Mehmet YILMAZGiriş: 28.11.2015 - 21:34Güncelleme:28.11.2015 - 21:40

2141OKUNMA

İthalat Tutarı ile Gelir Bütçesi İlişkisi

Giriş
İthalat, Türk Dil Kurumu sözlüğünde “Başka bir ülkeden mal getirme veya satın alma, dış alım”,“Bir ülke için başka bir ülkeden alınan malların bütünü” şekillerinde tanımlanmıştır. Bu tanımların yanında, "Devletin ithalatı, ihracattan fazla olursa iflasa sürüklenir." - C. Meriç açıklamasına yer verilmiştir.

İthalat günümüzde ülkeler veya ülke grupları arasında siyasi, politik manada da önemli bir konuma sahiptir. İthalat bir ekonominin gelişmişlik düzeyinin en önemli göstergeleri arasında yer almaktadır. Bunun yanında maliyeciler özellikle gelirciler açısından eşi bulunmaz bir kaynaktır. Bu çalışmada ithalatın farklı bir boyutuna değinilmiştir. İthalatın gelir bütçesi ile olan ilişkisi irdelenmiştir.

Çalışma sonucunda görülmüştür ki, ithalatın yaklaşık % 13,5’lik kısmı hemen ithalat esnasında vergi olarak tahsil edilmektedir. Bu vergi tahsilatı genel bütçe vergi tahsilatının yaklaşık % 20’sini oluşturmaktadır.

1 - İthalat esnasında alınan vergiler

Bu çalışma kapsamında gelir bütçesinde yer alan gümrük vergileri, ithalatta alınan katma değer vergisi ile diğer dış ticaret gelirleri tahsilat rakamları kullanılmıştır. Bu vergilerin tahsilatının kaynağını oluşturan Kanunlarda yer alan indirim ve istisnalara ilişkin bir detaya inilmemiştir.

Gümrük Vergileri: Herhangi bir eşyanın ithalatı sırasında o eşyanın ithal edildiği tarihte yürürlükte bulunan ithalat rejimine göre belirlenen gümrük vergisi ve diğer kanunlarla ithal edilen ve dâhilde teslim edilen eşya için vergi uygulanması öngörülmesi halinde, bu kanunların öngördüğü vergileri tahsil açısından, 4458 sayılı Gümrük Kanununa göre gümrük işlemlerine tabi tutulan ve ithalat sırasında tarh, tahakkuk ve tahsil edilen gümrük vergilerdir.

İthalde Alınan Katma Değer Vergisi: Katma Değer Vergisi Kanununun 1/2'nci maddesi uyarınca mal ve hizmet ithalatı üzerinden Gümrük idarelerince, yine aynı Kanuna göre tahsil edilen katma değer vergisidir.

Diğer Dış Ticaret Gelirleri ise Gümrük Vergileri ile İthalde Alınan Katma Değer Vergisi dışında tahsil edilen vergi benzerleri kalemlerdir. İthalat esnasında tahsil edilen ÖTV, ithalatta kaynak kullanımı destekleme fonu kesintisi, ithalden alınan çevre katkı payı, beyanname üzerinden alınan damga vergisi ile çeşitli fonlar bu çalışma kapsamına dahil edilmemiştir.

2 - İthalat vergilerinin ithalat ve Genel Bütçe vergi tahsilatı içindeki payı

Maliye Bakanlığı, Türkiye İstatistik Kurumu ile Ekonomi Bakanlığı verileri toparlanarak aşağıdaki tablo oluşturulmuştur. Tabloda ithalat rakamlarına CİF değeri olarak yer verilirken, vergilerden gümrük vergisi, ithalatta alınan katma değer vergisi ile diğer dış ticaret gelirlerine yer verilmiştir.

 2007- 2014 yılları arasında ithalatın değişimine bakıldığında 2014 yılı hariç sürekli olarak arttığı görülmektedir. 2002 yılında 170.063 milyon dolar olan ithalat 2013 yılında 251.661 milyon dolara kadar yükseldikten sonra 2014 yılında bir miktar gerileyerek 242.177 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde $/TL paritesi sürekli olarak artış göstermiştir. 2007 yılında ortalama 1$=1,301TL iken 2014 yılında 1$=2,188 TL olmuştur. 2015 yılı henüz tamamlanmadığı için ortalama kur açıklanmamıştır. Bu iki veri birlikte değerlendirildiğinde TL cinsinden ithalat 2007 yılında 221.252 milyon TL iken 2014 yılında 529.883 milyon TL olmuştur.

Aynı dönem içerisinde ithalat vergilerinin tahsilatına bakıldığında, ithalatta alınan KDV, gümrük vergileri ve diğer dış ticaret vergileri tahsilatının 2007 yılında 28.970 milyon TL iken 2014 yılında 71.144 milyon TL’ye ulaşmıştır. Burada ithalat esnasında tahsil edilen ÖTV, damga vergisi, KKDF ile çeşitli fonlar dahil değildir.

İthalat üzerinden alınan vergilerin ithalat rakamlarına oranlanması sonucu aşağıdaki grafik oluşmuştur.



Grafikten görüldüğü üzere, 2007 yılında ithalat vergilerinin ithalata oranı % 13,1 iken 2014 yılı sonu itibariyle % 13,4 olarak gerçekleşmiştir. Bu dönem içerisinde en düşük oran % 12,6 ile 2008 yılında en yüksek oran ise % 14,3 ile 2013 yılında olmuştur. Grafik bize ithalatın yaklaşık % 13,5 kadar vergi tahsilatı yapıldığını göstermektedir. Ancak burada ithalat esnasında tahsil edilen ÖTV, KKDF, damga vergisi ile çeşitli fonlar dikkate alınmamıştır.

Bu oran değişikliğinin 2 ana sebebi bulunmaktadır. Birincisi ithalat kompozisyonunun değişmesidir. Yani % 1, % 8 ve %18 oranında KDV’ye tabi ürünlerin ithalat içindeki payının değişmesi, ikincisi ise ÖTV’ye ve KKDF’ye tabi ürünlerin ithalat içindeki payının değişmesi.

2007 yılı ile 2014 yılları arasındaki ithalat üzerinden alınan vergilerin vergi tahsilatı içindeki payı incelendiğinde ise % 16,6 ile % 20,09 arasında değiştiği görülmektedir. Tahsil edilen bu vergilerden ithalde alınan KDV, hesaplanan KDV’den indirim konusu yapılırken diğer vergiler nihai vergilerdir.

Grafikten de görüldüğü üzere ithalat üzerinden alınan vergiler bütçe kalemleri içinde oldukça yüksek paya sahiptir. Ayrıca bu vergiler tahsilatı kolay vergilerdir. Tahsilat/Tahakkuk oranları genelde % 100’dür.

Sonuç
Gerek döviz kurunun artması gerekse ithalatın artması en fazla gelir bütçesi tahmini yapanlar ile gelir arttırıcı politika hedefleyenlerin yüzünü güldürmektedir.

Ülkemizde sürekli olarak düşürülmesi istenilen ithalat, vergi gelirlerimizin %20’sini oluşturmaktadır. Bu vergilerin tahsilat tutarı, ithalatın tutarının yaklaşık % 13,5’i kadardır.