Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Makaleler

Dr. Ahmet OZANSOY
Dr. Ahmet OZANSOY
2971OKUNMA

2014/5896 Sayılı KHK Yürürlükten Kalktı mı, Yeni Kurulacak Belediyeler Hangi Tarifeyi Uygulayacaklar?

6527 Sayılı Kanun Sonrası Belediye Vergileri: 2014/5896 Sayılı KHK Yürürlükten Kalktı mı, Yeni Kurulacak Belediyeler Hangi Tarifeyi Uygulayacaklar?

Bu, uzuuuun ve hazin bir hikâyedir…

Her şey, Anayasa Mahkemesi’nin Belediye Meclislerinin vergi miktarı belirleyemeyeceği gerekçesi ile Belediye Gelirleri Kanunu’nun 96’nci maddesinde Belediye Meclislerine verilen yetkiyi 2011/175 sayılı kararı ile iptal etmesiyle 19 Mayıs 2012 tarihinde başladı.

Anayasa Mahkemesi yeni düzenleme yapılması için Yasama Organı’na 19 Mayıs 2013 tarihine kadar süre verdi. Ancak Yasama Organı, bu süreye kadar gerekli değişikliği yapamadı.

Nihayet 11 Haziran 2013 tarihinde 6487 sayılı Kanun’un 16’ncı maddesi ile 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 96’ncı maddesinin (A) fıkrası değiştirilerek daha önce Belediye Meclislerine verilmiş olan yetki, Anayasa’ya uygun şekilde Bakanlar Kurulu’na verildi.

Ancak bu defa da Bakanlar Kurulu tarafından hemen belirleme yapılamadı. Bu nedenle 19 Mayıs 2013 tarihinden itibaren Bakanlar Kurulu tarafından yeni belirleme yapılıncaya kadar geçecek zamanda hangi oranların uygulanması gerektiği tartışması başladı.

Tartışma sürerken 18 Aralık 2013 tarihinde 2013/5585 sayılı BKK yayımlandı ve başka bir tartışma daha başladı. Çünkü söz konusu BKK, 19 Mayıs 2013 tarihinden itibaren geçerli sayıldı. Bu durumda “19 Mayıs 2013 ile 18 Aralık 2013 tarihleri arasında geçmişte daha az ya da daha çok olarak tahsil edilen vergi ve harçlar ne olacaktır?” sorusu haklı olarak sorulmaya başlandı.

Daha bu tartışmalara bir cevap bulunamamışken ve 2013/5585 sayılı BKK’nın Resmi Gazete’de yayımlanmasından tam 2 ay sonra bu defa 10/02/2014 tarih ve 2014/5896 sayılı BKK ile bazı belediye vergi ve harçlarının miktarları yine değiştirildi ve devam edegelen tartışma daha da karmaşık bir hal aldı.

2014/5896 sayılı BKK eki tarifede, 2013/5585 sayılı BKK eki tarifeye kıyasla çok büyük indirimler yapıldığından, 18 Aralık 2013 tarihi ile 18 Şubat 2014 tarihi arasında geçen 2 aylık dönemde yapılan yüksek tahsilâtların da iadesi gündeme gelebilecekti. Dahası 2014/5896 sayılı BKK da 19 Mayıs 2013 tarihinden itibaren geçerli sayıldığından fazla ya da eksik ödeme bakımından kıyaslamanın doğrudan doğruya bu kararnamede belirlenen rakamlarla yapılması gerekiyor idi.

Olay iyice karmakarışık ve içinden çıkılamaz bir hal almışken, bu defa 6527 sayılı Kanun’un 5’inci maddesi ile 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 96’ıncı maddesinin (A) fıkrasına bir ekleme yapılmıştır. Eklenen fıkrayla beraber söz konusu maddenin (A) fıkrası 01 Mart 2014 tarihinden geçerli olmak üzere aşağıdaki hali almıştır:

“Bakanlar Kurulu, bu Kanunda en az ve en çok miktarları gösterilen vergi ve harçların tarifelerini belediye grupları itibarıyla tayin ve tespit eder.

Ancak, bu Kanunun 15 inci maddesinde, 21 inci maddesinin birinci fıkrasının (III) numaralı bendinde, 56 ncı maddesinde, 60 ıncı maddesinde ve 84 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde yer alan maktu vergi ve harç tarifeleri, Kanunda belirtilen en alt ve en üst sınırları aşmamak şartıyla mahallin çeşitli semtleri arasındaki sosyal ve ekonomik farklılıklar göz önünde tutularak ilgili belediye meclislerinin önerisi, İçişleri Bakanlığının görüşü ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca tespit edilir. Tespit edilen bu tutarlar, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılır. Bu şekilde hesaplanan miktar ve tutarların, virgülden sonraki iki hanesi dikkate alınarak uygulanır. Şu kadar ki, bu miktar ve tutarlar ilgili tarifeler için belirlenen en çok tutarı aşamaz. Bu uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”

Fıkrada söylenen özetle şudur: Bu değişiklikten önce bazı vergi ve harçların miktarı her yıl tüm belediyeler için Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenecekken, bundan sonra bu belirleme (belediye meclislerinin önerisi, İçişleri Bakanlığı’nın görüşü ve Maliye Bakanlığı’nın teklifi ile) bir kez yapılacak ve her yıl yeniden değerleme oranında artırılacaktır.

Peki, bu durum hangi vergi ve resim harçlar için geçerlidir?

  • İlan ve reklam vergisi
  • Biletle girilmesi zorunlu olmayan yerlerden alınacak eğlence vergisi
  • İşgal Harcı
  • Tatil günlerinde çalışma ruhsatı harcı
  • İşyeri açma izin harcı

Yukarıdaki 5 kalem vergi ve harç için Bakanlar Kurulu’nca bir defa belirleme yapılıp, sonraki yıllar yeniden değerleme oranında arttırılacaktır.

Bunların dışında kalan vergi, harç ve katılma payları için ya Kanun’da yazılı oranlar ya da daha önce çıkartılan 2005/8730 sayılı BKK ile yapılan belirlemeler (yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar) geçerli olacaktır.

Kanun’da Yazılı Oranların Geçerli Olduğu Vergi Ve Harçlar   

  • Eğlence Vergisi (tarifenin I ve II numaralı pozisyonunda yer alanlar)
  • Haberleşme Vergisi
  • Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi
  • Yangın Sigortası Vergisi
  • Çevre Temizlik Vergisi
  • Tellallık Harcı

2005/8730 sayılı BKK’nın Geçerli Olduğu Vergi ve Harçlar

  • Kaynak Suları Harcı
  • Hayvan Kesimi Muayene ve Denetleme Harcı
  • Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı
  • Kayıt ve Suret Harcı
  • İmar Mevzuatı Gereğince Alınacak Harçlar (Ticaret ve konut bölgeleri için ayrı ayrı)
  • Muayene, Ruhsat ve Rapor Harcı
  • Sağlık Belgesi Harcı
  • Bina İnşaat Harcı

Burada sayılan vergi ve harçlar için Bakanlar Kurulu her zaman yeni bir belirleme yapabilir. Zira bunlar 6527 sayılı Kanun sonrası bir defada belirleme yapılıp, her yıl yeniden değerleme oranında artırılacak vergi ve harçlar arasında sayılmamıştır.

Şimdi ne olacak?

6527 sayılı Kanun’unla 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 96’ıncı maddesinin (A) fıkrasına yapılan ekleme 1 Mart 2014 tarihinden itibaren geçerlidir.

Fakat şu an itibariyle ortada, belediye meclislerinin önerisi, İçişleri Bakanlığı’nın görüşü ve Maliye Bakanlığı’nın teklifi ile belirlenen bir tarife olmadığından, bu tarife yayımlanıncaya kadar ne olacaktır?

Bu soruya cevap vermek üzere yine 6527 sayılı Kanun’un 6’ncı maddesi ile 2464 sayılı Kanun’a Geçici 7’nci Madde eklenmiştir. Bu madde şöyledir:

“GEÇİCİ MADDE 7- 2013 yılında uygulanmak üzere belediye meclislerince belirlenmiş olan; bu Kanunun 15 inci maddesinde, 21 inci maddesinin birinci fıkrasının (III) numaralı bendinde, 56 ncı maddesinde, 60 ıncı maddesinde ve 84 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde yer alan maktu vergi ve harç tarifeleri, Kanunun 96 ncı maddesinin (A) fıkrasının ikinci paragrafı gereğince Bakanlar Kurulunca tespit edilecek karar yürürlüğe girinceye kadar uygulanmaya devam edilir.”

Özetle; Bakanlar Kurulu yukarıdaki belirlemeyi yapıncaya kadar 2012 yılı sonunda, 2013 yılında uygulanmak üzere Belediye Meclislerince belirlenen rakamların uygulanmasına devam edileceği söylenmektedir.

İyi ama bu durumda 2014/5896 sayılı BKK ile yapılan belirlemeler yürürlükten kaldırılmış mıdır? Kanun metninde böyle bir şey denilmemekle ve 2014/5896 sayılı BKK’nın yürürlükten kaldırıldığına dair yeni bir BKK çıkarılmamış olmakla birlikte Yasa’nın emredici hükmü gereği bu BKK yürürlükten kalkmış gözükmektedir.

O halde, 2014/5896 sayılı (daha önce 2013/5585 sayılı) BKK ile yapılan tahakkuk ve tahsilâtlar veya iade edilen tutarlar vs. ne olacaktır? Çünkü bahse konu Bakanlar Kurulu Kararları, geçmişe dönük olarak 19 Mayıs 2013 tarihinden itibaren yürürlüğe sokulmuştur.

Biz daha önce 19/05/2013 tarihi ile 18/02/2013 tarihi arasında Belediyelerin tarh, tahakkuk ve tahsil ettiği İlan ve Reklam Vergisi, Eğlence Vergisi, İşgal Harcı, Tatil Günlerinde Çalışma Ruhsatı Harcı ve İşyeri Açma İzin Harcı için 2 durum söz konusu olabileceğini ifade etmiştik:

  • Ya bu vergi ve harçların bir kısmı eksik tahakkuk ve tahsil edilmiştir,
  • Ya da bu vergi ve harçların bir kısmı fazla tahakkuk ve tahsil edilmiştir.

Ve demiştik ki: “Belediyeler öncelikle kendi uyguladıkları tarife ile 2014/5896 sayılı BKK’nda belirlenen tarife tutarlarını kıyaslamalı, daha düşük tarife uyguladıkları vergi ve harçları tespit etmeli, daha sonra söz konusu vergi ve harçlardan eksik tahakkuk ettirilen kısmı her bir mükellef için ikmal etmelidir. Eğer fazla tahakkuk ve tahsil yapılmış ise bu durumda alacaklı olan (veya borcu azaltılması gereken) mükelleftir ve belediye tarafından düzeltme fişi ile red ve iade yapılmalıdır.”

Şimdi bambaşka bir durum ortaya çıktı: Belediyelerin 2013 yılında yapılan tahakkuk ve tahsilâtları 2013 yılı başında Belediye Meclislerince yapılan belirlemeye uygun hale getirildiği için 31/12/2013 tarihine kadar yapılan tahakkuk ve tahsilatlarda eksik-fazla çıkmayacaktır. Ancak 2013/5585 sayılı BKK (daha sonra da 2014/5896 sayılı BKK)  gereği 18/12/2013 tarihinden sonra, 19 Mayıs 2013 tarihinden sonraki döneme ait vergi ve harçlar için,

  • iade talep eden ancak henüz iadesi yapılmayanlar
  • iade talep edip iadesi yapılanlar
  • Belediyelerce eksik tahakkuk nedeniyle ikmalen tahakkuk yapılıp, henüz tahsil edilmeyenler
  • Belediyelerce eksik tahakkuk nedeniyle ikmalen tahakkuk yapılıp tahsil edilenlerin

durumları ne olacaktır?

