Türkiye’de Kitap Fiyatları Pahalı mı?
“Ben çocukken fakirdim. İki kuruş elime geçince bunun bir kuruşunu kitaba verirdim. Eğer böyle olmasaydım, bu yaptıklarımın hiç birisini yapamazdım.” M. Kemal Atatürk
Kitap okumak, insana bilmediği engin denizlerde kulaç attırır. Düşünceleri besler, ruhu dinlendirir. Kimi zaman geçmişi okuruz kitaplardan kimi zamansa gerçek hayat hikâyelerine tanık oluruz. Bazen bir romanla hayallere dalarken, araştırma ve inceleme kitaplarıyla çalışmalarımıza destek buluruz. Ne amaçla okunursa okunsun; bir kitap, insanın hem en iyi dostu hem de en iyi akıl hocasıdır.
Yazıma kitapların öneminden bahsederek başlamışken, aynı methiyeleri ne yazık ki ülkemizde kitaba verilen değerle ilgili dizemeyeceğim.
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü'nün (UNESCO) verilerine göre Türkiye, kitap okuma oranında dünyada 86'ncı sırada. Buna göre yoksul Afrika ülkeleriyle aynı kategoride bulunuyoruz. TÜİK’e göre ise Türkiye'de kitap, ihtiyaç listesinin 235'inci sırasında yer alıyor. 100 kişiden sadece 4’ü kitap okuyor.
Kadir Has Üniversitesi’nin 2010 yılından beri düzenli olarak her yıl hazırladığı Türkiye Eğilimleri Araştırması 2020 yılı raporuna göre ise, Türkiye’de kitap okumayanların oranı 2019 yılında yüzde 50,9 iken 2020 yılında bu oran yüzde 59,1’e ulaştı.
Neden kitap okumuyoruz?
Kitap okuma oranının az olmasının pek çok sebebi var: Okuma-yazma bilmeyenlerin varlığı, çocukluk çağında kitap okuma alışkanlığının kazanılmayışı, sosyal medyada çok fazla vakit harcama, televizyon karşısında geçirilen uzun saatler, yoğun iş temposundan vakit bulamamak ve eskiye göre kitap fiyatlarındaki pahalılık, kişilerin kitap okuma eyleminden giderek uzaklaşmasının nedenleri arasında.
Ülkemizde kitap okuma oranının düşük oluşu ve bu oranın her yıl bir önceki yıla göre azalma eğiliminde olması, zaman içerisinde kültürel ve düşünsel yozlaşma içerisinde dönüp duracağımız sonucunu doğuruyor. Kitap okumama sebepleri kişiden kişiye farklılık gösterse de VERGİALGI Twitter hesabından bir anket yayınlayarak, kişilerin kitap fiyatlarıyla ilgili düşüncelerine cevap aradık.
Ankete katılan 490 katılımcı, yüzde 85,5 oranında ülkemizdeki kitap fiyatlarının pahalı olduğunu düşünüyor. Bu fikre katılmayanların oranı ise yüzde 14,5.
TÜİK’e göre ortalama bir romanın fiyatı 26 TL
TÜİK’in enflasyon sepetinde yer alan rakamlara göre Eylül 2014’te bir edebi romanın değeri 20,3 TL iken, Eylül 2019’da bir edebi romanın değeri 26,3 TL’ye çıkmış. Yani romanların değeri aradan geçen beş yılda yüzde 30 dolayında zamlanmış.
Kitap fiyatlarındaki pahalılığın asıl sebebi ise, dolar kurundaki yükselmenin kâğıt fiyatlarına yansıması. Kâğıdı ithal ettiğimiz için kurdaki yukarı yönlü bir hareket, etkisini maliyetlerde ve satış fiyatlarında gösteriyor. Özellikle butik yayınevi diye tabir edilen ve daha az sayıda kitap basan yayınevlerinde mizanpaj, dizgi maliyetleri, yazarlara ve çevirmenlere ödenen telif gibi baskı maliyetleri daha yüksek oluyor. Kâğıt maliyetlerinin yanında boya, baskı, nakliyat ve depolama gibi zaruri maliyetler ise perde ardındaki diğer masraflar.
Tüketicilerin kitap fiyatlarının pahalılığı vurgusuna artan masraf ve giderlerini hedef olarak gösteren yayınevleri, yaşadığımız pandemi süreci içerisinde kitap satışlarının azlığını da vurgulamayı ihmal etmiyor.
Online kitap satışındaki indirimler rekabeti zorlaştırıyor
Kitapçıda pahalı bulup almaktan vazgeçtiğimiz kitabı hemen sonrasında internet ortamında aratma gayretine giriyoruz. Çünkü cüzdanlarımız için cazip olan bir diğer alternatifi, internet satışlarında uygulanan indirimler oluşturuyor. Tüketici için kârlı gözüken bu durum, yayıncılar ve kitabevleri için tam tersi vaziyette.
Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı Kenan Kocatürk, sosyal medya hesabından “Okura gelene kadar yazarıyla, çevirmeniyle, yayıncısıyla, editörüyle, düzeltmeniyle, illüstratörüyle, dizgicisiyle, tasarımcısıyla, matbaacısıyla, dağıtımcısıyla ve kitabevleriyle arkasında büyük bir emek olan kitaplarla ilgili bu kadar ucuz kampanyaların en başta bu kolektif emeğe büyük bir saygısızlık olduğunu düşünüyorum.” değerlendirmesini yaparak, vermiş olduğu bir röportajında ise konuyla ilgili şöyle konuşmuş: "Büyük holdinglerin yaptığı indirimler, kitapçılar açısından yıkıcı sonuçlar doğurmaktadır. Birden bire kitapçılar kapanıyor, internet siteleri kapanıyor, sonra da yayıncılara çok ağır koşulları dayatıyorlar. Kitapçıları bu tür risklerden koruyan sabit fiyat yasasının, bizim ülkemizde de uygulanması gerekiyor. Böylelikle küçük yayıncı korunmuş, sektörün daralmasının önü kesilmiş olur."
Konuyla ilgili Ankara Ada Kitabevi’nden Bülent Ateş’in de görüşlerine başvurduk:
“Türkiye’de okuma oranının çok düşük olduğu bir gerçek. Bunun nedenleri kültürümüzde okuma alışkanlığının çok düşük olması, görsel iletişim ve sosyal medya araçlarının çok yoğun kullanımına bağlı olarak aynı zamanda odaklanma problemini de beraberinde getirmektedir. Bu da okuma alışkanlıklarının gitgide azalmasına neden olmaktadır. Bir de kitap fiyatlarının son zamanlarda gelen zamlarla birlikte artması da cabası. Peki, nasıl bir çözüm üretilebilir?”
Bülent Ateş: “Öncelikle hükümetin yayınevleri ve kitabevlerini desteklemesi gerekmektedir. Artan maliyetlerden dolayı kitap etiketlerine yansıyan artış bazı büyük sermaye kuruluşlarının ekonomik güçlerini kullanarak kitap fiyatlarındaki indirimleri yüksek tutup haksız rekabet sağlamasından kaynaklı olarak kitabevlerini büyük zarara uğratmaları bir an önce önüne geçilmesi gereken bir sorundur. Bunun için de derhal sabit fiyat yasasının çıkarılması zorunludur. Rekabetin ortadan kalkması hem kitabevlerine bir nefes aldıracak hem de okuyucuya daha uygun fiyatta kitap satışının yapılması sağlanacaktır.
Bir diğer konu kitap okumayı teşvik edecek uygulamalara ağırlık verilmesidir. Dizi ve filmlerde kitapların ön plana çıkarılması, siyasilerin, kanaat önderlerin, sivil toplum kuruluşlarının kitap okumayı destekleyici beyanatları ve pratik uygulamaları da kitap okuma alışkanlıklarını geliştirecektir.”
Sabit fiyat yasası nedir?
Sabit fiyat yasasında yayınevleri, net bir etiket fiyatı belirleyecek. Buna göre hem sanal hem de fiziksel mağazalar, kitapları belirlenen fiyatın daha altında bir fiyata satamayacak. Editör, yayın danışmanı ve yazar ajanı Mürsel Çavuş, Twitter hesabından yaptığı paylaşımlarda uzun süredir çeşitli odaklarca dile getirilen kitap sektöründe Sabit Fiyat Yasası için harekete geçildiğini duyurarak: "Sabit Fiyat Yasası bir kitabın piyasaya çıktıktan sonra fiyatının her yerde aynı olması demek. Bu da online'da kıyasıyla fiyat rekabetini yok edecek. 'Yüzde 35-45 indirim' kampanyalarına veda ediyoruz" dedi.
Ekim- Kasım ayı gibi uygulamaya konması beklenen Sabit Fiyat yasası yasalaşırsa, hem rafta hem de dijital ortamda kitap için tek bir satış fiyatı belirlenecek. Böylece dijitalde yaratılmış olan rekabet ortamıyla fiziksel mağazası bulunan kitabevlerinin de adil şekilde mücadele edebilmesi hedeflenecek.
Kitap okumaktan vazgeçmeyin
Ortalama bir kitabın satış fiyatının 26 TL olduğundan bahsetmiştim. Enflasyon verilerini göz önüne aldığımızda bu rakam hayat standartlarımızda pahalı gözükse de lütfen bir durup düşünün. Oturduğunuz bir kafede içtiğiniz kahveye 15 TL, eğer kullanıyorsanız tütün ürünlerine 18 TL, sinemada patlamış mısır yemeyi seviyorsanız 25 TL vermiyor musunuz? Kitaba vereceğiniz 26 TL’yi neden fuzuli bir harcama olarak görüyorsunuz?
Kitap okumaktan uzaklaştıkça düşüncelerimiz sığlaşacak, fikirlerimiz ezbere dönecek, cevaplarımız çorak kalacak.
Lütfen okuyun, okumaktan vazgeçmeyin.
Öğrenirsek, gelişirsek, bilime önem verirsek kabuğumuzu kırarız.
Ve inanın, o kabuk kırıldıktan sonra değişeceğiz.
Yorumlar