Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Kitaplar

1742OKUNMA

Sermaye Azaltımı ve Vergisel Sonuçları

Dr. İlhami Öztürk  (S.P.K. Üyesi)

Sermaye Piyasası Kurulu Yayını, Ankara, 2012

 

 

 

ÖNSÖZ

Bir iktisadi faaliyeti icra etmekte vazgeçilmez derecede önemli olan sermaye, şirket ortaklarının, şirket alacaklılarının, şirketlerin mükellefiyetleri dolayısıyla devletin, şirketle ilgili üçüncü kişilerin ve hatta potansiyel yatırımcıların hukukunu yakından etkilemektedir.

Şirketin büyüklüğünün ve kapasitesinin de bir göstergesi olan sermaye miktarı, şirketin hedeflerini gerçekleştirmesinde büyük rol oynamakta, olası risklere karşı direnç göstermesinde kilit önem taşımaktadır.

Şirketler farklı nedenlerle sermaye miktarlarında değişiklik yapmaya ihtiyaç duymakta, ülkemiz uygulamasına bakıldığında ise sermaye artırımının, azaltımına kıyasla çok daha yaygın olduğu gözlenmektedir. Ancak, ekonomik koşulların değişimi ile birlikte sermaye azatlımı konusunun eskiye kıyasla daha fazla uygulama alanı bulacağı tahmin edilmekte, bu durum uygulamanın yaygınlaşmasından önce konuya ilişkin tereddüt ve duraksamaların doğru bir şekilde belirlenip incelenmesi ihtiyacını doğurmakta, bu kitap ile de bu alanda kısıtlı sayıda çalışma bulunan literatüre katkı sağlamak amaçlanmaktadır.

Güçlü bir sermaye yapısının şirketin rekabet gücünü ve verimliliğini artıracağı, bunun yanı sıra ülke ekonomisi için de önemli bir katkı sağlayacağı yadsınamaz bir gerçektir. Bu derecede hayati önemi haiz sermayenin muhtelif sebeplerle azaltımının, sonuçları bakımından eksik, yanlış ya da hatalı değerlendirilmesinin önüne geçilmesi, hukuk sistemimizde esaslı bir yere kavuşabilmesi çalışmamızın temel hedefi olmuştur.

Sermaye azaltımı müessesesi 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 473, 474 ve 475’inci maddelerinde düzenlenmiştir. Sermayenin şirket alacaklıları için güvence oluşturma fonksiyonu dikkate alınarak, özü itibariyle bir esas sözleşme değişikliği mahiyetinde olan sermaye azatlımı diğer esas sözleşme değişikliklerinden farklı bir takım düzenlemelere ve sıkı kurallara tabi tutulmuştur.

Ülkemizde enflasyon ve diğer etkiler dolayısıyla sınırlı bir uygulama alanı bulan sermaye azatlımı, ortaklıklar hukukundan ziyade vergi mevzuatı ve uygulamalarının gölgesinde kalmıştır.

Sermaye azatlımı ve sermaye azaltımının vergilendirilmesi konusunda ortaya çıkan sorunların çözümüne ilişkin yaptığımız hukuki çözümlemeler ve getirdiğimiz öneriler bütününün bu alandaki gözle görülür boşluğu doldurmada olumlu katkı sağlamasını ümit etmekteyim. Çalışmanın akademisyen ve uygulayıcılara yararlı olmasını dilerim.

 

Dr. İlhami ÖZTÜRK

Kasım 2012, Bilkent 

 

 

İÇİNDEKİLER

 

SUNUŞ

ÖNSÖZ

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR

GİRİŞ

 

BİRİNCİ BÖLÜM

SERMAYE KAVRAMI, SERMAYE AZALTIMI, HUKUKİ NİTELİĞİ, NEDENLERİ VE YÖNTEMLERİ

 

l. SERMAYE VE SERMAYE AZALTIMI KAVRAMLARI

A. Sermaye Kavramı

B. Sermaye Azaltımı Kavramı

ll. SERMAYE AZALTIMININ HUKUKİ NİTELİĞİ VE NEDENLERİ

A. Sermaye Azaltımının Hukuki Niteliği

B. Sermaye Azaltımının Nedenleri

1. Genel Olarak

2. Sermayenin Gerçek İhtiyacın Üzerinde Olması

3. Bilanço Açığının Kapatılması

4. Diğer Nedenler

a. Sermayenin İtfası

b. Pay Sahiplerinin Şirketten Çıkarılması

c. Kurucuların Esas Sermaye Hakkındaki Yanlış Beyan veya Hileleri

ç. Şirketin Kendi Hisse Senetlerini İktisap Etmesi

d. Şirketlerin Bölünmesi

e. Vergi Ödememek

f. Şirket Hisselerinin Borsa Fiyatının Nominal Değere Yükseltilebilmesi

lll. SERMAYENİN AZALTILMASI YÖNTEMLERİ

A. Payların Nominal Değerinin Düşürülmesi

B. Pay Sayısının Azaltılması

1. Payların Birleştirilmesi

2. Payların Yok Edilmesi

lV. SERMAYE AZALTIMININ TÜRLERİ

A. Esas Sermayenin Kısmen İadesi Amacıyla Yapılan Sermaye Azaltımı

1. Esas Sermayenin Kısmen İadesi Amacıyla Yapılan Sermaye Azaltımı Kavramı ve Şartları

2. Esas Sermayenin Kısmen İadesi Amacıyla Yapılan Sermaye Azaltımında Usul

B. Bilanço Açığını Kapatmak İçin Yapılan Sermaye Azaltımı

1. Bilanço Açığını Kapatmak İçin Yapılan Basitleştirilmiş Sermaye Azaltımı Kavramı ve Şartları

2. Bilanço Açığını Kapatmak Amacıyla Yapılan Sermaye Azaltımında Usul

V. SERMAYE AZALTIMI İLE SERMAYE ARTIRIMININ BİRLİKTE YAPILMASI

Vl. AB MEVZUATI AÇISINDAN SERMAYE AZATLIMI VE BAZI YABANCI ÜLKE DÜZENLEMELERİ

A. Avrupa Birliği (AB) Mevzuatı Açısından Sermaye Azaltımı

B. Alman Hukuku Açısından Sermaye Azaltımı

C. İsviçre Hukuku Açısından Sermaye Azaltımı

D. İngiliz Hükümeti Açısından Sermaye Azaltımı

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRK VERGİ HUKUKUNDA SERMAYE AZALTIMI

 

l.SERMAYE AZALTIMININ GEÇİRDİĞİ AŞAMALAR

A. 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Dönemi

B. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Dönemi

 

 

 

ll. FON ÇIKIŞI GEREKTİRMEYEN SERMAYE AZALTIMI

A. Genel Olarak Fon Çıkışı Gerektirmeyen Sermaye Azaltımı

B. Sermaye Piyasası Mevzuatı Kapsamında Fon Çıkışı Gerektirmeyen Sermaye Azaltımı

1. SPK’nın 18.8.2004 Tarih ve 35/1049 Sayılı İlke Kararı

2. SPK’nın 22.4.2009 Tarih ve 12/296 Sayılı İlke Kararı

a. İlke Kararının Amacı

b. İlke Kararından Yararlanabilecek Şirketler

(1)  İMKB’de İşlem Gören Şirketler

(2)  Kayıtlı ya da Esas Sermaye Sistemine Tabi Şirketler

c.  İlke Kararının Uygulanabileceği Durumlar

(1) Bilanço Açığının Bulunmaması veya Yapılacak Sermaye Azaltım Tutarının Bilanço Açığından Fazla Olması Durumu

(2)  Ortaklık Bünyesinde Kullanıma Hazır Serbest Yedeklerin Olması Durumu

ç. İlke Kararı Kapsamında Sermaye Azaltım Süreci 

lll. FON ÇIKIŞI GEREKTİREN SERMAYE AZALTIMI SONUCUNDA ORTAKLARA İADE EDİLEN TUTARLARIN UYGULAMADA KAR DAĞITIMI OLARAK NİTELENDİRİLMESİ VE VERGİLENDİRİLMESİ

A. Kar Kavramı ve Dağıtımı

1. Kar Kavramı

2. Kar Payı Dağıtımı

B. Sermaye Piyasası Mevzuatı Uyarınca Kar Payı Dağıtımı

C. Kar Payı Dağıtımının Dahil Olduğu Gelir Unsuru ve Vergilendirilmesi

1. Kar Paylarının Dahil Olduğu Gelir Unsuru

2. Menkul Sermaye İratlarının Vergilendirilmesi

a. Menkul Kıymet Kavramı

b. Menkul Sermaye İradı Sayılan Gelirler

c. Menkul Sermaye İradının Hesaplanması ve İndirilecek Giderler

 

3. Kar Paylarının Vergilendirilmesi

a.Dağıtılan Kar Paylarında GVK Uyarınca Vergi Kesintisi

b.Dağıtılan Kar Paylarında KVK Uyarınca Vergi Kesintisi

c.Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı

ç.Avans Kar Payı Dağıtımı

d.Gerçek Kişilere Tanınan Kar Payı İstisnası

e.Kurumların Yurtiçi İştiraklerinden Elde Ettikleri Kazanç İstisnası

f.Kurumların Yurtdışı İştiraklerinden Elde Ettikleri Kazanç İstisnası

g. Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi

4.Kar Paylarının Vergilendirilmesinde Türkiye Uygulamaları

lV. FON ÇIKIŞI GEREKTİREN SERMAYE AZALTIMI SONUCU ORTAKLARA YAPILAN SERMAYE GERİ ÖDEMELERİNİN KAYNAĞI VE VERGİLEMEYE ETKİSİ

A. Sermaye Azaltımının Ortaklar Tarafından Nakden veya Aynen Ödenen Sermayeden Karşılanması

B. Azaltılan Sermayenin Sermayeye İlave Edilmiş Bulunan Ortaklara Borçlar Tutarlarını İçermesi

C. Sermaye Azaltımının Sermayeye İlave Edilmiş Bulunan Geçmiş Yıllar Karlarını İçermesi

Ç. Azaltılan Sermayenin Sermayeye İlave Edilmiş Bulunan Özkaynaklara İlişkin Enflasyon Düzeltme Farklarını İçermesi

D. Azaltılan Sermayenin Kurumlar Vergisinden İstisna Edilen Gayrimenkul ve İştirak Kazançlarını İçermesi

E. Azaltılan Sermayenin Kurumlar Vergisinden İstisna Edilen Emisyon Primi Kazançlarını İçermesi

F. Azaltılan Sermayenin Af Kanunlarıyla Oluşturulan Fon ve Karşılıklar ile Ar-Ge Fonunu İçermesi

G. Kısmi Bölünme ve Kısmi Bölünme Sonrasında Yapılan Sermaye Azaltımı

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SERMAYE AZALTIMININ VERGİLENDİRİLMESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ, UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

 

 l. SERMAYE AZALTIMININ VERGİ HUKUKU AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

ll. SERMAYE AZALTIMI VE VERGİLENDİRMESİNE İLİŞKİN UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR

A. Sermaye Azaltımının Kar Payı Olarak Nitelendirilerek Vergilendirilmesinin Vergilerin Kanuniliği İlkesine Uyumu

B. Azaltılan Sermayenin Sermayeyi Oluşturan Unsurlardan Hangileriyle ve Hangi Öncelik Sırasına Göre İlişkilendirileceği Sorunu

C. Zamanaşımının Olmaması

Ç. Esas Sermayenin Azaltılmasında Zararın İştirakçilere Yansıtılması

D. Sermaye Azaltımının Daha Esnek Bir Yapıya Kavuşturulması Gereği

E. SPK İlke Kanallarının Dayanağı ve Yasal Düzenlemelere Uyumu

lll. SERMAYE AZALTIMININ VERGİLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLARA YÖNELİK ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

A. Sermaye Azaltımının Vergilendirilmesi Hususunun Kanunla Düzenlemesi

B. Azaltılan Sermayenin Sermayeyi Oluşturan Unsurlardan Hangileriyle ve Hangi Öncelik Sırasına Göre İlişkilendirileceği Hususunun Kanunla Açıklığa Kavuşturulması

C. Zamanaşımının Düzenlenmesi

Ç. Sermaye Azaltılmasında Zararın İştirakçilere Yansıtılabilmesi

D .Sermaye Azaltımına İlşikin Esnek Yapılara Yer verilmesi

E. Halka Açık Şirketlerin Sermaye Azaltımına İlişkin SPK’ya Yetki Verilmesi

SONUÇ

KAYNAKÇA

 

DR.İLHAMİ ÖZTÜRK’ÜN ÖZGEÇMİŞİ

1970 yılında Trabzon’da doğmuştur. Lisans eğitimini Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi bölümünde bitirmiştir. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “Maliye”, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “Ekonomi Hukuku”, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “Maliye” alanında yüksek lisans ve Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “Maliye” alanında doktora eğitimini tamamlamıştır. Ayrıca, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsünde “Bankacılık”, “Rekabet Hukuku”, “İnşaat Sözleşmeleri Hukuku” ile “Ticaret Hukuku” programlarını bitirmiştir.

Kamu görevine İdari Yargı Hakim Adayı olarak başlamış,  Tütünbank Teftiş Kurulu, Maliye Teftiş Kurulu, Bank Ekspres Teftiş Kurulu ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Teftiş Kurullarında görev almıştır. 2007 yılında İMKB Teftiş Kurulunda Başmüfettiş olarak görev yapmakta iken Bakanlar Kurulu Kararıyla Sermaye Piyasası Kurulu Üyesi olarak atanmış olup halen bu görevi sürdürmektedir. Ayrıca Türkiye Kalkınma Bankası Denetim Kurulu Üyeliği,  Merkezi Kayıt Kuruluşu Yönetim Kurulu Üyeliği, Yatırımcıları Koruma Fonu Yönetim Kurulu Üyeliği, İMKB Takas ve Saklama Bankası Denetim Kurulu ve Yönetim Kurulu Üyeliği ile Devlet Bakanlığı ve Başbakan Yardımcılığı Bakan Özel Danışmanlığı görevlerinde bulunmuştur.

“Vergi ve Sermaye Piyasası Hukukunda  Alternatif  Uyuşmazlık Çözümü” (ortak çalışma) ve “ İç Borçlanmanın Sermaye Piyasasına Etkileri” isimli kitapları ile vergi, maliye, sermaye piyasası ve idare hukuku alanında yayımlanmış çok sayıda makalesi bulunmaktadır.

Dr. Öztürk İngilizce bilmekte olup, evli ve iki çocuk babasıdır.

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor