Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Vergi

Mustafa Sefa KARA
Mustafa Sefa KARA
10459OKUNMA

Tarih Sahnesinde Kullanılan İlk Hava Taşıtı Balonun Vergisi

Tarih sahnesinde kullanılan ilk hava taşıtının ne olduğunu biliyor musunuz?

İnsanoğlu, ilk olarak uçurtma ile insan ve yük taşımaya çalışmış olsa da, genel kabul gören ilk kullanışlı hava taşıtının balon olduğu kabul edilmektedir. Balon, ısıtılmış hava ya da havadan hafif bir gazla (helyum, hidrojen vs.) doldurulan, atmosferde uçabilen, genellikle sepetli hava taşıtı olarak bilinir.

Balon fikri ilk kez, 1766 yılında hidrojeni bulan Henry Cavendish’in bu gazın havadan hafif olduğunu görmesi ve 1767’de Joseph Black’ın hafif bir aracın hidrojenle doldurulduğu zaman uçabileceğini öne sürmesiyle doğmuştur. Ancak ilk balon hidrojenle değil sıcak havayla doldurularak uçmuştur. İlk uçuş, 4 Haziran 1783 tarihinde Fransız Joseph Michel Montgolfier(1740-1810) ve Jacques Etienne Montgolfier (1745-1799) kardeşler tarafından Annonay köyünde çapı 10,5 metre olan ketenden bir torbayı sıcak havayla doldurarak gerçekleştirilmiştir. Balon 450 metre kadar yükselerek 10 dakikada yaklaşık 2,5 km mesafe kat etmiştir.

Montgolfier Kardeşler sonraki uçuşlarını 19 Eylül 1783 tarihinde, aralarında Benjamin Franklin’in de bulunduğu kalabalık karşısında Paris’te yapmışlardır. Yaklaşık olarak 10 km’lik uçuşta balonun sepetinde bir horoz, bir ördek ve bir de koyun seyahat etmiştir.

21 Kasım 1793 tarihinde sıcak hava balonu, Fransız fizikçi Jean-François Pilâtre de Rozier(1756-1783) ve bir arkadaşını taşımış olup, bu sayede tarihte balon kullanan ilk pilotlar olmuşlardır.

Türkiye’ de ise balon deyince akla Kapadokya gelmektedir. Kapadokya, taşıdığı kültürel mirasın yanı sıra, eşsiz doğal güzellikleri ile macera ve doğa turizminin yapılabildiği en elverişli bölgelerden biridir. Birçok macera turizmi türünün deneyimlenebildiği bölgede, sıcak hava balon turları Kapadokya’da turizminin gelişimine ve çeşitlenmesine önemli katkılar sağlamaktadır. Son 20 yıl içerisinde Kapadokya’da balon turizmi ile ilişkilendirilebilen önemli yatırımlar yapılmıştır. Kapadokya Bölgesi’nde 1990’lı yıllarda ivme kazanan sıcak hava balonculuğu, bölgenin katma değeri yüksek, ekonomik getiri kaynaklarından birisidir. Bugün, Kapadokya’nın, Türkiye ve dünyanın en önemli balon uçuş merkezi olduğunu söylenebilir.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ nün resmi web sitesinde yer alan bilgilere göre, Sıcak hava balon turlarına katılan yolcu sayısı, 2018 yılında 537 bin 500 kişiye ulaşmış, yarım milyonun üzerinde turistin katıldığı balon turları sayesinde ülke ekonomisine 70 milyon euro katkı sağlanmıştır. (1)

Gelelim asıl konuya…

Bildiğiniz üzere, vergi kanunlarımızda havacılık sektörünün gelişmesine yönelik bir takım düzenlemeler mevcuttur. Örneğin, Gelir Vergisi kanunun 23/17. maddesinde, kanuni veya iş merkezi Türkiye’de bulunan müesseselerde uçuş maksadıyla görevlendirilen, hava aracının sevk ve idaresiyle görevli pilotlar ile uçuş esnasında uçak içinde hizmet veren yetkili sivil havacılık otoritesince sertifikalandırılmış kabin memurlarına ödenen aylık ücretin gerçek safi değerinin %70’inin gelir vergisinden istisna olduğu hüküm altına alınmıştır.

Buna istinaden, Nevşehir Defterdarlığı tarafından verilen 28.09.2020 tarihli bir özelge de mevcuttur. Özelgede, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından Balon Pilot Lisansı sahipli pilotlara yapılan ücret ödemelerinin, Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (17) numaralı bendinde yer alan istisna kapsamında değerlendirilmesinin mümkün olduğu açık bir şekilde ifade edilmiştir. (2)

Havacılık sektörüne yönelik bir diğer istisna maddesi ise, KDVK’ nın 13/a maddesinde yer almaktadır. Bahse konu madde uyarınca, faaliyetleri kısmen veya tamamen deniz, hava ve demiryolu taşıma araçlarının, yüzer tesis ve araçların kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflere bu amaçla yapılan deniz, hava ve demiryolu taşıma araçlarının, yüzer tesis ve araçlarının teslimleri, KDV’ den istisna olacaktır.

Kanun lafzı göz önünde bulundurulduğunda, balon teslimlerinin de KDV’ den istisna olduğu kanaati oluşmaktadır. Ancak 60 no.lu KDV sirküleri ile idare konuyu farklı değerlendirmektedir. 60 No.lu KDV Sirkülerinin "3.2.1. Deniz, Hava ve Demiryolu Taşıma Araçlarının Yüzer Tesis ve Araçlarının Teslimi" başlıklı bölümünde; sportif eğlence amacına yönelik hizmet veren deniz motosikletleri, paraşüt çekme tekneleri, sürat motoru, yelkenli tekneler, motorlu paraşütler, balonlar ile benzeri araçların deniz ve hava taşıma aracı niteliğinde olmaması nedeniyle, bunların teslimlerinin istisnadan faydalanamayacağı ifade edilmiştir.

Hatta sirkülerde benimsenen bu anlayış nedeniyle, sıcak hava balonu ile gerçekleştirilen havacılık faaliyetleri 2278 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla %1’e indirilen hava yolu ile yolcu taşımacılığı hizmeti kapsamında da değerlendirilmemiş ve genel oranda KDV hesaplanmaya devam edilmiştir. (3)

Vergi, ekonomik etkilerinin yanı sıra sosyal etkileri açısından da devlet otoritesi için önemli bir enstrümandır. Devlet, talebi artırmak istediği alanlarda indirimli vergi uygulamaları ve istisnalarla buna katkı sağlayabilir.

Tam aksine örneğin sağlığa olumsuz etkisi bulunan sigara v.b. ürünlerde de vergi oranlarının arttırılması suretiyle talebin kısılmasına yardımcı olunabilir.

Balonun icadının üzerinden geçen yaklaşık 300 yıllık sürenin sonunda, artık bir yerden bir yere gitme amacı olmadan sportif ve eğlence amacı ile kullanıldığı açıktır. Ancak bununla beraber, sıcak hava balonu işletmeciliğinin ülke ekonomisine sağladığı katma değerin yanında ülke tanıtımına da oldukça önemli katkıları söz konusudur. Kapadokya bölgesi, dünya üzerinde yıl içerisinde en fazla uçuş imkânı sağlayan hava koşullarına sahip merkezlerden bir tanesidir. Bu sayede özellikle uzak doğudan ciddi anlamda turist, yalnızca güneşin doğuşu ile birlikte eşsiz peri bacaları manzarasını kuş uçuşu keşfetmenin keyfini yaşamak üzere ülkemizi ziyaret etmektedir. Ancak, balon işletmecileri, Covid-19 salgını nedeniyle 2020 yılının çok büyük bir kısmını uçuş yapamadan geçirmiş ve büyük maddi zorluklarla karşı karşıya kalmışlardır. Balon işletmecilerine, en azından balon teslimlerinde tanınacak KDV istisnası ile, 2020 yılında mümkün olmasa bile sonraki yıllarda yapacakları yatırımlarla hizmet kalitesini arttırmaları ve bu sayede salgın sonrası tüketici talepleri normale döndüğünde, en hızlı şekilde bu duruma yeniden adapte olmalarına yardımcı olunabileceği kanaatindeyim.

(1) http://web.shgm.gov.tr/tr/manset-haber/5996-kapadokya-balon-ucuslarindan-turizme-70-milyon-avro-katki Erişim Tarihi: 23.10.2020
(2) Nevşehir Defterdarlığı’ nın 28.09.2020 tarih ve  21253973-120-E.12115 sayılı özelgesi
(3) Nevşehir Defterdarlığı’ nın 12.08.2020 tarih ve 21253973-045-E.9536 sayılı özelgesi

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor