Strateji ve Bütçe Başkanlığı Kuruldu
13 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı oluşturulmuştur. Başkanlığın örgüt yapısına baktığımızda bir başkan, iki başkan yardımcısı ve altı genel müdürlükten oluştuğu anlaşılmaktadır. Aslında bir bakanlık düzeyinde görev, yetki ve örgüt yapısıyla karşı karşıyayız. Eski Devlet Planlama Teşkilatı sonraki Kalkınma Bakanlığı bütçe hazırlama görev ve yetkisi ile teçhiz edilerek yeniden oluşturulmuş gibi görünüyor.
Başkanlık çok geniş görev ve yetkilerle donatılmıştır. Ancak ilginç olan Başkanlığın bu görev ve yetkilerini Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte gerçekleştirebilecek olmasıdır.
Aynı görev ve yetkilerin birden fazla kişi ve kuruma bırakılmış olması Türk ekonomisi bakımından çok hayati görevlerin yerine getirilmesi ve yetkilerin kullanılması bakımından etkinlik sorunu yaratma ihtimalini taşımaktadır.
Aşağıda Başkanlığın görev ve yetkilerine bir sınıflandırmaya tabi tutarak yer vermekteyim.
Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Müşterek Gerçekleştirilecek Görev ve Yetkiler
- Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen temel hedef, ilke ve amaçlar çerçevesinde kalkınma planı, Cumhurbaşkanlığı Programı, orta vadeli program, orta vadeli mali plan, Cumhurbaşkanlığı yıllık programı ile sektörel plan ve programları, ilgili kamu idareleri ile Cumhurbaşkanlığı bünyesinde bulunan Politika Kurullarının görüşlerini de almak suretiyle Hazine ve Maliye Bakanlığı ile müştereken hazırlamak ve makro dengelerini oluşturmak.
- Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen temel hedef, ilke ve amaçlar çerçevesinde kalkınma planı, orta vadeli program, orta vadeli mali plan, Cumhurbaşkanı yıllık programı ile sektörel plan ve programların uygulanmasını izlemek, değerlendirmek, gerektiğinde Hazine ve Maliye Bakanlığı ile müştereken değişiklik yapmak veya teklif etmek.
- Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte harcama ve bütçe politikalarının geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak.
- Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçe hazırlık çalışmaları sırasında uyacakları teknik ilke, esas ve usulleri tespit etmek ve bütçe hazırlık çalışmalarını koordine içinde yürütmek.
- Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte, kamu idareleri tarafından hazırlanıp Başkanlığa gönderilen bütçe tekliflerini inceleyerek bunların kalkınma planı, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen hedef ve amaçlar, orta vadeli program, orta vadeli mali plan, stratejik planlar, performans programları ile bütçe hazırlıklarına esas teknik ilke, esas ve usullere uygunluğunu sağlamak.
- Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin her mali yılın başında o yıl için oluşturulan hazine nakit akımı programına göre ayrıntılı harcama programlarını yapmak, gerekli görülen hallerde bu programları Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte değiştirmek ve ilgili kuruluşlar nezdinde uygulamaları izlemek.
- Mali yıl içinde ortaya çıkan ihtiyaçlar üzerine kamu idareleri tarafından talep edilecek yedek ödenek taleplerini Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte inceleyerek bunlardan Cumhurbaşkanınca uygun bulunanları karşılamak.
- Bütçenin kalkınma planı, orta vadeli program, orta vadeli mali plan ve Cumhurbaşkanlığı yıllık programında belirlenen hedefler doğrultusunda Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte maliye politikalarıyla uyumlu bir şekilde uygulanmasını sağlamak, uygulamaya ait bütçe işlemlerinin yapılmasını sağlamak.
- Kamu harcamalarında tasarruf sağlanması, tutarlı, dengeli ve etkili bir bütçe politikasının yürütülmesi ve kamu istihdamı ve giderlerle ilgili uygulamaya ilişkin politikaların oluşturulması amacıyla çalışmalar yapmak; kamu harcama politikalarını etkileyebilecek her türlü düzenlemeyi inceleyerek, yapılacak düzenlemeleri Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte koordine etmek.
- Bütçenin kalkınma planı, orta vadeli program, orta vadeli mali plan ve Cumhurbaşkanlığı yıllık programında belirlenen hedefler doğrultusunda Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte maliye politikalarıyla uyumlu bir şekilde uygulanmasını sağlamak, uygulamaya ait bütçe işlemlerinin yapılmasını sağlamak.
- Kamu harcamalarında tasarruf sağlanması, tutarlı, dengeli ve etkili bir bütçe politikasının yürütülmesi ve kamu istihdamı ve giderlerle ilgili uygulamaya ilişkin politikaların oluşturulması amacıyla çalışmalar yapmak; kamu harcama politikalarını etkileyebilecek her türlü düzenlemeyi inceleyerek, yapılacak düzenlemeleri Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte koordine etmek.
- Kalkınma planı, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen hedef ve amaçlar, orta vadeli program, orta vadeli mali plan ve yıllık program kapsamında belirlenen öncelikler çerçevesinde Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte yıllık kamu yatırım programını hazırlamak.
- Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte, kamu yatırım projelerinin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek, bu projelerin etkili, etkin, ekonomik ve verimli olmasını ve zamanında tamamlanmasını sağlamak üzere gerekli tedbirleri alarak uygulamayı yönlendirmek, uygulamayı izlemek, yıl içinde gerekli değişiklik işlemlerini yapmak.
- Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte, kamu yatırımlarının gerçekleştirilmesinde uygun finansman modelleri geliştirmek, kamu-özel işbirliği projelerini analiz etmek.
Maliye ve Hazine Bakanlığının Görüşleri Alınarak Gerçekleştirilecek Görev ve Yetkiler
- Temel makro plan ve programların hazırlanmasında esas alınacak kısa, orta ve uzun vadeli makroekonomik tahminleri Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı bünyesindeki Politika Kurullarının görüşünü de alarak yapmak.
- Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen temel hedef, ilke ve amaçlar çerçevesinde Hazine ve Maliye Bakanlığının görüşlerini de alarak performans programlarının ve faaliyet raporlarının hazırlanması, uygulanması ve izlenmesine ilişkin genel ilke, esas ve usulleri tespit etmek; uygulamayı yönlendirmek, izlemek ve değerlendirmek.
- Hazine ve Maliye Bakanlığının görüşlerini de alarak merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait olan merkezi yönetim bütçesi dışındaki diğer her türlü bütçe, fon, döner sermaye, özel hesap ve proje hesabı için genel ilke ve stratejileri tespit etmek, gerekli görülenler için bütçelerinin onaylanması zorunluluğu getirmek, uygulamalarına yön vermek ve izlemek, harcamaların etkili, etkin, ekonomik ve verimli olmasını sağlamak üzere gerekli tedbirleri almak.
Hazine ve Maliye Bakanlığının Çalışmaları Esas Alınarak Gerçekleştirilecek Görev ve Yetkiler
- Hazine ve Maliye Bakanlığının oluşturduğu gelir tahminlerini esas alarak hazırladığı gelir bütçesi teklifi taslağı ile kamu idarelerinin bütçe tekliflerini konsolide ederek merkezi yönetim bütçe kanun teklif taslağını oluşturmak.
- Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan kesin hesap kanun teklif taslağını inceleyerek nihai teklif taslağı haline getirmek.
Hazine ve Maliye Bakanlığı Olmaksızın Tek Başına Gerçekleştirecek Görev ve Yetkiler
- Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen temel hedef, ilke ve amaçlar çerçevesinde stratejik planların hazırlanması, uygulanması ve izlenmesine ilişkin genel ilke, esas ve usulleri tespit etmek; kamu idarelerinin stratejik planlarının kalkınma planı, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen politikalar ve orta vadeli programda belirlenen hedef ve amaçlara uygun olarak hazırlanmasını sağlamak, uygulamasını izlemek ve sonuçlarını değerlendirmek.
- Ekonomik modeller, dünya ekonomisi, ülke ekonomileri, ulusal ve uluslararası makroekonomik stratejiler konularında araştırmalar yapmak.
- İktisadi ve sosyal alanda konjonktürel gelişmeleri izlemek, değerlendirmek ve raporlamak.
- Ödenek, gelir ve nakit verilerini derleyerek bunları harcama politikaları açısından değerlendirmek ve uygulamayı yönlendirmek.
- Kamu yatırımlarına ilişkin analiz ve araştırmalar yapmak, kamu kuruluşlarının yürüteceği projelerin geliştirilmesine destek vermek, projeleri analiz etmek.
- Cumhurbaşkanı tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
Görüldüğü üzere Başkanlık sadece 6 başlık altında düzenlenen görev ve yetkilerini tek başına yapabilmekte, 19 başlık altındaki görev ve yetkisini ise ağırlıklı olarak ya Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte, ya Hazine ve Maliye Bakanlığının görüşünü alarak, ya da Hazine ve Maliye Bakanlığının çalışmalarını esas alarak yerine getirebilmekte veya kullanabilmektedir.
Hazine ve Maliye Bakanlığının görev ve yetkilerini tanımlayan 1 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde de değişiklikler yapılarak müşterek görev ve yetkiler orada da Bakanlık için tanımlanmıştır. Ancak bu görevlerin Bakanlık içinde hangi birim tarafından yerine getirileceği de net değildir.
İster istemez insanın aklına Başkanlığa ne gerek var sorusu geliyor. Bu görev ve yetkiler Bakanlık tarafından yerine getirilebilirdi. Ya da tam tersi. Önceden Kanunla yapılan bu türden düzenlemelerin gerekçeleri okunarak nedenleri konusunda sınırlı da olsa bir sonuca ulaşılabilmekteydi. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile ilgili bir gerekçenin yayınlanmıyor olması büyük bir eksiklik olarak ortaya çıkmaktadır. Bunun da ötesinde kamu yönetimindeki bu geniş kapsamlı yapılanmanın felsefesinin, dayandığı ilkelerin ve stratejik hedeflerin bir doküman yardımıyla genel gerekçe olarak kamuoyuna açıklanmasında yarar bulunmaktadır. Aksi takdirde iş biraz deneme yanılma yöntemi ile ilerliyor gibi algılanacaktır.