Memurlar İş Kazası Meslek Hastalığı Kapsamında Değildir
Mevcut sosyal güvenlik mevzuatımıza göre çalışma alanı 3 sınıfa bölünmüştür. Bunlar 4a (SSK), 4b (Bağ-Kur) ve 4c (memurluk)’dir. İşyerinden kaynaklı kaza veya hastalanma hallerinde farklı statülere farklı sigortalar uygulanmaktadır. İş kazası ve meslek hastalığı sigortaları kısa vadeli sigorta kollarından biri olup 4a ve 4b kapsamındaki sigortalılar için sağlanan bir haktır. 4a ve 4b kapsamındaki sigortalılardan kısa vadeli sigortalar primi kesiliyor iken 4c kapsamındaki sigortalılardan kısa vadeli sigortalar primi kesilmektedir. İşle ilgili olarak kaza geçirme veya hastalığa tutulma halinden sağlanan haklar 4c kapsamındaki sigortalılar için vazife malullüğü veya harp malullüğü kapsamına girer
4a ve 4b’lilerin İş Kazası Veya Meslek Hastalıkları Sigortasından Hakları
1.1. İş Kazası
İş kazaları; sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, işverence yürütülmekte olan iş nedeniyle (kendi adına bağımsız çalışma varsa bağımsız çalıştığı iş nedeniyle), işyerine bağlı olarak çalışan sigortalının işyeri dışında başka bir yerde görevlendirilmesi durumunda asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, çocuğunu emziren kadın sigortalının buna ayırdığı zamanlarda, işverence sağlanan taşıtla işe gidiş ve geliş sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan ruhen ve bedenen engelli hale getiren olaylardır.
1.2. Meslek Hastalığı
Meslek hastalığı sigortalının yaptığı ya da çalıştığı işin niteliğinden dolayı, tekrarlanan bir sebeple veya işin niteliği yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir.
1.3. İş Kazası Ve Meslek Hastalığı Sigortasından Sağlanan Haklar
1.3.1. Rapor Parası
Rapor parası kanunda geçici iş göremezlik ödeneği olarak geçmektedir. İş kazası veya meslek hastalığı durumunda kişi çalıştığı gün kazaya maruz kalsa bile geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanır. Geçici iş göremezlik ödeneği sigortalının ayakta tedavi edildiği hallerde aldığı ücretin 3'te 2'si tutarında, yatarak tedavi edildiği hallerde aldığı ücretin yarısı tutarında ödenir.
1.3.2. İş Kazası Meslek Hastalığı Aylığı
İş kazası meslek hastalığı aylığı kanunda sürekli iş göremezlik geliri olarak geçmektedir. Eğer işçi iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle vefat ederse bahse konu gelir ödemesi ölüm gelirine dönüşür.
Sürekli iş göremezlik gelirine bağlanmak için 4a ve 4b kapsamındaki sigortalının sürekli iş göremezlik derecesinin en az %10 olması gerekmektedir. Diğer bir ifade ile Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesindeki kurum sağlık kurulunda kazaya veya hastalığa maruz kalan sigortalının meslekte kazanma gücünün en az %10 oranında kaybettiği tespit edilmelidir. İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanması sırasında herhangi bir sigortalılık süresinin doldurulması veya herhangi bir prim gün sayısının doldurulması şartı yoktur.
1.3.3. Hak Sahiplerine Aylık Bağlanması
İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle vefat eden 4a ve 4b kapsamındaki sigortalıların hak sahiplerine aylık bağlanır. Bu aylık kanunda ölüm geliri olarak yer almaktadır. Hak sahibi ifadesi sosyal güvenlik mevzuatında sigortalının eşini, çocuklarını, anne ve babasını ifade eder. Hak sahiplerinin de aylık alabilmeleri için belli şartları sağlaması gerekmektedir. Ölüm geliri 5510 sayılı kanunun 34 üncü maddesindeki ölüm aylığının hak sahiplerine paylaştırılması esaslarına göre hak sahipleri arasında paylaştırılır. Ölüm geliri ile ölüm aylığı aynı hak sahibinde çakışırsa ölüm aylığının tamamı ölüm gelirinin ise yarısı ödenir.
1.3.4. İşçinin Kızına Toplu Evlilik Ödemesi Yapılması
İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle vefat eden sigortalının ölüm geliri almakta olan kızı evlendiğinde, kendisine almakta olduğu aylığın 24 katı tutarında toplu olarak evlenme yardımı yapılır. Bu kız çocukları evlendikten sonra 2 yıl içinde boşansalar bile veya eşleri vefat etse bile 2 yıl dolmadan kendilerine tekrar ölüm geliri bağlamaz.
1.3.5. Cenaze Yardımı
İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle vefat eden sigortalının cenaze masrafları ile ilgili hak sahiplerine cenaze yardımı yapılır. Hak sahiplerine cenaze ödeneği ödenebilmesi için vefat eden sigortalının vefat etmeden önce çalışma hayatında en az 360 gün prim gününün olması gerekmektedir. 2020 yılında cenaze ödeneği 801 TL'dir.
4c’lilerin İşyeri Kaynaklı Kaza Geçirmesi, Hastalanması, Tedavi Görmesi
2.1. Adi Malullük
4c’lilerin herhangi bir kazaya maruz kalmaları, hastalanmaları durumunda bu hastalanma veya kaza nedeniyle meslekte kazanma gücü kaybını en az %60 oranında veya görevlerini yapamayacak derecede kaybetmeleri halinde, bu kişiler malul sayılırlar. Malul sayılma hali de belirtildiği gibi Sosyal Güvenlik Kurumundaki kurum sağlık kurulundan bu yönde karar alınması ile mümkündür. Malullük aylığının bağlanabilmesi için 4c’lilerin 1800 prim günü ve 10 yıl sigortalılık süresine doldurması gerekmektedir. Eğer mağdur kişi başkasının bakımına muhtaç derecede malul ise bu kişinin sigortalılık süresine bakılmaksızın sadece 1800 prim gününü doldurması yeterlidir. Ancak belirtildiği üzere adi malullük 4c’lilere işyerleri ile veya görevlerine ilgili olarak değil de dışarıda veya özel hayatlarında malul hale gelme durumunda sağlanan bir haktır
2.2. Vazife Malullüğü
Vazife malullüğü uzun vadeli sigorta kollarından biri olup sadece 4c yani memur kapsamındaki kişiler için sağlanmış bir haktır. Vazife malullüğü 4a ve 4b kapsamındaki sigortalıların sahip olduğu malullük sigortasının 4c kapsamındaki halidir. Buna göre meslekte kazanma gücünü en az %60 oranında veya görevini yerine getiremeyecek kadar kaybetme halinde malullük söz konusudur. Adı geçen durumun vazife malullüğü olması için ise bahse konu kaybın; görevlerini yaptıkları sırada meydana gelmesi, vazifeleri olmasa bile bağlı oldukları kamu idaresi tarafından başka bir vazifeyi yerine getirmeleri sırasında meydana gelmesi, kurumlarının menfaatini korumak maksadıyla fiilde bulunmaları sırasında meydana gelmesi ve son olarak bağlı oldukları kurumları tarafından sağlanan taşıtla görev yerine gelip gitme sırasında meydana gelmesi gerekmektedir.
Vazife malullüğü aylığının bağlanması için belli bir prim gün sayısı veya sigortalılık süresi gerekmemektedir. Vazife malullüğü aylığı hesaplanırken hizmet süresi 30 yıldan az olanların hizmet süresi 30 yılmış gibi, hizmet süresi 30 yıldan fazla olanların ise ilgili hizmet süresi dikkate alınır.
2.3. Harp Malullüğü
Harp malullüğü aylığı 4c’lilere ödenen vazife malullüğünün artırılmış halidir. Ayrıca ödenen aylığın harp malullüğü aylığı olabilmesi için maruz kalma veya hastalığa yakalanma halinin askeri harekatta, askeri tatbikatta, harp veya çatışma sırasında, uçuculuk veya dalgıçlık sırasında, denizaltı faaliyetinde meydana gelmesi gerekmektedir.
2.4. İyileşene Kadar Ücretli İzin
4c’lilere herhangi bir kaza geçirmeleri veya hastalığa yakalanmaları halinde çeşitli sürelerle sınırları belirtilmek suretiyle iyileşene kadar izin verilmektedir. Bu sürede 4c’lilere herhangi bir rapor parası verilmemektedir. Zira maaşları yatmaya devam etmektedir. Görüldüğü üzere 4c’lilere meslekte kazanma güçlerini %10’un üzerinde %60’ın altında kaybetmeleri halinde herhangi bir aylık veya gelir bağlanmamakta, iyileşene kadar ücretli izin verilmektedir. 4c’lilere %60’dan daha fazla meslekte kazanma gücünü kaybetmeleri halinde ise ve bu meslekte kazanma gücünü kaybetme hali işle ilgili meydana gelmiş ise vazife malullüğü aylığı, harp veya askeri harekattan meydana gelmiş ise harp malullüğü aylığı ödenir.