Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Ekonomi, Maliye

Durmuş Yener ÖZEL
Durmuş Yener ÖZEL
3660OKUNMA

Ponzi Yatırımlarda Risk ve Farkındalık

Ponzi; (İngilizce: Ponzi Scheme), esas itibariyle bir sonraki yatırımcının parasıyla önceki yatırımcı/yatırımcılarının paralarının ödendiği sisteme verilen addır. Özü itibariyle bir aldatma ve dolandırıclık yöntemidir. Ülkemizde saadet zinciri veya titan zinciri olarak adlandırılan sözde yatırımlardan özü itibariyle farksızdır. Ponzi düzeninde istikrar sürdüğü sürece- hem oyunu oynayan kişi hem de yatırımcılar kazanır.

Günümüzün internet etkileşimindeki artış ve yoğunlaşmayla birlikte bu tarz dolandırıcılık eylemleri ulusal sınırları aşmıştır. Bu sebeple Ponzi kurgusu yada düzenine karşı her zamankinden çok daha dikkatli olmak gerekiyor.

Tarihte bilinen ilk ponzi sistemi, bu sisteme adını veren Charles Ponzi tarafından 1920’lerin başlarında ABD de gerçekleştirilmiş. Ponzi, bu oyun sayesinde kısa sürede binlerce yatırımcıya ulaşarak insanları kısa zamanda ve yüksek karlar elde edeceklerine inandırmış. Ortada olmayan kazançları da sanki varmış gibi göstererek bu yolla büyük kazançlar sağlamış. Ancak kurduğu sistem bir süre sonra geride çok sayıda mağdur bırakarak çökmüş. Tarihte bilinen ilk saadet zinciri örneği olması sebebiyle bu ve benzeri örneklere Ponzi deniyor.

Ponzi de ana unsur bir öncekinin parasını sisteme son giren mudiyle karşılamaktır. Temeli dolandırıcılık olduğundan her çağda, her koşulda ve her ortamda karşılaşılabilir.

Bugün internet ortamında HYIP (High Yield Investment Programs) olarak tanımlanan yatırımlar Ponzi olarak nitelendirilmeye çok yakındır. Hatta büyük çoğunluğu için Ponzi yatırım denilebilir. Bunlar kısa zamanda aşırı yüksek getiri ve kazanç vaad ederler. Bu sebeple internette revaçta olan bu tür yatırımlara girmeden önce çok iyi incelemeli, değerlendirmeli ve bunları yaparken acaba bir Ponzi unsuru olabilir mi diyerek yaklaşılmalıdır. Bu tarz yatırımların yani kısa vade-yüksek kar vaad eden ortamların Ponzi (saadet zinciri) olabilecekleri gözönünde bulundurulmalıdır.

Piyasada, örneğin nakit yatırıma bir yılda yüzde bir faiz verilirken, bir şirketin günlük yüzde 1 veya daha fazla getiri vaadi tutarlı ve inandırıcı olmadığı açıktır. Bu sitelerde ödeme (paying) yapılıyor olsa bile bu o yatırımlara Ponzi olarak bakılmayı ortadan kaldırmaz. Çünkü sistemin çalışması başlangıçta mudilere kar ödemesi yapmalarına bağlıdır. Ödeme yapmaları da Ponzi'de yeni yatırımcıları çekmek için yapılan bir aldatmacadır.

Yukarıda ifade ettiğimiz gibi Ponzi'nin en kritik mecralardan biri de bugün internettir. Gelişen bu eğilimle birlikte Türkiyedeki bir yatırımcı da bir Ponzi yatırıma para yatırma riskiyle her zaman karşılaşabilir. Peki, Ponzi risk farkındalığı için öncelikle nelere bakılmalıdır?

  • Kısa zamanda yüksek kazanç vaad eden bütün sistemler Ponzi riski mutlaka içerir, bu yüzden bu tarz yatırım ortamlarına mesafeli olunmalı, acele karar verilmemeli ve çok iyi incelenmelidir.
  • Genellikle internet üzerinde bu tarz sistemler mantıklı yatırım tavsiyeleri veriyormuş gibi görünmekle birlikte tam olarak ne iş yaptıkları somut olarak hangi yatırımı yaptıkları belli değildir. Somut olarak yatırımları sorgulanmalı ve bilgi alınmalıdır.
  • Ponzi riski içeren işlerde ortada gerçek bir kişi yoktur. İşler belirsiz kişilerce yürütülür. Bir şeyler ters gitmeye başladığında da sorumlu kişiye ulaşılması neredeyse imkansızdır. Bu tür yani kişi ve kurumların tespit edilemediği yatırımlardan kaçınılmalıdır.
  • Ponzi yatırımlar, hiç bir şekilde bir devlet ve bir devlet kurumu tarafından verilen ruhsat ve izne bağlanmış değildir. Devlet ve kamu otoritelerinin bilgi ve denetimi dışındadırlar. Bu sebeple hesap verecekleri bir merci de yoktur. Yatırılan paranın batması halinde başvurulabilecek bir kamu otoritesi de söz konusu değildir.

İnternet ortamının yaygınlaşması ve dijital ekonominin büyümesiyle birlikte Dünyada, Ponzi (bizde saadet zinciri) adı verilen aslında para kaybetmek demek olan ortam ve mecralar da yaygınlaşmaktadır. İnternet ortamı Ponziye müthiş fırsatlar sunmaktadır. Dolayısıyla internet ortamı başta gelmek üzere yadırgatıcı iş tekliflerinin Ponzi riski taşıdığı düşünülerek değerlendirilmesi kayba uğramamak bakımından büyük önem taşımaktadır.

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor