Hazine ve Maliye Bakanlığında Yeni Bir Genel Müdürlük
18 Nisan 2020 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile vergi kayıp ve kaçağı ile kayıt dışı ekonomik faaliyetleri tespit etmek ve bunları önlemek amacıyla risk analizi yapmak Hazine ve Maliye Bakanlığının görevleri arasına eklenmiştir.
Yeni Genel Müdürlük
Bu görevi yerine getirmek üzere Hazine ve Maliye Bakanlığında Risk Analizi Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Genel Müdürlüğün görev ve yetkileri aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
- Vergi kayıp ve kaçağı ile kayıt dışı ekonomik faaliyetleri araştırmak, bunların önlenmesine yönelik risk analiz ve değerlendirme çalışmalarını gerçekleştirmek,
- Vergi kayıp ve kaçağı ile kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin önlenmesi amacıyla ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla koordinasyonu sağlamak,
- Risk analizi ve değerlendirme çalışmalarını, belirlenen plan ve programlar dâhilinde tanımlanan risk senaryoları, veri modellemeleri ve elektronik ortamdaki dâhil olmak üzere ilgili mevzuatına göre temin edilen her türlü bilgi, belge ve bunlara ilişkin her türlü ortamdaki kayıtlar üzerinden çeşitli analiz araçlarını kullanmak suretiyle gerçekleştirmek,
- Risk analizi ve değerlendirme çalışmalarına ait sonuçları raporlara bağlayarak gerekli önlemlerin alınmasını teminen bu raporları ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına iletmek ve bu kurumlarca alınan önlemlerin sonuçlarını takip etmek, analiz etmek ve gerek görüldüğünde ilgili kurumlar ile paylaşmak,
- Risk analizi ve değerlendirme çalışmaları için kanunları veya faaliyet konuları gereğince ekonomik olaylara ilişkin kayıt tutan ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının bilgi işlem sistemlerine Bakanlık ve ilgili Bakanlığın veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının yetkili organlarının Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve ilgili diğer mevzuat hükümlerine uygun olarak birlikte belirleyeceği usul ve esaslar dâhilinde erişim sistemi kurmak, bu kurumlarla birlikte gerekli çalışmaları yürütmek,
- Bakan tarafından verilen diğer görevleri yapmak.
Gelir İdaresinin Bu Kapsamda Görevleri
Vergi kayıp ve kaçağının önlenmesi konusunda gerekli tedbirleri almak Gelir İdaresi Başkanlığının görevleri arasında yer almaktadır.
Ayrıca Gelir İdaresi Başkanlığına bağlı Denetim ve Uyum Yönetimi Daire Başkanlığı,
- Uyum bozukluklarını tespit ve analiz etmek, çözümler üretmek suretiyle mükelleflerin vergi kanunlarına gönüllü uyumunu sağlamak,
- Uygulama ve Veri Yönetimi Daire Başkanlığında oluşacak bilgileri değerlendirerek vergi incelemesine yetkili birimlerin kullanımına sunmak,
- Vergi kayıp ve kaçağı ile mücadele etmek, bu konuda gerekli tedbirleri önermek ve çalışmaları yapmak.
İle görevlendirilmiştir.
Vergi Denetim Kurulunun Bu Kapsamda Görevleri
Öte yandan,
- Her türlü bilgi, veri ve istatistiği toplamak suretiyle oluşturulacak Risk Analiz Sistemi üzerinden mükelleflerin faaliyetlerini gruplar ve sektörler itibarıyla analiz etmek, mukayeseler yapmak ve bu suretle risk alanlarını tespit etmek,
- Vergi yükümlülüklerine ilişkin ihbar ve şikayetleri değerlendirmek,
Vergi Denetim Kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.
Değerlendirme
2011 yılına kadar vergi kayıp kaçağı ile denetim boyutuyla mücadele büyük ölçüde Gelir İdaresi Başkanlığına bağlı denetim birimleri ile Bakanlığa bağlı denetim birimleri tarafından gerçekleştirilmekteydi. Daha sonra bu birimler, tek çatı altında toplama gerekçesiyle Bakanlık bünyesinde birleştirilince, Gelir İdaresin de denetim yapma kapasitesi kalmadı. Buna rağmen Gelir İdaresi mükellef hizmetleri yoluyla gönüllü uyumu artırmaya çalışırken risk analizi yoluyla hem gönüllü uyumu artırmaya hem de denetim birimine destek olmaya çalışmaktaydı. Ayrıca Gelir İdaresinin geliştirdiği ve uygulamasını takip ettiği bir kayıt dışı ekonomiyi azaltma eylem planı mevcut bulunmaktaydı.
Yeni genel müdürlüğün kurulmasıyla birlikte vergi kayıp kaçağı ile mücadelede risk analizi boyutuyla mevcut bulunan iki başlılık üç başlılığa dönüşmektedir. Risk analizi sadece vergi denetimi ile ilgili değildir. Risk analizi denetimle ilgili olduğu kadar vergi uygulamaları ile, mevzuat düzenlemeleri ile, mükellef hizmetleri ile, tahsilat ile de ilgilidir. Risk analizine ilişkin veriler büyük ölçüde Gelir İdaresinde toplanmaktadır. Gelir İdaresinde veri işleme ve risk analizi sistematiği geliştirme kapasitesi mevcuttur. Bu çerçevede risk analizinin Gelir İdaresi Başkanlığınca yerine getirilmesi en uygun olandır.