Şirketler Topluluğu Hükümleri Belediyelere Uygulanır mı?
Ülkemiz uygulamasında, başta büyükşehir belediyeleri olmak üzere birçok belediyemizin genelde hâkim ortak olarak anonim ve limited şirket kurdukları veya bu şirketlere sonradan iştirak ettikleri bilinen bir gerçektir. Pratikte bu şirketler için genelde “belediye şirketi” tabiri kullanılmaktadır. Hatta belediyelerin kurmuş oldukları şirketler de yeni şirketler kurabilmekte, böylece belediyeler doğrudan ve dolaylı olarak iştirak ettikleri şirketlerle adeta bir topluluk oluşturmaktadırlar. Topluluk denilince ise akla Şirketler Topluluğu gelmektedir.
Türk Ticaret Kanunu’nda şirketler topluluğunun genel kural olarak ticaret şirketleri (kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketler) arasında kurulabileceği ifade edilse ve buradan hâkim şirketin bir ticaret şirketi olabileceği sonucu çıkarılsa da, bu genel kurala istisna getirilerek şirketler topluluğunun hâkiminin, merkezi veya yerleşim yeri yurt içinde veya dışında bulunan, bir teşebbüs olması hâlinde de, şirketler topluluğuna ilişkin hükümlerin uygulanacağı belirtilmiştir. Diğer bir deyişle, TTK, şirketler topluluğunun tepesinde hâkim olarak ticaret şirketi olmayan herhangi bir özel veya kamu tüzel kişisinin, gerçek kişi veya ticarî işletmenin bulunmasına izin vermiştir. TTK’da ve Ticaret Sicili Yönetmeliği’nde teşebbüs kavramı tanımlanmamakla birlikte, öğretide, hakim teşebbüsün, gerçek kişi veya tüzel kişi olabileceği, ticaret şirketi olmasının zorunluluk teşkil etmediği, bu yönüyle, aile üyeleri, dernek, vakıf, hatta belediyelerin dahi hakim teşebbüs olabileceği yönünde görüşler mevcuttur. Biz de bu görüşlere katılmaktayız.
Bu çerçevede, büyükşehir belediyeleri ile belediyelerin en az %51’ine iştirak edip oy haklarının çoğunluğuna veya yönetim kontrolüne sahip oldukları ticaret şirketi sayısı (anonim veya limited şirket olması önemli değildir) üç ve üzerinde ise, bunlar hakkında da Şirketler Topluluğuna ilişkin hükümler uygulanacak; belediyelerin iştirak ettikleri şirketler ise bağlı şirket olarak değerlendirilecektir. Örneğin; (A) belediyesinin, sermayelerinin %90’ına sahip olduğu iki adedi anonim, bir adedi de limited olmak üzere toplam beş tane bağlı şirketi varsa, belediye hâkim teşebbüs olarak kabul edilecek ve bu beş şirketi ile birlikte şirketler topluluğunu oluşturduğu sonucuna varılacaktır. Belediyenin sermayesinin tamamına sahip olduğu sadece bir bağlı şirketinin bulunması ve bu bağlı şirketinin de %80’ine iştirak ettiği biri anonim, biri limited olmak üzere iki bağlı şirketinin olması halinde de, belediyenin bir şirkete doğrudan, iki şirkete ise dolaylı olarak hâkimiyet kurduğu kabul edilecek ve şirket sayısı üçe ulaştığı için yine şirketler topluluğu hükümleri uygulanacaktır.