Şikâyet Merciinde Yetkili Makam Gelir İdaresi Başkanlığı mı? Yoksa Hazine ve Maliye Bakanlığı mı?
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 116’ncı maddesinde vergi hatası; vergiye müteallik hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınması şeklinde tanımlanmış, 117’nci maddesinde, hesap hatalarının; matrah hataları, vergi miktarında hatalar ve verginin mükerrer olmasını; 118’inci maddesinde de, vergilendirme hatalarının; mükellefin şahsında hata, mükellefiyette hata, mevzuda hata ve vergilendirme veya muafiyet döneminde hataları kapsadığı ifade edilmiştir.
213 sayılı Kanun’un 122’nci maddesinde, mükelleflerin vergi muamelelerindeki hataların düzeltilmesini vergi dairelerinden yazı ile isteyebilecekleri, 124’üncü maddesinde ise, vergi mahkemesinde dava açma süresi geçtikten sonra yaptıkları düzeltme talepleri reddolunanların, şikayet yolu ile Maliye Bakanlığına, bu madde gereğince il özel idare vergileri hakkında valiliğe, belediye vergileri hakkında belediye başkanlığına müracaat edebilecekleri hükme bağlanmıştır.
İl özel idareleri ve belediyeler yönünden şikâyet merci konusunda sorun bulunmamakla beraber, VUK md. 122 hükmü yönünden VUK kapsamındaki vergi ve cezalar yönünden konunun irdelenmesinde fayda bulunmaktadır.
Şöyle ki; 2005 yılına kadar düzeltme başvuruları sonrasında şikâyet merci olarak Maliye Bakanlığı yetkiliyken, 5345 sayılı Gelir İdaresi Başkanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun’un 33’üncü maddesinde yer alan "Diğer mevzuatta (…) Başkanlığın görev alanına giren konularda Maliye Bakanlığına yapılmış olan atıflar Gelir İdaresi Başkanlığına (…) yapılmış sayılır." hükmü gereği 2005 yılından itibaren şikâyet merci Gelir İdaresi Başkanlığı olmuştur.
703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (1) ile 5345 sayılı Kanun’un 33’üncü maddesinin09.07.2018 tarihinde yürürlükten kaldırılması sonucunda, şikâyet merci tekrardan Maliye Bakanlığı olmuş, ancak çok kısa bir süre sonra çıkarılan 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi(2)(15 Temmuz 2018) ve14 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin(3) (24 Temmuz 2018) "Atıflar ve değişiklik hükümleri" başlıklı 26. maddesi ile söz konusu 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin “Elli Altıncı Bölüm Atıflar ve Değişiklik Hükümleri” kısmında yer alan, " Atıflar" başlıklı 798. Maddesine 1-c bendinin(4)eklenmesiyle, tartışmalı bir süreç başlamıştır.
213 sayılı Kanun’un 124’üncü maddesi ile 4 ve 14 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri sonrasında şikâyet merciinde yetkili makam konusunda çatışma bulunduğundan ve Anayasanın 104’üncü maddesinde yer alan Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin çatışması halinde kanun hükmünün uygulanacağı yönündeki hüküm nedeniyle 703 sayılı KHK ile 5345 sayılı Kanun’un 33’üncü maddesinin mülga olduğu 09.07.2018 tarihinden itibarenşikâyet merciinde yetkili makamın Hazine ve Maliye Bakanlığı olduğunu söyleyebiliriz.
Nitekim benzer durum, ihtiyati haciz yönünden yetkili makam konusunda da yaşanmış olup, gerek literatürde ve gerekse yargı kararlarında 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin, 6183 sayılı Kanun hükümleri ile çatışması nedeniyle uygulanamayacağı ve 6183 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanması gerektiği ifade edilmiştir(5).
20.03.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7226 sayılı Kanun’un25’inci maddesi(6) 5345 sayılı Kanun’da yapılan değişiklik ile ihtiyati haciz konusunda yaşanan hukuki sorun çözülmüş ise de, bahsi geçen kanun maddesinde, önceki halinden farklı olarak “Başkanlığın görev alanına giren konularda Maliye Bakanlığına yapılmış olan atıflar Gelir İdaresi Başkanlığına (…) yapılmış sayılır” hükmüne yer verilmemiş veya unutulmuş olduğundan, hali hazırda şikâyet mercii olarak yetkili makamın Hazine ve Maliye Bakanlığı(7) olduğu görüşündeyiz.
Uygulamada, şikâyet başvurularında Gelir İdaresi Başkanlığı veya Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı şikâyet mercii ve dolayısıyla hasım olarak alınmaktaysa da(8), yukarıda yer verilen mer’i mevzuat hükümleri uyarınca vergi dairesine yapılan düzeltme başvurusu sonrası şikâyet başvurularının 09.07.2018 tarihinden itibaren Hazine ve Maliye Bakanlığı’na yapılması, Gelir İdaresi Başkanlığı’na yapılan şikâyet başvurusu sonrası açılan davalarda da vergi mahkemesince merciine tevdi kararı verilerek dilekçe ve eklerinin Hazine ve Maliye Bakanlığı’na gönderilmesi gerekir(9).
5345 sayılı Kanun’da 7226 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sırasında bu durumun unutulduğu veya gözden kaçırıldığı açık olup, 4345 sayılı Kanun’un 33’üncü maddesinde “Başkanlığın görev alanına giren konularda Maliye Bakanlığına yapılmış olan atıflar Gelir İdaresi Başkanlığına yapılmış sayılır” şeklinde yasal değişiklik yapılmasında fayda bulunmaktadır.
KAYNAKLAR
1-09.07.2018 tarih ve 3’üncü mükerrer 30473 sayılı Resmî Gazete’de yayımlan 703 sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 70’inci maddesinde; “5.5.2005 tarihli ve 5345 sayılı Gelir İdaresi Başkanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun’un 1 ila 28. Maddeleri, 29 maddesinin 3'üncü ile 6 ve 8. fıkraları, 30 ila 35 maddeleri, ek 1.maddesi, geçici 1ila geçici 7’nci maddeleri yürürlükten kaldırıldığı ifade edilmiştir.
2-15.07.2018 tarihli ve 30479 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
3-24.07.2018 tarihli ve 30488 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
4-14 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin26’ncı maddesi ile 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 798’inci maddesine eklenen 1-c bendinde; “Diğer mevzuatta (…) Başkanlığın görev alanına giren konularda Maliye Bakanlığına yapılmış olan atıflar Gelir İdaresi Başkanlığı'na; (…) yapılmış sayılır." ifadeleri yer almaktadır.
5-Konu hakkında bkz. Mustafa Balcı, Güncel Yargı Kararları Işığında (6183 Sayılı Kanun Kapsamında) Teminat İsteme Ve İhtiyati Haciz Uygulamalarında Yaşanan Hukuki Sorunlar Ve Çözüm Önerileri, On İki Levha Yayıncılık, 2. Baskı, 2021, ss. 202-210.
6-7226 sayılı Kanun’un 25’inci maddesi ile 5.5.2005 tarihli ve 5345 sayılı Gelir İdaresi Başkanlığı ile İlgili Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanunun 33 üncü maddesinde; “Diğer mevzuatta Gelirler Genel Müdürlüğüne yapılmış olan atıflar Gelir İdaresi Başkanlığına; Gelirler Genel Müdürüne yapılmış atıflar Gelir İdaresi Başkanına; Başkanlığın görev alanına giren konularda mülki idare amirlerine, mahallin en büyük memuruna, ilin en büyük malmemuruna, defterdara ve defterdarlığa yapılmış atıflar ilgisine göre vergi dairesi başkanı ve başkanlığına, vergi dairesi başkanlığı bulunmayan yerlerde vergi dairesi müdürü veya müdürlüğüne; gelir müdürlüğüne, takdir komisyonu başkanı veya başkanlığına, tahsil dairesine, mal müdürü ve müdürlüğüne yapılmış atıflar ilgisine göre vergi dairesi başkanı ve başkanlığına veya ilgili müdür veya müdürlüğüne yapılmış sayılır.” ifadeleri yer almaktadır.
