmadan Malûl ve Engellinin Ölmesi Durumu:
Malûl ve Engelli tarafından iktisabı yapılan kayıt ve tescile tabi taşıtın, kayıt ve tescil işlemi henüz yapılamadan malûl veya engellinin vefat etmesi durumunda, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7/2. maddesi kapsamındaki istisnadan yararlanılamamakta, bu durumda taşıtın mükellefe iade edilmemesi halinde mirası reddetmemiş varis veya varisler tarafından, kayıt ve tescil işleminden önce taşıta ilişkin ÖTV’nin beyan edilerek ödenmesi gerekmektedir.
- 4760 Sayılı “Özel Tüketim Vergisi Kanunu” (12.06.2002 Tarih 24783 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanmıştır).
- Özel Tüketim Vergisi “(II) Sayılı Liste” Uygulama Genel Tebliği (18.04.2015 Tarih 29330 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanmıştır).
- Gelir İdaresi Başkanlığı, “Mirasçıların Vergisel Yükümlülükleri Rehberi”, Temmuz 2019.
- Gelir İdaresi Başkanlığı, Kayseri Vergi Dairesi Başkanlığı, 27.09.2017 Tarih 50426076-135[7-2016/20-133]-52257 Sayılı Özelge.
Yorumlar