Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Ekonomi, Maliye

Mehmet YILMAZ
Mehmet YILMAZ
2009OKUNMA

Kıdem Tazminatı Reformunda Cevap Bekleyen Sorular

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından açıklanan reform paketi içinde yer alan kıdem tazminatı fonu kurulması bazı soruları da beraberinde getirdi.

Özellikle işçi, işveren ve kamu maliyesi açısından açıklanması gereken hususlar önümüzdeki günlerde tartışma konusu olacaktır.

Bu tartışmanın konusu, işçiler açısından biriken kıdem tazminatlarının, işverenler açısından önerilecek sistemin maliyetinin ne olacağı ve kamu maliyesi açısından fonun büyüklüğü ve ekonomiye etkilerinin neler olacağıdır.

İşsizlik fonu baz alınarak yapılan hesaplamaya göre fonda yılda yaklaşık 41,2 milyar TL para birikecek. Birikmiş kıdem tazminatların işverene maliye ortalama kıdem süresine göre 824 milyar TL’yi bulabilecektir.

Kıdem Tazminatı Fonu Nedir

Kıdem tazminatı 1971 yılında kabul edilen 1475 sayılı İş Kanununda düzenlenmiştir. İş Kanunun 14’üncü maddesinde basitlik ilkesinin dışına çıkılarak çok uzun ve karmaşık bir düzenleme mevcuttur.

14’üncü madde de kısaca; işveren tarafından yine aynı Kanunda sayılan haklı sebepler dışında, askerlik, evlilik, malullük, emeklilik, iş akdinin feshi hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödeneceği hüküm altına alınmıştır. Kıdem tazminatının hesaplanması, son ücret üzerinden yapılır. Ücrete nelerin dahil olduğu kanunda açıklanmıştır. Kıdem tazminatına ilişkin 4857 sayılı Kanunda da düzenlemeler mevcuttur.

Burada önemli olan husus, yeni düzenleme sonrasında kıdem tazminatının hangi durumlarda, ne kadar ve ne zaman ödeneceğidir.

Yeni kıdem tazminatı düzenlemesi beklentisi;

İşçi açısından;

  • Şu ana kadar hak edilmiş tazminatım ne olacak? 
  • Tazminatı mı alabilecek miyim?
  • Alacaksam ne zaman ve ne kadar alacağım? 
  • İşveren tazminat ödemeyecekse beni hemen işten çıkarır mı?
  • Yeni kanun çıkmadan emekli olmalı mıyım?
  • İşveren yeni sistemde fona prim ödemesi yapmazsa veya yapamazsa ne olacak?

gibi soruları ortaya çıkarmıştır.

İşveren açısından ise,

  • Yeni düzenleme sonrasında ek bir maliyet gelecek mi?
  • Birikmiş kıdem tazminatlarını hemen ödeyecek miyim?
  • Kıdem tazminatı fonuna aylık yapacağım ödemeler ne kadar olacak?
  • Peşin ödeme maliyetlerin öne çekilmesine neden olacağı için ek maliyetim nasıl karşılanacak?
  • Haklı sebep nedeniyle işten çıkardığım personelin ödemeleri ne olacak?
  • Birikmiş tazminatı nedeniyle iş yerinde çalışan kalifiye işçi tazminat garantisi nedeniyle başka bir iş yerine hemen transfer olur mu?

gibi sorularını sormaktadır.

Kamu maliyesi açısından;

  • Fon da ne kadar para birikecek?
  • Fon nasıl ve kim tarafından yönetilecek?
  • Fona aktarılan para nedeniyle özel sektör finansman yapısı nasıl etkilenecek?
  • Fona yapılan transferler tasarruf açığını azaltırken reel sektörün bilançolarını nasıl etkileyecek? Fona aktarılan para büyüme ve kalkınmaya etkisi ne olacak?
  • Fona aktarılan para arz yönlü olarak fiyat istikrarı üzerine etkisi ne olacak?
  • Fon istihdamı nasıl etkileyecek?

sorularını akla getirmektedir.

Fonda Ne Kadar Para Birikecek?

Önerilecek sistemde işçinin haklarının aynen korunabilmesi için işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı sürece aylık % 8,33 oranında işveren tarafından pirimin fona ödenmesi gerekecektir. % 8,33 oran 30 günlük ücretin 360 günlük ücrete bölünmesiyle bulunmuştur. (30/360= % 8,33)

Kıdem fonuna kesinti yapılacak ücret matrahının işsizlik fonu matrahı ile aynı olduğu varsayımı ile fonda 2018 verilerine göre yılda 37,5 milyar TL para birikecek. 2019 yılında ücretlerin dolayısıyla matrahların %10 arttığı varsayımı ile bu tutar 2019 yılı için 41,2 milyar TL ye ulaşacaktır.

Birikmiş tazminatların ödenmesi halinde işçilerin ortalama kıdem yılının 10 yıl olması varsayımında işverene maliyeti 2019 yılı 412 milyar TL olacaktır.  
Yapılan hesaplama işsizlik fonunun 1Ocak 2018 tarihi ile 30 Eylül 2018 tarihlerinde elde ettiği prim gelirleri baz alınarak yapılmıştır. Hesaplamada 9 aylık prim geliri 12 aya ortalama arttırılarak hesaplanmıştır. 2019 tahmini ise 2018 yılının % 10 oranında arttırılmasıyla bulunmuştur.

İşsizlik fonu matrahı baz alınarak yapılan hesaplamalara göre 2019 yılı verilerine göre fonda yıllık 41,2 milyar TL para birikecektir. İşverene kıdem tazminatı ödemelerini hemen yapma zorunluluğu getirilmesi halinde ortalama 10 yıllık kıdem varsayımı altında fona 412 milyar lira para aktarılması gerekmektedir.

Sonuç
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından açıklanan reform paketi içinde yer alan kıdem fonu hedefi soruları da beraberinde getirdi. Açıklamada yapılacak reformun içeriğine değinilmezken ekonominin çeşitli kesimlerinden tepkiler gelmeye başladı. İşçi kesimi iş güvencesi olarak gördükleri kıdem tazminatı reformu sonrasında birikmiş kıdem tazminatları ne olacağı sorusunu sormaktadır.

İşveren maliyet unsuruna odaklanırken ve kamu maliyesi açısından fonun büyüklüğü işveren ve işçiye etkisi bunun sonucunda maliye politikalarının nasıl gerçekleşeceği önem arz etmektedir. İşsizlik fonu kesintisinin hangi oranda olacağı bu etkiler açısından önem arz etmektedir.

Mevcut uygulamanın devamı açısından % 8,33 oranında bir fon kesintisi yapılması gerekmektedir. Bu kesinti oranına göre işsizlik fonu verilerinden yola çıkılarak kıdem fonunda yılda yaklaşık 41,2 milyar TL para birikecektir.

Birikmiş kıdem tazminatların işverene maliyeti ortalama kıdem süresinin 20 yıl varsayımında 824 milyar TL’yi bulabilecektir. Ortalama kıdem süresi 5 yıl olması halinde bu maliyet 206 milyar TL olacaktır.

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor