Kamu Harcamalarının Yeni gelir Kaynağı; Turizm
Turizm Payı
2019 yılı içinde çıkarılan 7183 sayılı kanun ile Türkiye’nin turizm hedeflerine ulaşmasını teminen;
- turizm imkân ve fırsatlarının dünyada tanıtılmasına,
- turizm potansiyelinin tüm yönleri ile değerlendirilerek ülke ekonomisine kazandırılmasına,
- turizm yatırımlarının, turizmin ülke ekonomisindeki payının ve turizm sektörünün hizmet kalitesinin artırılmasına
yönelik faaliyetlerde bulunmak, destek ve kaynak sağlamak amacıyla Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı kurulmuş, Ajansın kuruluş amaçlarının gerçekleştirilmesi ve faaliyetlerin finansmanında kullanılmak üzere turizm payı alınması hükme bağlanmıştır.
Buna göre turizm payı;
- Bileşik tesisler ile konaklama tesislerinden binde yedi buçuk,
- Bakanlıktan belgeli yeme-içme ve eğlence tesislerinden binde yedi buçuk,
- Deniz turizmi tesisleri ile Bakanlıktan belgeli deniz turizmi araçlarından binde yedi buçuk,
- Seyahat acentalarından (münferit uçak bileti satışları hariç) on binde yedi buçuk,
- Havayolu işletmelerinden (ticari yolcu taşımacılığı faaliyetlerinden) on binde yedi buçuk,
- Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından işletilenler hariç olmak üzere havalimanı ve terminal işletmelerinden binde iki,
oranında olmak üzere bu ticari işletmelerin elde ettikleri net satış ve kira gelirlerinin toplamı üzerinden alınmaktadır.
Kış, termal, sağlık, kırsal ve nitelikli spor turizmi gibi Bakanlık tarafından teşvik edilmesi uygun görülen turizm türlerinde faaliyet gösteren tesisler için bu oranlar yüzde elli indirimli olarak uygulanmaktadır.
Konaklama Vergisi
2019 yılı bitmeden Meclise sunulan diğer bir Kanun teklifi ile turizm sektörü yeni ihdas edilmesi düşünülen bir vergi ile karşı karşıya kalmıştır. Gider Vergileri Kanununa eklenmesi düşünülen bir madde ile Konaklama Vergisi ihdas edilmektedir.
Buna göre verginin konusu, otel, motel, tatil köyü, pansiyon, apart, misafirhane ve kamping gibi konaklama tesislerinde verilen, geceleme hizmet ile bu hizmetten yararlananlara verilen yeme, içme, aktivite, eğlence hizmetleri ve havuz, plaj, termal ve benzeri alanların kullanımı hizmetleridir.
Yeni verginin mükellefi yukarıda belirtilen hizmetleri sunanlardır.
Verginin matrahı, geceleme hizmeti ile bu hizmetle birlikte sunulan diğer tüm hizmetler karşılığında, katma değer vergisi hariç, her ne suretle olursa olsun alınan veya bu hizmetler için borçlanılan para, mal ve diğer suretlerde sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaat, hizmet ve değerler toplamıdır.
Verginin oranı %2 dir. Bu oran 2020 yılı için %1 olarak uygulanacaktır.
Teklif konaklama vergisi için aşağıdaki istisnaları da öngörmüştür.
- Kamu kurum ve kuruluşlarına ait olup kendileri tarafından işletilen işletmelerde verilen hizmetler,
- Öğrenci yurtlarında, pansiyonlarda öğrencilere verilen hizmetler,
- Diplomatlara verilen hizmetler.
Kanun teklifi Plan Bütçe Komisyonunda görüşülürken Kültür ve Turizm Bakanlığı Kontrolörler Kurulu Başkanı söz alarak “Bizim, konaklama vergisiyle ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığıyla mutabık kaldığımız metnimiz var, onu teklif edeceğiz. Buradaki verginin maktu olmasını öneriyoruz. Burada da konaklama tesislerinin türlerine göre miktarları önereceğiz.” yönünde açıklaması olmuştur.
Teklifin ikinci gün görüşmelerinde ise konaklama vergisinin nispi yerine maktu alınması yönünde önerge verilmiş ve vergi maktu tutarlar olarak aşağıdaki şekle bürünmüştür.
Konaklama Vergisi Tutarları (Kişi Başı Gecelik)
| Konaklama Tesisinin Türü | Vergi Tutarı TL |
| 5 yıldızlı otel ve tatil köyler | 18 |
| 4 yıldızlı otel ve tatil köyler | 12 |
| 3 yıldızlı oteller ve belediye belgeli konaklama tesisleri | 9 |
| 2 ve 1 yıldızlı oteller, pansiyon, motel, apart hotel ve kampingler | 6 |
| Butik Oteller ve Özel Konaklama Tesisleri | 18 |
| Diğer |
Söz konusu vergi tutarlarını Teklifte yer alan %2 oranına böldüğümüzde aslında kişi başı konaklama ve verginin konusunu oluşturan diğer harcamalar için öngörülen tutarların aşağıdaki tablodaki gibi olduğu anlaşılmaktadır.
| Konaklama Tesisinin Türü | Harcama Tutarı TL |
| 5 yıldızlı otel ve tatil köyler | 900 |
| 4 yıldızlı otel ve tatil köyler | 600 |
| 3 yıldızlı oteller ve belediye belgeli konaklama tesisleri | 450 |
| 2 ve 1 yıldızlı oteller, pansiyon, motel, apart hotel ve kampingler | 300 |
| Butik Oteller ve Özel Konaklama Tesisleri | 900 |
| Diğer | 300 |
Bu rakamlar aslında oransaldan maktuya dönmenin vergi yükü bakımından artış yarattığını göstermektedir. 1 yıldızlı bir otelde gecelik konaklama ücretini 300 TL olarak varsaymak gerçekçi değildir. Ayrıca aynı yıldız sayısına sahip otellerin farklı yerlerde geceleme ücretlerinin farklı olabileceği gerçeği göz ardı edilmiştir. İstanbul’da boğazdaki beş yıldızlı otelde gecelemenin vergisi Kars’taki beş yıldızlı otelde gecelemenin vergisi ile eşit hale gelmiştir. Maktuya geçmenin gerekçesi çok net değildir. Maktu vergi daha adaletsiz olmuştur.
Önerge ile ayrıca kamu kurum ve kuruluş tesisleri için öngörülen istisna kaldırılmış, 12 yaş çocukların konaklamaları istisna kapsamına alınmıştır.
Değerlendirme ve Sonuç
Turizm sektörüne aynı yıl içinde hem turizm payı hem de konaklama vergisi getirilmiş olması sektör için önemli bir vergi yükü yaratmıştır.
Vergiler turizm sektörünün desteklenmesi için indirimli KDV uygulanması yönündeki vergi politikası ile çelişmektedir.
Dünya uygulamalarının aksine, konaklama vergisinin gelirleri genel bütçeye tahsis edilmektedir. Genel bütçeye tahsis edilecekse yeni bir vergi ihdas ederek turizmci mükellefin uyum maliyeti artırılacağına KDV kanununa bir madde ekleyerek konaklama bedellerine uygulanacak KDV oranının bir iki puan artırımlı uygulanacağı ifade edilebilirdi. KDV oranın sayısını artırmak çok doğru olmayacaktır ancak aynı hizmete uygulanacak vergi sayısını artırmaktan daha evladır. Zira konaklama hizmeti üç ayrı vergiye tabi hale gelmiştir.
Bu maktu tutarlar ile önemli bir vergi geliri toplama imkanı vardır.
2018 yılında ülkemize yurt dışından gelen ziyaretçi sayısı Türk vatandaşları hariç 39 milyon civarıdır.
Bunların ortalama geceleme sayısı 9’dur.
Yukarıdaki maktu hadlerin ortalaması olarak geceleme başı 9 TL’den yapılacak bir hesaplama bile yabancı turistler bakımından bütçeye aktarılacak konaklama vergisinin3,2 milyar TL olması gerektiğini ortaya koymaktadır.
Yerli turist sayısı ise 2018 yılında 78,5 milyon olup bunların ortalama geceleme sayısı ise 8,1’dir. Yerli turist için en düşük maktu tutar olan 6 TL üzerinden yapılacak bir hesaplama bile yerli turistler nedeniyle bütçeye aktarılacak konaklama vergisinin 3,8 milyar TL olduğunu göstermektedir. Yerli yabancı turistlerle ilgili olarak bütçeye aktarılacak konaklama vergisi toplamda en az 7 milyar TL civarındadır.
Ayrıca bu yeni vergi yüklerinin yabancı turistlere yansıtılabilmesi güç görünmektedir. Yansıtma Türk turizmcisinin yurt dışında rekabet imkanını zayıflatacaktır. Yansıtma yerli turistler için daha muhtemel görünüyor. Dolayısıyla bu vergi yükünü büyük ölçüde turizmciler ve yerli turistle üstlenecektir.
Teklifte yer alan nispi vergilendirmenin Plan Bütçe Komisyonunda maktuya dönüşmesi adil vergilendirme sonucu doğurmamaktadır. Komisyon görüşmelerinden bunun Kültür ve Turizm Bakanlığının talebi olduğu anlaşılmakta ancak gerekçesinin ne olduğu anlaşılamamaktadır.
Plan Bütçe Komisyonunda kabul edilen maktu hadler yüksek belirlenmiştir. Bunun Genel Kurulda verilecek önergelerle daha aşağı çekilmesi beklenmektedir.