Hazine ve Maliye Bakanlığı’nda Yeni Bütçe Genel Müdürlüğü
A. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Yeni Hizmet Birimleri
7 Ağustos 2019 tarihinde yayınlanan 43 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Hazine ve Maliye Bakanlığı hizmet birimlerinde önemli değişiklikler yapılmıştır. Değişiklikten önce 1 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile belirlenmiş olan hizmet birimleri aşağıdaki gibiydi.
- Başhukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü,
- Muhasebat ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü,
- Gelir Düzenlemeleri Genel Müdürlüğü,
- Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü,
- Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü,
- Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü,
- Sigortacılık Genel Müdürlüğü,
- Personel Genel Müdürlüğü,
- Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı,
- Hazine Kontrolörleri Kurulu,
- Sigorta Denetleme Kurulu,
- Malî Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı,
- Strateji Geliştirme Başkanlığı,
- Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı,
- Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı
- Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği,
- Özel Kalem Müdürlüğü.
Değişiklikten sonra ise hizmet birimleri aşağıdaki gibi olmuştur.
- Başhukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü,
- Kamu Mali Yönetim ve Dönüşüm Genel Müdürlüğü
- Muhasebat Genel Müdürlüğü,
- Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü,
- Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü,
- Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü,
- Finansal Piyasalar ve Kambiyo Genel Müdürlüğü
- Sigortacılık Genel Müdürlüğü,
- Ekonomik Programlar ve Araştırmalar Genel Müdürlüğü
- Personel Genel Müdürlüğü,
- Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü
- Teftiş Başkanlığı
- Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı,
- Hazine Kontrolörleri Kurulu,
- Sigorta Denetleme Kurulu,
- Malî Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı,
- Strateji Geliştirme Başkanlığı,
- Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı,
- Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği,
- Özel Kalem Müdürlüğü.
Buna göre Gelir Düzenlemeleri Genel Müdürlüğü ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı kaldırılmış, dört yeni genel müdürlük ve bir başkanlık (Teftiş Başkanlığı) ihdas edilmiştir. Muhasebat ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünün mali kontrol kısmı da bu genel müdürlük dışına çıkarılmıştır.
Bu yazımızda yeni ihdas edilen genel müdürlüklerden Kamu Mali Yönetim ve Dönüşüm Genel Müdürlüğünü ele alacağız.
B. Kamu Mali Yönetim ve Dönüşüm Genel Müdürlüğü’nün Görevleri
Kamu Mali Yönetim ve Dönüşüm Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri üç başlık altında toplanabilir.
1. Yeni Oluşturulan Görevler
- Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen temel hedef, ilke ve amaçlar çerçevesinde orta vadeli program hazırlıklarına katılmak ve orta vadeli mali plan ile sektörel plan ve programları, ilgili kamu idareleri ile Cumhurbaşkanlığı bünyesinde bulunan politika kurullarının görüşlerini de almak suretiyle Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile müştereken hazırlamak ve makro dengelerini oluşturmak,
- Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen temel hedef, ilke ve amaçlar çerçevesinde orta vadeli mali plan ile sektörel plan ve programların uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek, gerektiğinde değişiklik yapmak veya teklif etmek,
- 13 sayılı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (ö) bendi hariç olmak üzere mezkûr Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde Bakanlığa verilen görevleri yerine getirmek,
- Kamu harcamaları ile Devlet gelirlerinin kalkınma planı, orta vadeli program, orta vadeli mali plan ve Cumhurbaşkanlığı yıllık programında belirlenen hedefler doğrultusunda maliye politikalarıyla uyumlu bir şekilde uygulanmasını teminen gerekli her türlü tedbiri almak,
- Cumhurbaşkanı onayına sunmak üzere 5/1/1961 tarihli ve 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamına dâhil idarelerin taşıt edinimi, kullanımı ve tasfiyesine ilişkin politikalar oluşturmak; uygulamanın yönlendirilmesi hususunda standartlar tespit etmek, kamu idareleri için ortak taşıt havuzu ve yönetim sistemi oluşturmak ve gerekli tedbirleri belirlemek ve bu amaçla uygulamayı izlemek,
- 2 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi uyarınca yapılacak kadro ve pozisyon ihdasları ile 2 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 11 inci maddesinin birinci fıkrası kapsamında yapılacak atama sayılarının ve istisnalarının belirlenmesi ve 2 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 8 inci maddesi uyarınca sürekli işçi kadrolarından veya sözleşmeli personel pozisyonlarından boş olanların açıktan atama veya alım amacıyla kullanılmasıyla ilgili Strateji ve Bütçe Başkanlığına görüş vermek,
- Teşkilat ve görev alanına giren konularda hazine ve maliye uzmanlarına, yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde analiz ve inceleme işleri yaptırmak,
- Bakan tarafından verilen diğer görevleri yapmak.
Bu görevlerden üçüncüsü sıkıntılı görünmektedir. “Kamu yatırımlarının gerçekleştirilmesinde uygun finansman modelleri geliştirmek, kamu-özel işbirliği projelerini analiz etmek” dışında 13 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde Hazine ve Maliye Bakanlığına verilen görevler de bu genel müdürlük tarafından yerine getirilecektir. Aşağıda sıralanan bu görevler Strateji ve Bütçe Başkanlığınca birlikte ifa edilecek görevlerdir. Nedir bu görevler;
- Harcama ve bütçe politikalarının geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak,
- Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçe hazırlık çalışmaları sırasında uyacakları teknik ilke, esas ve usulleri tespit etmek ve bütçe hazırlık çalışmalarını koordine içinde yürütmek,
- Kamu idareleri tarafından hazırlanıp Başkanlığa gönderilen bütçe tekliflerini inceleyerek bunların kalkınma planı, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen hedef ve amaçlar, orta vadeli program, orta vadeli mali plan, stratejik planlar, performans programları ile bütçe hazırlıklarına esas teknik ilke, esas ve usullere uygunluğunu sağlamak,
- Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin her mali yılın başında o yıl için oluşturulan hazine nakit akımı programına göre ayrıntılı harcama programlarını yapmak, gerekli görülen hallerde bu programları değiştirmek ve ilgili kuruluşlar nezdinde uygulamaları izlemek,
- Bütçenin kalkınma planı, orta vadeli program, orta vadeli mali plan ve Cumhurbaşkanlığı yıllık programında belirlenen hedefler doğrultusunda maliye politikalarıyla uyumlu bir şekilde uygulanmasını sağlamak, uygulamaya ait bütçe işlemlerinin yapılmasını sağlamak,
- Kamu harcamalarında tasarruf sağlanması, tutarlı, dengeli ve etkili bir bütçe politikasının yürütülmesi ve kamu istihdamı ve giderlerle ilgili uygulamaya ilişkin politikaların oluşturulmas amacıyla çalışmalar yapmak; kamu harcama politikalarını etkileyebilecek her türlü düzenlemeyi inceleyerek, yapılacak düzenlemeleri koordine etmek,
- Kalkınma planı, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen hedef ve amaçlar, orta vadeli program, orta vadeli mali plan ve yıllık program kapsamında belirlenen öncelikler çerçevesinde yıllık kamu yatırım programını hazırlamak,
- Kamu yatırım projelerinin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek, bu projelerin etkili, etkin, ekonomik ve verimli olmasını ve zamanında tamamlanmasını sağlamak üzere gerekli tedbirleri alarak uygulamayı yönlendirmek, uygulamayı izlemek, yıl içinde gerekli değişiklik işlemlerini yapmak,
- Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen temel hedef, ilke ve amaçlar çerçevesinde performans programlarının ve faaliyet raporlarının Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nca hazırlanması, uygulanması ve izlenmesine ilişkin genel ilke, esas ve usuller ile uygulamanın yönlendirilmesine, izlenmesine ve değerlendirilmesine ilişkin görüş oluşturmak,
- Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait olan merkezi yönetim bütçesi dışındaki diğer her türlü bütçe, fon, döner sermaye, özel hesap ve proje hesabı için Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nca
- genel ilke ve stratejiler tespit edilmesi,
- gerekli görülenler için bütçelerinin onaylanması zorunluluğu getirmesi,
- uygulamalara yön verilmesi ve izlenmesi,
- harcamaların etkili, etkin, ekonomik ve verimli olmasını sağlamak üzere gerekli tedbirlerin alınması
konularında görüş oluşturmak.
Yeni kurulan bu genel müdürlüğün görev alanı büyük ölçüde Strateji ve Bütçe Başkanlığının görev alanı ile örtüşmektedir. Tüm bu görevlerin iki birim tarafından müştereken yerine getirilmesinin dayandığı felsefeyi anlamak mümkün değildir.
2. Muhasebat Genel Müdürlüğü’nden aktarılan görevler
Muhasebat ve Mali kontrol Genel Müdürlüğünün ismi Muhasebat Genel Müdürlüğü olarak değiştirilirken, mali kontrole ilişkin aşağıdaki görevler yeni kurulan bu genel müdürlüğe aktarılmıştır.
- Kamu harcamalarında etkinlik, etkililik, ekonomiklik ve verimlilik sağlamak amacıyla gerekli standartları tespit etmek ve sınırlamalar koymak; bu hususlarda tüm kamu kurum ve kuruluşları için uyulması zorunlu düzenlemeleri yapmak, tedbirleri almak ve uygulamayı izlemek,
- Mali yönetim ve iç kontrol alanında uluslararası genel kabul görmüş standartlarla uyumlu standart ve yöntemler belirlemek, mali hizmetler uzman yardımcıları özel yarışma sınavları, atama ve yerleştirilme, yetiştirilme, eğitim ve yeterlik sınavlarına ilişkin faaliyetleri yürütmek, kamu idarelerine eğitim ve rehberlik hizmeti vermek, uygulamaları izlemek, belirlenen yöntem ve standartlara uygunluğu açısından değerlendirmek, kurumsal ve konsolide raporlar düzenlemek ve önerilerde bulunmak, mali yönetim ve iç kontrol uygulamalarının uyumlaştırılması ve bilgi paylaşımına yönelik yönetim bilgi sistemleri oluşturmak, mali hizmetler birim yöneticilerine ve diğer yönetici ve uzmanlara yönelik düzenli yıllık bilgilendirme ve değerlendirme toplantıları düzenlemek, mali saydamlığın sağlanmasına yönelik uygulamaları izlemek, değerlendirmek ve öneriler geliştirmek,
- Harcamaları etkileyebilecek her türlü mevzuat taslaklarını inceleyerek bunlar hakkında Bakanlığın görüşünü hazırlamak,
- Bakanlığın görev alanına giren hususlarda mevzuatta yer alan mali hükümlerin uygulanmasını yönlendirmek, bu konuda ortaya çıkabilecek her türlü meseleyi çözmek ve tereddütleri gidermek,
- Kamu istihdamı ve buna ilişkin giderlerle ilgili mevzuatın uygulanmasına ilişkin iş ve işlemleri yürütmek ve uygulamayı izlemek,
- Kamu harcamaları konusunda diğer mevzuat ile Bakanlığa verilen görevleri yapmak,
- Genel ekonomik politika ve stratejiler çerçevesinde kamu alımlarına ilişkin temel politikaları oluşturmak,
- Kamu kurum ve kuruluşlarınca işletilen eğitim ve dinlenme tesisi, misafirhane, çocuk bakımevi, kreş, spor tesisi ve benzeri sosyal tesislerden yararlanacak olanlardan alınacak bedelleri belirlemek, bu yerlerden elde edilen gelirlerin kullanımına ilişkin usul ve esaslar ile bunlara ilişkin düzenlemeleri yapmak,
Muhasebat Genel Müdürlüğünden aktarılan görevler aslında ilga edilen Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünün Muhasebat Genel Müdürlüğüne aktarılan bazı görevlerin tekrar yeni kurulan bu genel müdürlüğe aktarılmasından ibarettir.
3. Gelir Düzenlemeleri Genel Müdürlüğünden aktarılan görevler
Gelir Düzenlemeleri Genel Müdürlüğü tamamen kapatılırken görevlerinden bazıları yeni kurulan bu genel müdürlüğe aktarılmıştır. Kapatılan genel müdürlüğün “Devlet gelirleri politikasının plan, program, genel ekonomik politika ve stratejiler çerçevesinde oluşturulmasına ilişkin çalışmalara katkıda bulunmak” ve “Vergi yükü, gelir dağılımı ve gelir tahminlerine yönelik genel ve sektörel analizler yapmak” görevleri birleştirilmek ve kısmen değişikliye uğratılmak suretiyle yeni genel müdürlüğe “Devlet gelirleri politikasının plan, program, genel ekonomik politika ve stratejiler çerçevesinde oluşturulmasına ilişkin çalışmaları koordine etmek ve vergi yükü ile gelir tahminlerine yönelik analizler yapmak şeklinde aktarılmıştır. Dolayısıyla gelir politikası oluşturulmasına katkıda bulunmak görevi koordine etmeye dönüştürülmüştür. Anlaşılan Bütçe gelir tahminleri de bu genel müdürlük tarafından yapılacaktır.
Kaldırılan genel müdürlüğün aşağıdaki görevlerinin kimin tarafından yerine getirileceği net olmamakla beraber fiiliyatta bu görevlerin Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yerine getirilmesi muhtemeldir.
- Devlet gelirlerine ilişkin mevzuatı hazırlamak ve gerekli koordinasyonu sağlamak,
- Devlet gelirlerine etkisi olan mevzuatı Devlet gelirleri açısından inceleyerek görüş bildirmek,
- Uluslararası vergi ilişkileri ile ikili ve çok taraflı anlaşmalara ilişkin çalışmaları gerekli koordinasyonu sağlamak suretiyle yürütmek,
- Avrupa Birliği, uluslararası kuruluşlar ve diğer devletlerle görev alanına giren konularda işbirliği yapmak,
- Mahalli idare vergilerinin genel vergi sistemi ile uyumunu sağlayacak çalışmaları yapmak,
C. Değerlendirme ve Sonuç
Aslında Kamu Mali Yönetim ve Dönüşüm Genel Müdürlüğü yeni bir genel müdürlük değildir. Eskiden Maliye Bakanlığı bünyesinde yer alan mülga Bütçe ve Mali kontrol genel Müdürlüğü’nün yeni bir adla tezahüründen ibarettir. Fiiliyatta Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü ilga edilememiş, hatta başına yeni bir genel müdür atanmış, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile önce Maliye Bakanlığının görev alanı genişletilmiş, Strateji ve Bütçe Başkanlığına aktarılan görevlere Hazine ve Maliye Bakanlığı ortak edilmiş sonrasında da fiilen mevcudiyetini koruyan Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü isim değiştirilerek yönetimdeki yerini almıştır.
Bakanlığın internet sitesinde yeni kurulan bu genel müdürlükle ilgili bölümler ve buralarda yer alan bilgiler de bu durumu aslında net bir şekilde ortaya koymaktadır.
Bu durumda ya Strateji ve Bütçe Başkanlığına ya da Kamu Mali Yönetim ve Dönüşüm Genel Müdürlüğüne ihtiyaç yoktur. Bu ikili yapı kamu yönetiminde bir israfa yol açmakla kalmamakta yönetimde çok başlılık, boşluk oluşturma, çatışma ve hesap verebilirlik bakımından bünyesinde önemli riskleri barındırmaktadır.
Ayrıca gelir politikaları ile ilgili koordinasyon ve gelir tahminleri ve analizleri yapma görevlerinin de konunun esas sahibi olan Gelir İdaresi Başkanlığı varken bu genel müdürlüğe verilmesi doğru olmamıştır. Devlet gelirleri ayrı bir uzmanlık ve birikimi gerektirmektedir. Bu da Gelir İdaresinde mevcut bulunmaktadır.