İktisadi Bakış Dergisi 5. Sayı

EŞİTLİK VE İNTERNETE ERİŞİM HAKKI: COVİD-19 GÖLGESİNDEKİ TÜRKİYE’YE BAKIŞ

Sosyal politika literatüründe temel sosyal hakların en başta geleni eğitim. Eğitim sosyal devletlerde yurttaşların hem bir hakkı hem de bir yükümlülüğü olma konumunu 20. yüzyılda sağlamlaştırdı. Bugün her yurttaş yaşadığı yerde temel eğitim hizmetine erişmeyi doğal bir hak, yurttaşlığın ayrılmaz bir parçası olarak algılıyor.

Eğitim hakkı/yükümlülüğü Türkiye gibi çevre ekonomilerde modernleşme projesinin odağında yer aldığı için güncelliğini hep korumuştur. Covid-19 salgını dolayısıyla eğitim hakkı daha da güncel hale geldi. Salgınla mücadele için uzaktan öğretime geçince, internet şebekesine erişime sahip olanlarla sahip olmayanlar arasında eğitime erişim konusunda da eşitsizlik ortaya çıktı.

Aslında Covid-19 zaten mevcut olan bir eşitsizliği daha görünür hale getirdi. Zira internete erişim sağlayabilmek hanidir eğitim aktivitelerinde elzem hale gelmişti. İngilizce’de digital divide olarak adlandırılan ve dilimize dijital ayrımcılık/eşitsizlik şeklinde çevirebileceğimiz kavram internete erişim sağlayabilen yurttaşlarla erişim sağlayamayan yurttaşlar arasında toplumsal ve ekonomik yaşamın diğer alanlarına da sirayet eden bir eşitsizlik biçimini anlatmak için kullanılıyor.

İnternete erişememek farklı coğrafi bölgeleri, yaş gruplarını, cinsiyetleri birbirinden ayıran ve aralarındaki hal-i hazırdaki eşitsizlikleri pekiştiren önemli yoksunluklardan biri. Covid-19 bu eşitsizliği en çarpıcı biçimde yüzümüze vurdu ve Türkiye kamuoyu internet üzerinden eğitime erişmek için yüksek tepelere tırmanan köy çocuklarını görünce internete erişemeyen kitlelerin farkına vardı.

Türkiye’de internete erişim ağırlıklı olarak mobil telefonlar üzerinden sağlanıyor. BTK verilerine göre 2020 sonu itibariyle mobil telefon üzerinden internet abonesi olanların oranı %78. Buna mukabil sabit internet abonelerinin nüfusa oranı %20.

Ancak mobil internet paketleri öğretim için gerekli olan büyük ses ve video dosyalarının düzenli olarak kullanılması için fazla küçük. Bunun bir sebebi mobil telefon operatörlerinin kâr arayışıysa bir diğer sebebi radyo frekanslarının taşıyabileceği veri miktarının doğal sınırının düşük olması. BTK verilerine göre ortalama bir sabit internet kullanıcısı 2020 senesi içinde 1,76 terabayt veri kullanırken ortalama bir mobil internet abonesi yalnızca 0,1 terabayt veri kullanıyor .