Madalyonun İki Yüzü: Yeniden Değerleme Oranı Uygulaması
Yeniden değerleme müessesesi bilindiği gibi vergi mevzuatımızdan, enflasyon düzeltmesi müessesesinin kabulü ile birlikte 01.01.2004 tarihi itibariyle kaldırılmıştır. Ancak pek çok kanunda, tarife, oran, miktar yahut tutarların endekslenmesinde yeniden değerleme oranının kullanılıyor olması sebebiyle, Vergi Usul Kanunu’na Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın her yıl yeniden değerleme oranını belirleyerek, ilan etmesine ilişkin düzenleme korunmuştur.
Yeniden değerleme oranının belirlenmesinde esas olan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi'dir. Her yılın Ekim ayında oluşan son 12 aylık Yİ-ÜFE, o yılın yeniden değerleme oranını gösterir. 2019 yılında 12 aylık üretici fiyatları endeksi % 22,58 olarak gerçekleşmiştir. Dolayısıyla 2020 yılında uygulanacak olan yeniden değerleme oranı %22,58'dir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı vergi, harç ve cezalarda yeniden değerleme oranını ilan ederken, Cumhurbaşkanı ise birçok vergi düzenlemesinde yeniden değerleme oranı uygulanmak suretiyle belirlenmiş tutarları belirli oranlarda artırmaya veya indirmeye yetkili kılınmıştır. Bu nedenlerle ilgili yıllarda uygulanacak artış tutarlarının ne olacağını öngörürken sadece yeniden değerleme oranını dikkate almayıp Cumhurbaşkanı Kararlarını da izlemek gerekmektedir. Ayrıca yeniden değerleme oranı sadece vergi, harç ve ceza miktarlarını artırmakla kalmayıp, başka kanunlarla düzenlenen cezaları da etkilemektedir. Örneğin; Trafik para cezaları, İş Kanunu ve Sendikalar Kanunu uyarınca kesilen idari para cezaları, Rekabet Kurulu'nca uygulanan para cezaları tutarları da 2020 yılında yeniden değerleme oranı oranında artacaktır.
GÜNDEMDEKİ KONU: Yıllık Ödenecek MTV tutarlarında artış oranı ne kadar olacak?
Ekim ayında Yİ-ÜFE oranının açıklanması akabinde gündem vergi, ceza ve harçlardaki artış tutarlarının ne olacağı konusundadır. Bu minvalde yeniden belirlenecek olan MTV tutarlarını hesaplamadan önce şu açıklamaları yapmak doğru olacaktır.
"Karayolları Trafik Kanuna göre trafik şube veya bürolarına kayıt ve tescil edilmiş bulunan motorlu kara taşıtları, Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğüne kayıt ve tescil edilmiş olan uçak ve helikopter, Motorlu Taşıtlar Vergisine tabidir."
Vergileme Ölçü ve Hadleri ise (I),(II) ve (IV) sayılı tarifelere göre uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. MTV kanunu 10. Madde iseYetki Başlığı altındaki şu hüküm önemlidir.
‘Her takvim yılı başından geçerli olmak üzere önceki yılda uygulanan taşıt değerleri ve vergi miktarları o yıl için Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranında artırılır.
Cumhurbaşkanı;
- Yeniden değerleme oranının % 50 fazlasını geçmemek, % 20'sinden az olmamak üzere yeni oranlar tespit etmeye taşıt değerlerini ayrı ayrı veya birlikte yeniden belirlemeye, Yetkilidir.
Vergi Usul Kanunu Mükerrer Madde 298/B-C incelendiğinde ise MTV kanunu 10. Madde ile etkileşim için de oluğunu ifade edebiliriz. Zira bu maddenin ilgili bentlerinde - Yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında (Ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre Devlet İstatistik Enstitüsünün Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oran Maliye Bakanlığınca Resmî Gazete ile ilân edilir.
- Vergi kanunlarında yer alan "toptan eşya fiyatları genel endeksi" ibaresi "üretici fiyatları genel endeksi" ve "TEFE" ibaresi "ÜFE" olarak uygulanır.’ Hükümleri yer almaktadır.
Bu açıklamalar çerçevesinde MTV Kanunu 10. madde ve V.U.K. mükerrer madde 298 birlikte incelendiğinde şu sonuç ortaya çıkmaktadır.
MTV Kanununda, MTV tutarlarının yeniden değerleme oranında artırılacağı ifade edilmiştir. Ancak önemli nokta, artış oranının Cumhurbaşkanı’nın bu orandan daha düşük ya da daha yüksek olarak belirlemeye yetkili kılınmasıdır. Dolayısıyla, Ekim ayına ait Yİ-ÜFE’nin açıklanmasıyla Motorlu Taşıtlar Vergisi tutarlarının bu kapsamda zamlanacağı beklenmekle birlikte net bir artış tutarı belirtmek doğru olmayacaktır.
Bu uygulamaya örnek olarak 2019 yılına ait MTV tutarlarını gösterebiliriz. 503 No’lu V.U.K Genel Tebliği ile açıklanan yeniden değerleme oranı %23,73 olarak tespit edilmiş olsa bile, 31.12.2018 tarihinde yayımlanan 51 No’lu MTV Genel Tebliği ile 2019 yılı MTV artış tutarları %15,9 olarak belirlenmiştir. Yani Cumhurbaşkanı, yetkisi dahilinde daha düşük bir artış oranı belirlemiştir.
Bu durumda 2020 yılı için uygulanacak MTV tutarlarının ne olacağı noktasında 31.12.2019 tarihinde yayımlanacak olan MTV Genel Tebliği’nin beklenmesi gerekmektedir. Ancak 2020 yılında yapılacak artış oranını 2019 yılı Yİ-ÜFE oranının %22,58 olduğu dikkate alınacak olursa MTV Kanunu Madde 10 kapsamında,
Cumhurbaşkanı yetkisini kullanması halinde, ‘MTV artış oranları en yüksek %33,87, en düşük %4,516 arasında bir oran olarak karşımıza çıkacaktır.’
Yeniden Değerleme Oranındaki Artışlar Mükelleflere Sadece Vergisel Bir Yük mü yaratmaktadır?
Yeniden değerleme oranı uygulaması vergi, ceza ve harçları arttırarak mükelleflerin veya vatandaşların daha fazla ödeme yapmasına neden olmaktadır. Ancak, madalyonun diğer yüzünde mükelleflerin lehine olarak hesaplanan ya da ödenecek olan vergilerin azalmasına veya mükelleflerin hiç vergilendirilmemesini de sağlayabilmektedir.
Gelir Vergisi Kanunu kapsamında;
- Kira geliri elde edenlerde uygulanan istisna sınırına ilişkin tutar,
- Çalışanlarına işyeri dışında verilen yemek bedeli için istisna tutarı,
- Engellilik indirim tutarları,
- Basit usuldeki mükelleflere ait genel ve özel şartlara ait tutarlar,
- Değer artışı kazançlarına ilişkin istisna tutarı,
- Arızi kazançlara ilişkin istisna tutarı,
- Gelir vergisine tabi gelirlerin vergilendirilmesinde esas alınan tarifelerde yer alan dilimlere ilişkin taban ve tavan tutarlar.
Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu kapsamında;
- Karşılıksız suretle meydana gelen intikallerdeki istisna tutarı,
- Miras yoluyla meydana gelen intikallerde miras hissesine isabet eden istisna tutarı,
- Para ve mal üzerine düzenlenen yarışma ve çekilişlerden kazanılan ikramiyelerde istisna tutarı,
- Vergilendirmeye esas olan Matrah tutarları.
ÖTV Kanunu kapsamında;
- Engellilerin istisna kapsamında satın alabileceği aracın üst sınırı.
KDV Kanunu kapsamında;
- İndirimli vergi oranına tabi teslim ve hizmetlerde iade uygulaması ile ilgili sınır.
gibi başlıklarda yer alan tutarların yeniden değerleme oranında artışı gerçekleşeceğinden, bir önceki yıla göre mükelleflerin vergisel olarak daha avantajlı olması da sağlanacaktır.
SONUÇ
Sonuç olarak yeniden değerleme uygulaması her ne kadar idari para cezalarından, maktu vergi oranlarına kadar tüm ceza ve yükümlülükleri yükselterek mükelleflerin ve vatandaşlarımızın üzerindeki vergi yükünü artırsa da diğer taraftan bazı vergisel yükümlülükleri de azaltmakta veya verginin hesaplanmamasına neden olabilmektedir.
Örneğin, mesken kira geliri elde edenler için yeniden değerleme oranında artırılan istisna tutarı 5.400 TL' ye yükseltilmiştir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 103. maddesinde yer alan ve tüm kazanç ve irat mükelleflerini ilgilendiren 2019 yılı gelirlerinin vergilendirilmesini esas alan tutarlar da nitekim yeniden değerleme oranı kapsamında artırılarak bir alt vergi diliminde kalmayı sağlayacağından daha az oranda vergi ödenebilecektir.
Nihayetinde, yeniden değerleme uygulamasını salt vergileri ve cezaları artıran bir düzenleme olarak göstererek bir algı oluşturmanın realitede doğru olmadığını görmekteyiz.
(Katkılarından dolayı mesai arkadaşımız Gelir Uzmanı Emircan ÖZÇELİK’e teşekkür ederiz.)