Ticari/Zirai/Mesleki Kazancı Yanında Kira ve Ücret Geliri Olanlar Nasıl Matrah Artıracak?
Matrah artırımında tereddüt edilen bir konu da ticari, zirai veya mesleki kazancı nedeniyle mükellef olan ve matrah artırımında bulunan bir gelir vergisi mükellefinin, bu kazancının yanında ücret, kira, menkul sermaye iradı veya değer artış kazancı gibi diğer dört gelir unsurunun da olması durumunda matrah artırımının nasıl yapılacağıdır.
Yapılandırma Kanunu’na ilişkin olarak yayımlanan Genel Tebliğ’de yapılan açıklamalara göre; verdikleri yıllık gelir vergisi beyannamesinde birden fazla gelir unsuru bulunan mükelleflerin, matrah artırımlarını yıllık beyannamelerinde yer alan toplam matrah üzerinden yapacaklar ve gelir unsurlarının bir kısmı itibarıyla artırımda bulunmayacaklardır. Bu durumda, tüm gelir unsurları itibarıyla vergi incelemesi ve vergi tarhiyatından kurtulmak mümkün olacak mıdır? Sorusu gündeme gelmektedir.
Buna göre, yedi gelir unsuruna ilişkin olarak birden fazla gelir unsuru için matrah artırımında bulunurken gelir sahiplerinin aşağıdaki açıklamalara göre hareket etmesi gerekmektedir.
- Ticari veya zirai kazancı bilanço esasına veya işletme hesabı esasına göre tespit edilen gelir vergisi mükellefleri ile serbest meslek erbabının, beyannamelerinde diğer gelir unsurlarının bulunması hâlinde söz konusu mükellefler, durumlarına göre asgari matrahları dikkate almak suretiyle matrah artırımında bulunacaklardır. Dolayısıyla, bu şekilde matrah artırımında bulunan mükellefler diğer gelir unsurları nedeniyle de vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olmayacaktır.
- Ticari veya zirai kazancı bilanço esasına göre tespit edilen gelir vergisi mükellefleri ile serbest meslek erbabı; 2016-2020 yıllarına ilişkin bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiş asgari matrah tutarlarından az olmamak üzere, matrah beyanında bulunmaları şartıyla 7326 sayılı Kanunun matrah artırımı hükümlerinden yararlanabileceklerdir.
Ticari veya zirai kazancı bilanço esasına göre tespit edilmesi gereken gelir vergisi mükellefleri ile serbest meslek erbabının, kazanç ve iratları arasında diğer gelir unsurlarının bulunması hâlinde dahi, söz konusu mükellefler, ilgili yıllar itibarıyla bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenen asgari matrahlardan az olmamak üzere matrah artırımında bulunacaklardır. - Ticari veya zirai kazancı işletme hesabı esasına göre tespit edilen gelir vergisi mükellefleri; 2016-2020 yıllarına ilişkin işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiş asgari matrah tutarından az olmamak üzere, matrah beyanında bulunmaları şartıyla 7326 sayılı Kanunun matrah artırımı hükümlerinden yararlanabileceklerdir.
Ticari veya zirai kazancı işletme hesabı esasına göre tespit edilmesi gereken gelir vergisi mükelleflerinin, kazanç ve iratları arasında diğer gelir unsurlarının da bulunması hâlinde dahi, söz konusu mükellefler, ilgili yıllar itibarıyla işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenen asgari matrahlardan az olmamak üzere matrah artırımında bulunacaklardır. - Beyannamelerinde, ticari ve zirai kazanç ile serbest meslek kazancı dışında kalan ücret, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve irat (bu kazanç veya iratların birkaçının elde edilmiş olması hali dâhil) beyan eden gelir vergisi mükellefleri için, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenen asgari matrahlar esas alınacaktır. Bu şekilde matrah artırımında bulunan mükellefler sayılan gelir unsurları itibarıyla vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olmayacaklardır.
- Ticari kazancı basit usulde tespit edilmekle birlikte, bu kazancının yanında beyannamelerinde vergiye tabi başka gelir unsurları beyan eden mükellefler ile gayrimenkul sermaye iradının yanında ücret, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve irat beyan eden gelir vergisi mükellefleri de işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenen asgari matrahları esas alacaklardır. Dolayısıyla, bu şekilde matrah artırımında bulunan mükellefler sayılan gelir unsurları itibarıyla vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olmayacaklardır.
- Geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançtan ibaret olan gelir vergisi mükellefleri; 2016-2020 yıllarına ilişkin bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiş asgari matrah tutarlarının ilgili yıllar itibarıyla 1/10’undan az olmamak üzere, matrah beyanında bulunmaları şartıyla 7326 sayılı Kanunun matrah artırımı hükümlerinden yararlanabileceklerdir.
- Geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından oluşan gelir vergisi mükellefleri; 2016-2020 yıllarına ilişkin bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiş asgari matrah tutarlarının ilgili yıllar itibarıyla 1/5’inden az olmamak üzere, matrah beyanında bulunmaları şartıyla 7326 sayılı Kanunun matrah artırımı hükümlerinden yararlanabileceklerdir.
- Geliri yukarıda sayılanlar dışında kalan gelir vergisi mükellefleri; 2016-2020 yıllarına ilişkin işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiş asgari matrah tutarından az olmamak üzere, matrah beyanında bulunmaları şartıyla 7326 sayılı Kanunun matrah artırımı hükümlerinden yararlanabileceklerdir.
- Verdikleri yıllık gelir vergisi beyannamesinde birden fazla gelir unsuru bulunan mükellefler, matrah artırımlarını yıllık beyannamelerinde yer alan toplam matrah üzerinden yapacaklar, gelir unsurlarının bir kısmı itibarıyla artırımda bulunmayacaklardır.
- Öte yandan, 2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020 yıllarına ilişkin olarak;
- Yıllık gelir vergisi beyannamelerinde zarar beyan eden mükellefler,
- Yıllık gelir vergisi beyannamelerinde indirim ve istisnalar nedeniyle matrah beyan etmeyen mükellefler,
- Mükellefiyet kayıtları olup da beyanname vermemiş olan mükellefler,
- İlgili yıllarda faaliyette bulunmuş veya gelir elde etmiş olup da bu faaliyetlerini ve gelirlerini vergi dairesinin bilgisi dışında bırakanlar da
- matrah artırımından yararlanabileceklerdir.
- Matrah artırımı talebinde bulunulan yıllarla ilgili olarak gelir vergisi mükelleflerinin ölümü veya gaipliği hâlinde, bu mükelleflerin varisleri, muris adına matrah artırımında bulunabilirler. Bu takdirde, tüm mirasçıların birlikte matrah artırımında bulunması gerekmektedir. Ancak şahsi ticari işletmenin faaliyetinin mirasçılar tarafından sürdürülmesi hâlinde, bu faaliyeti devam ettiren mirasçı veya mirasçıların matrah artırımında bulunması yeterli olacaktır.
- Elektronik ortamda beyanname ve bildirim verme zorunluluğu bulunanlar elektronik ortamda; bulunmayanlar ise gelir, kurumlar veya katma değer vergileri mükellefiyeti yönünden bağlı olunan ya da muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini vermiş oldukları vergi dairelerine kâğıt ortamında başvuru yapılabilecektir.
Matrah ve vergi artırımına ilişkin bildirimlerin ölüm, gaiplik, tasfiye veya devir ya da tam bölünme gibi durumlarda birden fazla kişi tarafından birlikte verilmesinin gerekli olduğu hallerde, söz konusu bildirimlerin kâğıt ortamında verilmesi gerekmektedir. - Artırılan matrah üzerinden %20 oranında vergi ödenecektir. Ancak;
- Matrah artırımında bulunulan yıla ait gelir veya kurumlar beyannamelerini zamanında vermiş ve bu beyanname üzerine tahakkuk eden vergileri zamanında ödemiş,
- Bu vergi türleri için Kanun’un birikmiş borçlar ile ihtilaflı alacaklara ilişkin hükümlerinden yararlanmamış,
olan uyumlu mükellefler için bu oran %15 olarak uygulanacaktır. İstisna, indirim ve mahsuplar nedeniyle bu beyannameler üzerinden ödenmesi gereken verginin bulunmaması indirimli (%15) oranının uygulanmasına engel olmayacaktır.
Matrah ve vergi artırımının 31 Ağustos 2021 tarihine kadar yapılması gerekmektedir. Mükellefler, matrah ve vergi artırımına ilişkin hesaplanan vergi tutarlarını peşin veya ilk taksiti 30 Eylül 2021 tarihine kadar, kalan taksitler de takip eden ikişer aylık dönemler halinde katsayı (1,09) uygulanarak 6 eşit taksitte ödeyebileceklerdir. Matrah ve vergi artırımı sonucunda tahakkuk eden vergilerin tamamının 30 Eylül 2021 tarihine kadar peşin olarak ödenmesi hâlinde, bu vergilerden %10 indirim yapılacak ve katsayı uygulanmayacaktır.