7-703 sayılı KHK’nın 13’üncü maddesi ile 13/12/1983 tarihli ve 178 sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname yürürlükten kaldırılmış, Maliye Bakanlığı’nın adı Hazine ve Maliye Bakanlığı olarak değiştirilmiştir.
8-Ankara BİM.1.VDD. 10.03.2021 tarih ve E:2020/957, 2021/226 sayılı kararında; “Yukarıda yer verilen düzenlemelerden, düzeltme zamanaşımı süresinde olmak koşuluyla, düzeltme talebinde bulunan ilgililerin, vergi mahkemesinde dava açma süresi olan otuz günü geçirdikten sonra yaptıkları düzeltme talebinin ilgili vergi dairesi tarafından reddedilmesi neticesi şikayet yoluyla Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı'na başvuruda bulunmaları üzerine, şikayet merciinin olumsuz cevabının tebliğinden ya da altmış gün içinde cevap verilmemesi halinde altmış günün sona ermesinden itibaren otuz gün içinde bu işlemin iptali istemiyle dava açması mümkün olduğundan, Gelir İdaresi Başkanlığı'na başvurulmadan açılan davada, merciine tevdi kararı verilmesi gerekir.” ifadeleri yer almaktadır.
İzmir BİM.4.VDD. 04.02.2021 tarih ve E:2021/305, 2021/374 sayılı kararında; “dava açma süresi geçtikten sonra yaptıkları düzeltme talepleri reddolunanların şikayet yoluyla Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı'na, il özel idare vergileri hakkında valiliğe ve belediye vergileri hakkında belediye başkanlığına müracaat edebilecekleri kurala bağlanmıştır.”(Kararlara UYAP üzerinden 16.06.2021 tarihinde ulaşılmıştır.)
9-Samsun BİM.2.VDD. 31.05.2021 tarih ve E:2021/180, 2021/413 sayılı kararın karşı oy kısmında; “İhtiyati haciz konusunda yetkili makam konusunda 6183 sayılı Kanun'un 13'üncü maddesi ile 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi hükümleri arasında çatışma ve hukuki tartışmalar yaşanmış ve hukuki uyuşmazlıklarda 6183 sayılı Kanun'un 13'üncü maddesi hükümlerinin uygulanması yönünde yargı kararlarının istikrar kazanması sonrası, 20.03.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7226 sayılı Kanun’un 25’inci maddesi 5345 sayılı Kanun’da yapılan değişiklik ile ihtiyati haciz konusunda yaşanan hukuki sorun çözülmüş ise de, bahsi geçen kanun maddesinde, önceki halinden farklı olarak “Başkanlığın görev alanına giren konularda Maliye Bakanlığına yapılmış olan atıflar Gelir İdaresi Başkanlığına (…) yapılmış sayılır” hükmüne yer verilmemiş veya unutulmuş olduğundan, hali hazırda şikâyet mercii olarak yetkili makamın Hazine ve Maliye Bakanlığı olduğu görüşündeyim.
Dava konusu olayda; vergilendirme hatası yapıldığı ve yersiz ödendiği iddia olunan vergilerin iadesi istemiyle yapılan düzeltme başvurusu sonrası zorunlu idari başvuru yolu olarak kabul edilen şikayet yolu tüketilmeden dava açıldığı gerekçesiyle vergi mahkemesince mercie tevdi kararı verilmesi doğru olmakla birlikte, yukarıda açıklandığı üzere mer'i mevzuata göre şikayet merciinin Maliye Bakanlığı olması nedeniyle dava dilekçesi ve eklerinin Maliye Bakanlığı'na gönderilmesine karar verilmesi gerekirken, Gelir İdaresi Başkanlığı'na tevdiine karar karar verilmesi nedeniyle istinafa konu kararın kaldırılması gerektiği düşüncesiyle aksi yönde oluşan çoğunluk görüşüne katılmıyorum.” ifadeleri yer almaktadır. (Karara UYAP üzerinden 16.06.2021 tarihinde ulaşılmıştır.)
Yorumlar