İş o hale gelmiştir ki, üniversitelerin vergi hukuku kürsülerinde önemli tartışmalar ve bilimsel makaleler üretilebilir bir boyut kazanmıştır. Belediyelerin bu işin altından kalkabilmesi imkân dâhilinde değildir.

Oysa yukarıdaki Geçici 7’nci madde eklenirken, en azından “bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce, belediye meclislerince 2013 yılı için belirlenen miktarlara kıyasla 2013/5585 ve 2014/5896 sayılı BKK ile yapılan belirlemelere göre eksik tahakkuk edenlerin fazlası aranmaz, fazla tahakkuk ve tahsil edilenler için red ve iade yapılmaz” gibi bir cümle eklenmiş olsaydı, olayın çağdaş vergi hukuku boyutundaki tartışmalar saklı kalmak üzere, hiç değilse belediyelerin uygulamada altından kalkamayacakları bir yük kaldırılmış olurdu.

Şematik gösterim

Aşağıdaki tabloda, yılın hangi ayları için sırasıyla hangi düzenlemelerin geçerli sayıldığı görülmektedir. Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararından sonra 18 Aralık 2013 tarihinde BKK ile ilk belirleme yapılmadan önce tabloda yeşil renkle gösterilen ve 2013 yılı için Belediye Meclislerince belirlenen tutarlar uygulandı.

Esasında bu tutarların uygulanmasında da problem vardı. Zira Belediye Meclislerinin belirleme yapma yetkisi, 19 Mayıs 2012 tarihinde iptal edilmişti. Sadece yeni düzenlemenin ne olacağı konusunda Yasama Organı’na süre verilmişti. Ancak 2013 yılı başından önce Yasama Organı yeni kanun çıkarmayınca, Belediye Meclisleri 2013 yılı için de tarife belirlediler. Oysa, bu durumda yeni tarife belirlenip belirlenemeyeceği tartışmalıdır. Vergi hukuku uygulaması bakımından, yeni bir belirleme yapılıncaya kadar Kanun’da yer alan en düşük tutarların uygulanması gerektiği de rahatlıkla iddia edilebilir. Bu konudaki tartışmalar için bkz. Ahmet OZANSOY: “2014 Yılı Belediye Vergileri Belli Oldu. 2013 Yılı Problemli”, https://vergialgi.com/2014-yili-belediye-vergileri-belli-oldu-2013-yili-problemli, 23/12/2013 .


18 Aralık 2013 tarihinde yayımlanan 2013/5585 sayılı BKK ile belli tutarlar belirlendi ve 19 Mayıs 2013’ten itibaren geçerli sayıldı. Bu durumda geçmişe dönük olarak tabloda mavi renkte gösterilen tutarlar uygulandı.

Yeşil renk ile mavi renk arasındaki eksik/fazla farkların ne olacağı tartışılırken, 18 Şubat 2014 tarihinde 2014/5896 sayılı BKK ile tutarlar tekrar değiştirildi ve bu defa yine geçmişe dönük olarak tabloda sarı renkte gösterilen oranlar uygulanmaya başlandı.

Bu defa da yeşil, mavi, sarı renkler arasındaki eksik/fazla tahakkuk tahsiller ne olacak derken, yayımlanan 6527 sayılı Kanun ile tekrar başlangıçtaki yeşil renkle belirlenen tutarların uygulanmasına karar verildi.

Şekilde açıkça görüleceği üzere Aziz Nesin’in hikâyesine benzer bir durum ortaya çıktı. Yeşil, mavi, sarı derken dönüp dolaşıp yine yeşile gelindi

Bir örnekle durumu izah etmeye çalışalım (verilen rakamlar afakî örnektir):

Örneğin 2013 yılı Haziran ayında Belediye Meclislerince belirlenen tarife üzerinden 1.000.-TL eğlence vergisi ödeyen Mükellef (M) adına 18 Aralık tarihinden sonra aynı ay için 3.500.-TL ikmalen tarhiyat yapılarak toplam vergisi 4.500.-TL’ye çıkartıldı. 18 Şubat 2014 tarihinde çıkan BKK ile aynı mükellefin aynı Haziran-2013 ayına ait aynı eğlence vergisi bu defa toplam 1.500.-TL’ye indirildi. Daha sonra çıkarılan 6527 sayılı Kanun ile aynı mükellefin aynı Haziran-2013 ayına ait aynı eğlence vergisi tekraren 1.000.-TL’ye getirildi.

Şimdi bu mükellefin, Haziran ayındaki 1.000.-TL vergiyi ödediğini, çıkartılan 3.500.-TL ilave tarhiyatı da ödediğini varsayalım. 18 Şubat 2014 tarihinde mükellefin vergisi toplam 1.500.-TL’ye inince mükellefe 3.000.-TL iade yapılması gerekecekti. 6527 sayılı Kanun ile aynı mükellefe (vergi tekrar 1.000.-TL’ye indiğinden) ayrıca 500.-TL daha iade yapılması gerekecektir.

Her mükellefin, bu düzenlemelere konu 5 vergi ve harç çeşidiyle ilgili olarak tahakkuk eden tutarının her biriyle ilgili ve her dönem için ayrı ayrı olmak üzere düzeltme işlemlerinin yapılması gerekecektir. Üstelik mükelleflerden düzeltme isteyen- istemeyen, isteyip düzeltilen-düzeltilmeyen, düzeltildiği halde ödeme yapan-yapmayan, ya da iadesi gereken vergi çıkıp iade edilen-edilmeyen vs. her bir mükellefin, her bir vergi için durumunun ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir.

Belediyelerin tek şansı 18 Aralık 2013 – 28 Şubat 2014 tarihleri arasında, düzeltme için çok fazla mükellefin başvurmamış olması olabilir. Bu durumda, belediyeler, tahakkuklarını 2013 yılı başında belirlenen tutarlara göre güncelleyerek devam edebileceklerdir. Ancak mükelleflerin henüz işe karışmadığı bu durumda dahi, fazla ve eksik tahakkukların düzeltilmesi işlemleri çok ciddi bir işyükü ve hata potansiyeli olarak ortada durmaktadır.  

Yeni Kurulan Belediyelerde Hangi Tarife Uygulanacak?

Öte yandan yeni düzenleme ile bir büyük sorun daha ortaya çıkmıştır.

6360 sayılı “Ondört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmiyedi İlçe Kurulması Hakkında Kanun” gereğince ilk yerel seçim tarihi olan 30 Mart 2014 tarihinden sonra 27 yeni ilçe belediyesi ve 14 büyükşehir belediyesi ortaya çıkacaktır. Yeni kurulacak bu 27 ilçe belediyesinin 2013 yılında tarifeleri yoktur. Bunlar 1 Nisan 2014 tarihinden itibaren hangi tarifeyi uygulayacaklardır? Bu sorunun cevabı yoktur. Bugün itibariyle, bu belediyelerin uygulayabileceği bir tarife yoktur ve bunlar için 30 Mart 2014 tarihine kadar yeni bir yasal düzenleme yapılması gereği doğmuştur.

Benzer şekilde yeni büyükşehir belediyelerinin de 2013 yılında “büyükşehir olarak” uyguladıkları bir tarife mevcut değildir. Bunlar için, “büyükşehir değilken uyguladıkları tarife geçerli olacaktır” şeklinde bir akıl yürütülse dahi, yasal dayanaktan yoksun bir tarife uygulanmak durumunda kalınacaktır ve bu durum pek çok hukuki ihtilafa yol açacaktır.

Çözüm önerisi

19 Mayıs 2013 tarihine kadar gerekli değişikliklerin yetiştirilmemiş olmasının açtığı sıkıntıların düzeltilmesi için hep yeni hamleler yapılmış ancak yapılan her hamle başka türlü sorunlara neden olmuştur.

Bu konuda yapılması gereken şey, gündelik, anlık çözümler yerine, belediye gelirlerinin tamamının (emlak vergisi dâhil) yeniden ele alınmasıdır. Mevcut şekliyle içinden çıkılamaz pek çok sorun hâlâ çözümsüz olarak beklemektedir.

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor