Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Vergi

İmdat TÜRKAY
İmdat TÜRKAY
5302OKUNMA

Menkul Sermaye İratlarının Beyanı

ÖZET

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde edilen kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar, menkul sermaye iradı olarak tanımlanmıştır. 2015 Yılında menkul kıymetler üzerinden menkul sermaye iradı elde eden kişiler, bu yıl ilk defa Hazır Beyan Sistemini (www.gib.gov.tr) kullanarak internet ortamında kolay ve hızlı bir şekilde beyanname verebileceklerdir. Gelir Vergisi Kanununa göre; menkul kıymetlerden iki tür gelir elde edilmekte olup;

  • Birincisi menkul kıymetlerin elde tutulması sürecinde sağlanan itfa gelirleridir ki bu gelirlere menkul sermaye iradı (Hisse senedi kar payı, iştirak hissesi kazançları, Devlet tahvili ve Hazine bonosu faizleri, alacak faizi, off-shore banka faizi, mevduat faizi ve repo geliri gibi) denilmektedir.
  • İkincisi ise menkul kıymetlerin elden çıkarılması suretiyle sağlanan gelirler olup, bu gelirler de değer artış kazancı olarak değerlendirilmektedir. Menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından elde edilen değer artış kazançlarının vergilendirilmesinde yıllık olarak belirlenen bir istisna tutarı bulunmakta olup; GVK’nın mükerrer 80. maddesinde değer artışı kazançlarına ilişkin istisna tutarı 2015 yılı için 10.600 TL olarak belirlenmiştir.

470 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (25/02/2016 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan) ile yapılan düzenlemeye göre; Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından kira gelirlerinin beyanı için 2012 yılından bu yana uygulanmakta olan önceden hazırlanmış kira beyanname sisteminin kapsamı genişletilmiş ve gelirleri sadece ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan veya bunların birkaçından veyahut tamamından ibaret olan gelir vergisi mükelleflerine, bu gelirlerine ilişkin beyannamelerini önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunulan Hazır Beyan Sistemini kullanarak vermeleri imkanı getirilmiştir.

Gelir Vergisi Kanununa göre, tam mükellef gerçek kişiler tarafından 2015 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının;

  • Bir kısmı yıl içinde tevkifata tabi tutulduğu için tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek ve diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmeyecektir.
  • Bir kısmı ise tevkifatlı olarak beyan sınırı olan 29.000 TL’yi aşması halinde, yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
  • Bir kısmı da vergi kesintisine ve istisnaya tabi olmadıkları için 1.500 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
  • 2015 Yılı için beyanname verme sınırının (29.000 ve 1.500 TL’lik) altında kalan menkul sermaye iratları ise hiçbir şekilde beyan edilmeyecektir.

Gelir Vergisi Kanununda bazı menkul sermaye iratlarının enflasyondan arındırıldıktan sonra kalan tutarlarının vergilendirilmesi öngörülmüştür. Enflasyondan arındırmaya ilişkin indirim oranı 2015 yılı için%60,39 olarak belirlenmiştir. Başka bir beyanı gereken gelirlerin bulunmaması halinde, indirim oranı uygulamasından yararlanabilecek menkul sermaye iradından, gayri safi tutarları toplamı 73.213,83 TL’yi aşmayan tutarlar için yıllık beyanname verilmeyecektir (Bu tutara indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar olan [73.213,83 - (73.213,83 X %60,39)] = 29.000 TL beyanname verme sınırına denk gelmektedir.).

Dar mükellef gerçek kişiler (dar mükellefiyet esasında vergilendirilen yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları dahil) ise Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş menkul sermaye iratları için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname vermeyeceklerdir.

1. Menkul Sermaye İradı Sayılan Gelirler

Gelir Vergisi Kanununun 75. maddesine göre kaynağı ne olursa olsun aşağıda yazılı gelirler menkul sermaye iradı sayılmaktadır:

  • Her çeşit hisse senetlerinin kar payları (temettü gelirleri),
  • İştirak hisselerinden doğan kazançlar (Limited Şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve komanditerlerin kar payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar),
  • Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları,
  • Devlet tahvili ve Hazine bonosu faizleri ile diğer her türlü tahvil ve bono faizleri (Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler ve varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler dahil olmak üzere),
  • Her çeşit alacak faizleri,
  • Mevduat faizleri,
  • Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller,
  • İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar,
  • Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri,
  • Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kar payları ile kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kar payları ve özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları (Menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kar payları dahil),
  • Repo gelirleri,
  • Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile sigorta ve emeklilik şirketleri tarafından ayrılmalar nedeniyle yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları,
  • Bireysel emeklilik sisteminden ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları,
  • Yukarıda sayılanlar dışında Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine göre ihraç edilen her türlü sermaye piyasası aracından elde edilen kar payı, faiz, kira vb. gelirler.

2.Menkul Sermaye İratlarında “Yıllık Beyanname” Verilmesi
Gerçek kişilerce 2015 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının bir kısmı hiç beyan edilmeyecek, bir kısmı 29.000 TL’lik (GVK’nın 103. maddesinde yer alan gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir dilimi) beyanname verme sınırını aşmadığı için beyan edilmeyecek, tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan bazı iratlar ise 1.500 TL’lik haddi aşmaması durumunda beyan edilmeyecektir. 2015 yılı için geçerli olan 29.000 TL ve 1.500 TL’lik tutarlar istisna olmayıp sadece beyanname verme sınırıdır. Elde edilen gelirin beyanname verme sınırının üzerinde olması halinde, elde edilen gelirin tamamı beyan edilmeyecektir.

2.1. Tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek menkul sermaye iratları
Aşağıda sayılan menkul sermaye iratları tutarı ne olursa olsun beyan edilmez. Diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmez.

  • GVK’nın geçici 67. maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulmuş olan; mevduat faizleri, Özel Finans Kurumlarınca (Katılım Bankaları) kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları ve repo kazançları,
  • Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından ayrılmalar nedeniyle yapılan ödemelerin ve bireysel emeklilik sisteminden ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları,
  • Kurumlar vergisi mükelleflerince 31.12.1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen kazançların dağıtımı halin de gerçek kişilerce elde edilen kar payları,
  • Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemlerinde gerçek kişi ortaklarca elde edilen kar payları.

2.2. 29.000 TL’lik tutarı aşması halinde beyan edilecek menkul sermaye iratları

  • 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her çeşit tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen gelirler,
  • Tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler,
  • Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar payları.

Elde edilen gelirin 2015 yılı için beyanname verme sınırı olan 29.000 TL’yi aşması halinde, bu gelirlerin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Menkul sermaye iratları toplamının 29.000 TL’yi aşıp aşmadığının tespitinde, indirim oranı ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlarının, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması gerekmektedir.

2.3. 1.500 TL’lik tutarı aşan tevkifata ve istisnaya tabi olmayan menkul sermaye iratlarının beyanı
GVK’nın 86. maddesine göre; bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 2015 yılı için 1.500 TL’yi aşmayan, tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları için yıllık beyanname verilmeyecek; diğer gelirler nedeniyle yıllık beyanname verilmesi halinde de beyannameye dahil edilmeyecektir. Buna göre, Türkiye’de vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan aşağıda belirtilen menkul sermaye iratları 1.500 TL’lik tutarı aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

  • Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri,
  • Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller (01.01.2006 tarihinden önce ihraç/iktisap edilenler),
  • İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar,
  • Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri,
  • Yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları (faiz, repo, kar payı vb.),
  • Her çeşit alacak faizleri.

2.4. İndirim oranı uygulanarak beyan edilecek menkul sermaye iratları
Gelir Vergisi Kanununda bazı menkul sermaye iratlarının enflasyondan arındırıldıktan sonra kalan tutarların vergiye tabi tutulması benimsenmiştir. 2015 yılı için indirim oranı %60,39 olarak belirlenmiştir. Gelir Vergisi Kanununun 75/5. maddesinde sayılan ve 1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler için indirim oranı uygulanabilmektedir. Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen menkul sermaye iratlarının beyanında indirim oranı uygulanmayacaktır.

01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan, Devlet tahvili ve Hazine bonosu faiz gelirlerinde gelir vergisi tevkifat oranı %0 olup, oranın sıfır olması bu gelirlerin tevkifata tabi olma özelliğini etkilememektedir. Devlet tahvili ve Hazine bonolarında sıfır olan tevkifat oranı, özel sektör tahvillerinden elde edilen faiz gelirlerinde %10 olarak uygulanmaktadır.

Beyanname verme sınırı olan 29.000 TL’nin hesabında, indirim oranı uygulanabilecek menkul sermaye iradı tutarı, indirim oranı uygulandıktan sonra kalan kısım itibarıyla dikkate alınacaktır. Bu durumda, başkaca beyanı gereken gelirlerin bulunmaması halinde, indirim oranı uygulamasından yararlanabilecek menkul sermaye iradından, gayri safi tutarları toplamı 73.213,83 TL’yi aşmayan tutarlar için yıllık beyanname verilmeyecektir. Çünkü, bu tutara indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar olan [73.213,83 - (73.213,83 X %60,39)] = 29.000 TL beyanname verme sınırına denk gelmektedir.

2.5. Bazı menkul kıymetlerden elde edilen menkul sermaye iratlarının beyanı
Bu bölümde yer alan açıklamalar, www.gib.gov.tr adresinde yer alan Hazır Beyan Sistemi bölümündeki Menkul Sermaye İradı Hızlı Rehber kısmından alınmıştır.

  • Her nevi tahvil (ipotek finansmanı kuruluşları ve konut finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetler hariç ipotekli sermaye piyasası araçları, varlık teminatlı menkul kıymetler dahil) ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler ve varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirlerin vergilendirilmesinde;
  • 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen TL cinsinden Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu faiz gelirlerine %60,39 oranında indirim uyguladıktan sonra kalan tutarı beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen TL cinsinden, Devlet Tahvili ve Hazine Bonosundan elde edilen faiz gelirleri GVK’nın geçici 67. maddesi kapsamında tevkifata tabi olduğundan, faiz gelirlerinin beyan edilmesine gerek yoktur.
  • 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen dövize, altına veya başka bir değere endeksli Devlet Tahvili ve Hazine Bonosundan elde edilen faiz gelirlerinin toplamı beyana tabi başka gelirlerin bulunmaması halinde, 2015 yılı için 29.000 TL'yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen dövize, altına veya başka bir değere endeksli Devlet Tahvili ve Hazine Bonosundan elde edilen faiz gelirleri GVK’nın geçici 67. maddesi kapsamında tevkifata tabi olduğundan, faiz gelirlerinin beyan edilmesine gerek yoktur.
  • 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen TL cinsinden tahvil ve bono faiz gelirlerine %60,39 oranında indirim uyguladıktan sonra kalan tutarı beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • TL cinsinden, özel sektör tarafından ihraç edilen tahvil ve bononun ihraç tarihi 01.01.2006 tarihinden sonra ise, elde edilen faiz gelirleri GVK’nın geçici 67. maddesi kapsamında tevkifata tabi olduğundan, faiz gelirlerinin beyan edilmesine gerek yoktur.
  • Dövize, altına veya başka bir değere endeksli özel sektör tarafından ihraç edilen tahvil ve bononun ihraç tarihi 01.01.2006 tarihinden önce ise, faiz gelirlerinin toplamı beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • Dövize, altına veya başka bir değere endeksli özel sektör tarafından ihraç edilen tahvil ve bononun ihraç tarihi 01.01.2006 tarihinden sonra ise, elde edilen faiz gelirleri GVK’nın geçici 67. maddesi kapsamında tevkifata tabi olduğundan, faiz gelirlerinin beyan edilmesine gerek yoktur.
  • 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen TL cinsinden Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen faiz gelirlerine %60,39 oranında indirim uyguladıktan sonra kalan tutar beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen TL cinsinden, Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen faiz gelirleri, GVK’nın geçici 67. maddesi kapsamında tevkifata tabi olduğundan, faiz gelirlerinin beyan edilmesine gerek yoktur.
  • Dövize, altına veya başka bir değere endeksli Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerin ihraç tarihi 01.01.2006 tarihinden önce ise, beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, faiz gelirleri toplamı 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • Dövize, altına veya başka bir değere endeksli Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerin ihraç tarihi 01.01.2006 tarihinden sonra ise, elde edilen faiz gelirleri GVK’nın geçici 67. maddesi kapsamında tevkifata tabi olduğundan, faiz gelirlerinin beyan edilmesine gerek yoktur.
  • Yurtdışında ihraç edilen her türlü bono ve tahvillerden (kira sertifikaları dahil) beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, elde edilen faiz gelirleri toplamı 2015 yılı için beyan sınırı olan 29.000 TL’yi aşıyor ise beyan edilecektir.
  • Her nevi hisse senetlerinin kâr payları (kurucu hisse senetleri ve diğer intifa hisse senetlerine verilen kâr payları ve pay sahiplerine hazırlık dönemi için faiz olarak veya başka adlarla yapılan her türlü ödemeler ile Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kâr payları ile konut finansmanı fonlarını temsilen ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetlere ve varlık finansmanı fonlarını temsilen ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetlere ödenen faiz, kâr payı veya benzeri gelirler dahil.)
  • Tam mükellef kurumlardan elde edilen her nev’i hisse senetlerinin (temettü gelirleri) kar paylarının brüt tutarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınmaktadır. Beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, elde edilen kar payının brüt tutarının yarısı 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • Tam mükellef kurumlardan elde edilen iştirak hisselerinden doğan kazançların (Limited Şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve komanditerlerin kâr payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar dahil) yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınmaktadır. Beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, elde edilen kar payının brüt tutarının yarısı 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • Tam mükellef kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınmaktadır. Beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, elde edilen kar payının brüt tutarının yarısı 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • Menkul kıymetler yatırım ortaklıklarından sağlanan kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınmaktadır. Beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, elde edilen kar payının brüt tutarının yarısı 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • Gayrimenkul yatırım fon ve ortaklıklarından sağlanan kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınmaktadır. Beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, elde edilen kar payının brüt tutarının yarısı 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • Risk sermayesi yatırım fon ve ortaklıklarından sağlanan kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınmaktadır. Beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, elde edilen kar payının brüt tutarının yarısı 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • 2015 yılında kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri toplamı 1.500 TL’yi aşıyorsa Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri beyan edilecektir.
  • 2015 yılında Alacak faizi gelirleri toplamı 1.500 TL’yi aşıyorsa Alacak faizi gelirleri beyan edilecektir.
  • 2015 yılında Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedellerin toplamı 1.500 TL’yi aşıyorsa 01.01.2006 tarihinden önce ihraç/iktisap edilen hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller beyan edilecektir.
  • 2015 yılında iştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınların toplamı 1.500 TL’yi aşıyorsa İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar beyan eedilecektir.
  • 2015 yılında senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri toplamı 1.500 TL’yi aşıyorsa Senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri beyan edilecektir.
  • 2015 yılında yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları toplamı 1.500 TL’yi aşıyorsa, Yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları beyan edilecektir. 
  • Kurumların İdare Meclisi Başkan ve üyelerine verilen kar payları
  • Tam mükellef kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınmaktadır. Beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, elde edilen kar payının brüt tutarının yarısı 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • İştirak hisselerinden doğan kazançlar (Limited Şirket ortaklarının, iş ortaklıklarının ortakları ve komanditerlerin kâr payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar bu zümreye dahildir. Kooperatiflerin ortakları ile yaptıkları muamelelerden doğan kârların ortaklara, kooperatifle yaptıkları muameleler nispetinde tevzii, kazanç dağıtımı sayılmaz.)
  • Tam mükellef kurumlardan elde edilen iştirak hisselerinden doğan kazançların (Limited Şirket ortaklarının, iş ortaklıklarının ortakları ve komanditerlerin kâr payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar dahil) yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınmaktadır. Beyana tabi başka gelirin bulunmaması halinde, elde edilen kar payının brüt tutarının yarısı 2015 yılı için 29.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
  • Her nevi alacak faizleri (Adi, imtiyazlı, rehinli, senetli alacaklarla carî hesap alacaklarından doğan faizler ve kamu tüzelkişilerince borçlanılan ve senede bağlanmış olan meblağlar için ödenen faizler dahil.)
  • 2015 yılında alacak faizi gelirleri toplamı 1.500 TL’yi aşıyorsa alacak faizi gelirleri beyan edilecektir.
  • Mevduat faizleri (Bankalara, bankerlere, tasarruf sandıklarına, tevdiat kabul eden diğer müesseselere yatırılan vadeli, vadesiz paralara ödenen faizler, bunlar dışında kalan kişi ve kuruluşlardan devamlı olarak para toplama işi ile uğraşanların her ne şekil ve ad altında olursa olsun toplanan paralara sağladıkları gelirler ve menfaatler ile bankalar ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasasında değerlendirilen paralara ödenen faizler de mevduat faizi sayılır.)
  • GVK Geçici 67. maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulmuş olan mevduat faizleri için beyanname verilmesine gerek yoktur.
  • Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponların satışından elde edilen bedeller
  • 2015 yılında Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedellerin toplamı 1.500 TL’yi aşıyorsa, 01.01.2006 tarihinden önce ihraç/iktisap edilen hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller beyan edilecektir.
  • İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar
  • 2015 yılında iştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınların toplamı 1.500 TL’yi aşıyorsa, iştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar beyan edilecektir.
  • Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri
  • 2015 yılında senetlerin iskonto ettirmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri toplamı 1.500 TL’yi aşıyorsa senetlerin iskonto ettirilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri beyan edilecektir.
  • 2015 yılında kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde ettiğiniz faiz gelirleri toplamı 1.500 TL’yi aşıyorsa kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri beyan edilecektir.
  • 2015 yılında elde edilen eurobond faiz gelirleri toplamı 29.000 TL’yi aşıyorsa, Eurobond faiz gelirleri beyan edilecektir.
  • 2015 yılında yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları toplamı 1.500 TL’yi aşıyorsa, yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları beyan edilecektir.
  • Eurobond Faiz Gelirleri
  • Eurobondlar döviz cinsinden ihraç edilmiş olduğundan, 1.1.2006 tarihinden önce de ihraç edilmiş olsa bunlardan elde edilen faiz gelirlerinin beyanında indirim oranı uygulanması söz konusu değildir. Vergi uygulaması bakımından da Devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi değerlendirilen Eurobondlardan 2015 yılında elde edilen ve 29.000 TL’yi aşan faiz gelirleri beyan edilecektir.

3. Yıllık Beyannamede Yapılacak İndirimler
Yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlere ilişkin indirimler GVK’nın 89. maddesi, geçici maddeler ile diğer kanunlarda belirtilmiştir. Gelir Vergisi Beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıda belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin belirtilen şartları taşıması gerekmektedir. Beyan edilen gelir tutarından indirim konusu yapılabilecek hususlar şunlardır;

    • Şahıs/hayat sigorta primleri,
    • Eğitim ve sağlık harcamaları,
    • Bağış ve yardımlar,
    • Sponsorluk harcamaları,
  • Başbakanlıkça veya Bakanlar Kurulunca başlatılan yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdi bağışlar,
  • İktisadi işletmeler hariç Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar,
  • Bireysel Katılım Yatırımcısı İndirimi,
  • EXPO 2016 Antalya Ajansına yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımlar ile sponsorluk harcamaları,
  • Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bağış ve yardımlar. (Örneğin, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanununa, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumunun Kuruluşu Hakkındaki Kanuna, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununa, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Kanununa, Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı Kanununa göre yapılan bağış ve yardımlar gibi.)

Ayrıca, yıllık beyannamede hesaplanan gelir vergisinden beyannameye dahil edilen gelire ilişkin olarak yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilecektir. Örneğin, kar paylarının beyan edilmesi halinde, yıl içinde dağıtılan kar payı üzerinden yapılan tevkifatın tamamı mahsup edilecektir.

4. Hazır Beyan Sistemi ile Menkul Sermaye İratlarının Beyanı
Hazır Beyan Sistemi; gelirleri sadece gayrimenkul sermaye iradı (kira geliri), ücret, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan ya da bunların birkaçından oluşan mükelleflere ilişkin Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde bulunan ve üçüncü taraf kurumlardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle Yıllık Gelir Vergisi Beyannamelerinin Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanarak internet ortamında mükelleflerin onayına sunulduğu bir sistemdir. Menkul sermaye iradı elde eden mükellefler; kimlik bilgilerini girip özel güvenlik sorularını cevaplayarak veya internet vergi dairesi şifrelerini kullanarak (şifre yoksa herhangi bir vergi
dairesine kimlikle başvurarak ücretsiz alabilir) sisteme giriş yapabilir.

Menkul sermaye iradı yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar da bu sistemden yararlanabilmektedir. Vergi dairesinde mükellefiyet kaydı bulunmayanlar, internet vergi dairesinde hazırlanan menkul sermaye iradına yönelik beyanname elektronik ortamda onaylandığı anda, şahıs adına vergi dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilmektedir.

5. Menkul Sermaye İradının Beyanına İlişkin Örnekler
Örnek 1: Ödevli, 2015 yılında bir bankadan 150.000 TL mevduat faizi ile Özel Finans Kurumundan 80.000 TL kar payı elde etmiştir. Söz konusu gelirler, GVK’nın geçici 67. maddesine göre tevkifata tabi olduğundan, tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilmeyecektir.

Örnek 2: Ödevli, 2015 yılında 100.000 TL Eurobond faiz geliri elde etmiştir. Eurobondlar, GVK’nın geçici 67. maddesi kapsamında olmadığından, 2015 yılında elde edilen ve beyan sınırı olan 29.000 TL’yi aştığı için tamamı beyan edilecektir.

Örnek 3: Ödevli, 2015 yılında kıyı bankacılığından 20.000 TL off-shore faiz geliri ve 3.000 TL alacak faizi elde edilmesi halinde; Türkiye’de vergi kesintisine ve istisna uygulanmasına konu olmayan off-shore faiz geliri ile alacak faizi toplamı olan 23.000 TL, 2015 yılı için belirlenen 1.500 TL’lik beyanname verme sınırını aştığından tamamı beyan edilecektir.

Örnek 4: Ödevli, 2015 yılında tam mükellef bir kurumdan olan brüt 100.000 TL tutarında kar payı elde etmiştir. Kar payından yıl içinde kurum bünyesinde 15.000 TL (%15 nispetinde) vergi kesintisi yapılmıştır.

Kar payı (temettü geliri) brüt tutarı100.000 TL
İstisna tutarı (100.000 X ½=)50.000 TL
Kalan tutar (100.000-50.000=)50.000 TL
Beyan edilecek kar payı tutarı50.000 TL
Hesaplanan gelir vergisi  10.870 TL
Kesinti yoluyla ödenen vergi  15.000 TL
Ödenecek gelir vergisi  Yok
İade edilecek vergi tutarı4.130 TL
Damga vergisi47,80 TL

Örnekte, kar payının yarısı olan 50.000 TL gelir vergisinden istisna olup, kalan yarısı olan 50.000 TL, beyan sınırı olan 29.000 TL’yi aştığı için beyan edilecektir. Kurum bünyesinde yapılan vergi kesintisinin tamamı olan 15.000 TL, hesaplanan vergiden mahsup edilecek olup, mahsup edilemeyen tutar ise mükellefe iade edilecektir.

Örnek 5: Ödevli, 2015 yılında tam mükellef kurumdan net 51.000 TL kar payı elde etmiştir. Kar payından dağıtım aşamasında %15 oranında tevkifat yapılmış olduğundan, brüt tutar (51.000/0,85=) 60.000 TL olmaktadır. Yıl içinde karın dağıtımı aşamasında mükelleften (60.000X%15=) 9.000 TL gelir vergisi kesintisi yapılmıştır.

Kar payı (temettü geliri) net tutarı51.000 TL
Kar payı (temettü geliri) brüt tutarı60.000 TL
İstisna tutarı (60.000 X ½=)30.000 TL
Kalan tutar (60.000-30.000=)30.000 TL
Beyan edilecek kar payı tutarı30.000 TL
Hesaplanan gelir vergisi5.470 TL
Kesinti yoluyla ödenen vergi9.000 TL
Ödenecek gelir vergisiYok
İade edilecek vergi tutarı3.530 TL
Damga vergisi47,80 TL


Kar payının tam mükellef kurum tarafından ödenmesi nedeniyle brüt tutarının yarısı (60.000/2=) 30.000 TL gelir vergisinden istisnadır. Kalan 30.000 TL beyanname verme sınırı olan 29.000 TL’yi aştığından bu tutar yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Beyanname üzerinden hesaplanan vergiden kurum bünyesinde yapılmış olan kesinti olan 9.000 TL mahsup edilecek, mahsup edilemeyen tutar ise mükellefe iade edilecektir.

Örnek 6: Ödevli 2015 yılında, 01/01/2006 tarihinden önce TL cinsinden ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden brüt 500.000 TL tutarında faiz geliri elde etmiştir. Elde edilen Devlet tahvili faiz gelirine indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar [500.000 TL – (500.000 TL X % 60,39)] = 198.050 TL olmaktadır. Söz konusu tahvilden elde edilen faiz geliri beyan sınırı olan 29.000 TL’yi aştığından beyan edilecektir. Devlet tahvili faiz geliri %0 oranda vergi kesintisine tabidir. Bu durumda ödenecek vergi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır;

Devlet tahvili faizi500.000 TL
İndirim oranına isabet eden tutar (500.000 TL X % 60,39)301.950 TL
Kalan Tutar (500.000 TL – 301.950 TL)198.050 TL
Ödenecek Gelir Vergisi61.407,50 TL

Menkul sermaye iradı, birden fazla işverenden ücret geliri ve mesken kira gelirinin beyanına ilişkin örnek

Örnek 7: Ödevlinin 2015 takvim yılında elde ettiği menkul sermaye iratları, ücret ve mesken kira geliri tutarı tabloda yer almaktadır. Beyan edilecek gelir tutarı şöyle olacaktır.

(X) A.Ş. Hisse senedi kar payı (brüt-tevkifatlı)300.000 TL
İstisna sonrası beyan edilecek tutar (300.000X%50=)150.000 TL
Banka mevduat faizi (tevkifatlı)45.000 TL
Repo geliri (tevkifatlı)25.000 TL
Özel Finans Kurumundan elde edilen kar payı (tevkifatlı)35.000 TL
1.1.2006 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri
(TL cinsinden-tevkifatlı)
200.000 TL
01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen Devlet tahvili faiz gelirleri (TL)300.000 TL
İndirim oranına isabet eden tutar (300.000X%60,39=)181.170 TL
İndirim sonrası kalan tutar (300.000-181.170=)118.830 TL
01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen Devlet tahvil faiz geliri (Döviz)80.000 TL
Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen
faiz geliri (tevkifatsız)
20.000 TL
Alacak faizi (tevkifatsız)6.000 TL
Yurtdışından bir bankadan elde edilen repo geliri (tevkifatsız)10.000 TL
Mesken kira geliri12.000 TL
1. İşverenden elde edilen ücret tutarı100.000 TL
2. İşverenden elde edilen ücret tutarı (huzur ücreti)40.000 TL
Beyan edilecek toplam gelir tutarı
(150.000+118.830+80.000+20.000+6.000+10.000+12.000+140.000=)
536.830 TL


-Ödevli, tam mükellef bir kurumdan brüt 300.000 TL tutarında kar payı (temettü) elde etmiştir. Elde edilen kar payı kurum bünyesinde 2015 yılında %15 nispetinde 45.000 TL vergi kesintisine tabi tutulmuştur. Kar payının yarısı GVK’nın 22. maddesine göre gelir vergisinden istisna olup, kalan yarısı 150.000 TL’dir. Bu tutar beyan sınırı olan 29.000 TL’yi aştığı için beyan edilecektir. Kurum bünyesinde yapılmış olan vergi kesintisinin tamamı hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

-Banka mevduat faizi geliri, repo geliri, özel finans kurumundan elde edilen kar payı ve 1.1.2006 tarihinden sonra TL cinsinden ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri toplamı olan (45.000+25.000+35.000+200.000=) 305.000 TL, GVK’nın geçici 67. maddesine göre tevkifata tabi olduğundan beyan edilmeyecektir.

-01.01.2006 tarihinden önce (TL) cinsinden ihraç edilmiş olan 300.000 TL tutarındaki Devlet tahvili faiz gelirine indirim oranı uygulanması gerekmekte olup, 2015 yılı için indirim oranı uygulandıktan sonra (300.000X%60,39=181.170) kalan tutar 118.830 TL beyan edilecektir. 

-01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen Devlet tahvil faizi gelirine, söz konusu tahvil dövize endeksli olduğu için indirim oranı uygulanmayacaktır. Elde edilen 80.000 TL faiz geliri 29.000 TL’lik beyan sınırını geçtiği için tamamı beyan edilecektir.

-GVK’nın 86/1-d maddesine göre tevkifat ve istisna uygulamasına tabi olmayan menkul sermaye iratları olan kıyı bankacılığından (off-shore) elde edilen 20.000 TL faiz geliri, 6.000 TL alacak faizi ve yurtdışından bir bankadan elde edilen tevkifatsız 10.000 TL repo geliri toplamı olan 36.000 TL, 2015 yılı için beyanname verme sınırı olan 1.400 TL’yi aşması nedeniyle tamamı beyan edilecektir.

-Ödevlinin 12.000 TL mesken kira geliri tutarı 3.600 TL’lik mesken istisnasını aştığı için beyan edilmesi gerekecektir. Ancak, ödevli mesken istisnasından yararlanamayacaktır. Çünkü, 2015 yılı içerisinde 3.600 TL mesken istisnası tutarının üzerinde hasılat elde edenlerden, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayri safi tutarları toplamı (örnekte bu kapsamdaki gelir toplamı 1.173.000 TL’dir) 2015 yılı için 106.000 TL’yi aşanlar mesken istisnasından faydalanamazlar.

-Ödevli, 100.000 TL ücret geliri elde ettiği işvereni birinci işveren olarak seçmesi durumunda; 1. işverenden sonraki 2. işverenden elde ettiği ücret gelirleri toplamı olan 40.000 TL, 2015 yılı için belirlenen 29.000 TL’lik beyan sınırını aştığından ücretli birden fazla işverenden elde edilen ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ücret gelirlerinin tamamı için yıllık gelir vergisi beyannamesi verecektir.

-Sonuç olarak, örneğimizde 2015 yılında elde edilen söz konusu menkul sermaye iratları, ücret ve mesken kira geliri için Hazır Beyan Sistemi üzerinden veya diğer şekillerde beyan edilecek toplam gelir tutarı 536.830 TL olacaktır.

6. Sonuç
Gelirleri sadece gayrimenkul sermaye iradı (kira geliri), ücret, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan ya da bunların birkaçından oluşan mükellefler, Hazır Beyan Sistemini kullanarak beyannamelerini kolay ve hızlı bir şekilde verebilirler. Beyannameler vergi dairesine gidilerek elden veya internet ortamında (E-Beyanname Düzenleme Programı) da verilebilir. 2015 Yılına ilişkin olarak verilen beyanname üzerinden tahakkuk eden gelir vergisi;

  • www.gib.gov.tr internet sitesi üzerinden anlaşmalı bankaların kredi kartları ile,
  • Anlaşmalı bankaların internet bankacılığını kullanarak,
  • Anlaşmalı bankalardan,
  • Tüm vergi dairelerinden,

ödenebilmektedir. 2015 Yılına ilişkin olarak verilecek Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi üzerine tahakkuk eden gelir vergisi Mart ve Temmuz/2016 aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenmesi mümkün bulunmaktadır. Ayrıca, Damga Vergisi Kanununa göre 2015 yılı için verilecek Gelir Vergisi Beyannamesi için 47,80 TL damga vergisinin birinci taksit ödeme süresi içinde ödenmesi gerekmektedir. Konu hakkında ayrıntılı bilgi için www.gib.gov.tr adresinde yer alan Hazır Beyan Sistemine ve Rehberler (Menkul Sermaye İradı Elde Edenler İçin Gelir Vergisi Beyanname Düzenleme Rehberi-2016) bölümüne bakılmalıdır.
GELİR

Not: Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz; kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez. BEYANNAME
DÜZENLEME REHBERİ

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor