Bülent TAŞ/ Nazmi KARYAĞDIGiriş: 19.02.2017 - 23:11Güncelleme:19.02.2017 - 23:14

3914OKUNMA

Haberleşme Sektöründeki Vergi ve Diğer Mali Yükler

Ülkemizde akaryakıt, otomobil, alkol ve sigara ile birlikte en fazla vergilendirilen diğer bir sektör haberleşme sektörüdür.

Haberleşme hizmetinden yararlanan tüketicilerin cebinden çıkan her 1 TL’nin 40 kuruşu devlete vergi veya diğer finansal yük olarak aktarılmaktadır.

Bu yazımızda devletin Haberleşme Sektöründen elde ettiği gelirlerin yasal dayanaklarına ve gelir tutarlarına yer vermek istiyoruz.

Amacımız sektördeki vergi ve benzeri yükün büyüklüğüne dikkat çekmektir.

A - Sektördeki Vergiler

1 - Kurumlar Vergisi Tüm diğer kurumlarda olduğu gibi haberleşme hizmeti sunan kurumlar da 5520 sayılı Kanun çerçevesinde Kurumlar Vergisi beyan edip ödemekle yükümlüdürler. Kurumlar vergisi, kurum kazançları üzerinden %20 oranı uygulanmak suretiyle hesaplanıp ödenmektedir. Sektörde faaliyette bulunan beş ana kurumun (Türk Telekom, Turkcell, Vodafone, Avea ve TTNET) 2015 yılında ödedikleri kurumlar vergisi 683 milyon TL civarındadır. Kurumlar vergisi büyük ölçüde iki üç kurum tarafından ödenmektedir.

2 - Katma Değer Vergisi

Yine tüm diğer ticari faaliyette bulunan kişi ve kurumlarda olduğu gibi haberleşme hizmeti sunan kurumlar da Katma Değer Vergisi beyan edip ödemekle yükümlüdürler. Uygulanan oran %18 dir.

Katma Değer Vergisi mal ve hizmet tedarik süreci içinde her bir aşamada yaratılan katma değer üzerinden hesaplanmakta olup verginin yüklenicisi nihai tüketicidir. Dolayısıyla nihai tüketicinin ödediği fiyatın bir unsuru olarak tüketiciye yansımaktadır.

Haberleşme sektöründe hizmet tüketimi harcaması üzerinden 2015 yılında ödenen katma değer vergisi tutarının 5,2 milyar TL olduğu hesaplanmaktadır.

3 - Özel İletişim Vergisi

Sadece haberleşme, tv, yayıncılık sektörüne özgü olan özel iletişim vergisi katma değer vergisi hesabına da esas alınan hizmet bedeli üzerinden hesaplanarak sektörde faaliyette bulunan kurumlar tarafından beyan edilip ödenmektedir. Vergilendirme mekanizması büyük ölçüde katma değer vergisi gibi işlemektedir.

Aynı bazdan hem katma değer vergisi hem de özel iletişim vergisi hesaplanmakta yani iki kez vergi ödenmektedir. Her ne kadar vergi bazı aynı olsa da KDV den farklı olarak tek aşamada alınan bir vergidir. Ancak öte yandan tüketiciye yansıtılması mümkün olan ve yansıtılan bir vergidir.

Özel iletişim vergisinde çoklu oran yapısı sözkonusudur. Mobil ses ve sms hizmetleri %25 oranında, sabit ses ve haberleşme altyapısı hizmetleri ile TV yayın hizmetleri %15 oranında, mobil ve sabit internet hizmetleri ise %5 oranında vergiye tabi tutulmaktadır.

2015 yılında Devlete aktarılan özel iletişim vergisi tutarı 4,7 milyar TL’dir. Sektörün KDV den sonra katlandığı en yüksek vergi yükümlülüğüdür.

4 - Haberleşme Vergisi

Bu vergi Türk Telekom’un tekel olduğu dönemden kalan bir vergidir. Vergi sadece Türk Telekom tarafından beyan edilip ödenmektedir. Türk Telekom’un abonelerden tahsil ettiği haberleşme gelirlerinin %1 i oranında abonelerin sınırları içerisinde bulunduğu belediyelere ödenmektedir.

Ayrımcı bir vergileme niteliği taşıyan bu vergiden belediyelere aktarılan tutar 41 milyon TL civarındadır. Bu vergi abonelere gönderilen faturalar üzerinde görülmemekte, ancak tahsil edilen tutarın %1 lik kısmı olarak Belediyelere aktarılmaktadır.

5 - Sektörde Toplam Vergi Yükü

Haberleşme sektörünün ödemiş olduğu vergiler aşağıdaki tabloda özetlenmektedir. Sektörün vergi yükü 10,6 milyar TL civarındadır.

 
B - Sektördeki Diğer Finansal Yükümlülükler

1 - Hazine Payı

Hazine payı mobil operatörlerin sahip oldukları imtiyaz ile ilgili olarak ödedikleri bir bedeldir. İmzalmış oldukları imtiyaz sözleşmeleri çerçevesinde brüt satış hasılatlarının %15’i kadar Hazine Payı hesaplayıp ödemektedirler.

Ödenen Hazine Payının %10’luk kısmı Evrensel Hizmet Katkı Payı olarak Ulaştırma Bakanlığına aktarılmaktadır. Mobil operatörler ve sanal operatörler hazine payı ödemekle yükümlü olmakla beraber aktif bir sanal operatör bulunmadığı için fiiliyatta sadece üç mobil operatör bu Payı ödemektedir.

Operatörler arası işlemlerden elde edilen gelirler üzerinden de hazine payı hesaplandığından aynı tutar üzerinden birden fazla operatör nezdinde mükerrer hazine payı hesaplanıp ödenmektedir.

2015 yılında %15 oranı üzerinden hesaplanan payı tutarı 3,2 milyar TL civarındadır. Bunun 2,9 milyar TL kısmı Hazine Payı olarak, 300 milyon TL kısmı 5369 sayılı Kanunun 6. maddesi uyarınca Evrensel Hizmet Katkı Payı olarak devlet bütçesine aktarılmıştır.

Hazine Payı da tüketicilere düzenlenen fatura üzerinde görülmemekte, operatörler tarafından elde edilen hasılatın %15’i olarak devlete aktarılmaktadır.

2 - Evrensel Hizmet Katkı Payı

5369 sayılı Evrensel Hizmet Kanununun 6. maddesi uyarınca hazine payı ödemekle yükümlü işletmeciler dışındaki işletmeciler ve Türk Telekom yıllık net satış hâsılatının % 1’ini, izleyen yılın Nisan ayı sonuna kadar; faaliyetleri gereği Hazine payı ödemekle yükümlü olduğu halde Hazine payı ödemeyi gerektirmeyen hizmetleri de yürüten işletmeciler ise Hazine payına esas teşkil etmeyen yıllık net satış hâsılatının % 1’ini Ulaştırma Bakanlığına bildirmek ve bu Bakanlık saymanlığına ödemekle yükümlüdürler.

Adı geçen yükümlüler, ilgili mevzuatına göre Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumunca veya Evrensel Hizmet Kanunu kapsamına alınmış hizmetler bakımından ilgili diğer mercilerce yetkilendirilmiş olan işletmecileridir.

Sözkonusu gelir kamu hizmeti niteliğini haiz, ancak işletmeciler tarafından karşılanmasında mali güçlük bulunan evrensel hizmetin (Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde coğrafi konumlarından bağımsız olarak herkes tarafından erişilebilir, önceden belirlenmiş kalitede ve herkesin karşılayabileceği makul bir bedel karşılığında asgari standartlarda sunulacak olan, internet erişimi de dahil elektronik haberleşme hizmeti) sağlanması, yürütülmesi amacıyla toplanmaktadır.

İşletmeciler arası işlemlerden elde edilen gelirler üzerinden de evrensel hizmet payı hesaplandığından aynı tutar üzerinden birden fazla işletmeci nezdinde mükerrer evrensel hizmet payı hesaplanıp ödenmektedir.

2015 yılında Ulaştırma Bakanlığına aktarılan Evrensel Hizmet Katkı Payı tutar 900 Milyon TL civarındadır. Bunun 300 milyon TL kısmı mobil operatörler tarafından aktarılmakta kalan kısım Türk Telekom ve diğer işletmeciler tarafından ödenmektedir.

3 - Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu Masraflarına Katkı Payı

Haberleşme sektöründe faaliyet göstermek üzere lisans verilen işletmecilerle yapılan lisans sözleşmelerinde yer alan düzenlemeler çerçevesinde, yetkilendirilen işletmeciler ise 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanununun 11. maddesi çerçevesinde brüt/net satışları üzerinden %0,35 oranında kurum masraflarına katkı payı/idari ücret ödemekle yükümlüdürler.

Burada da Hazine Payı ve Evrensel Hizmet Katkı Payında olduğu gibi mükerrer katkı payı ödenmesi sözkonusudur.

2015 yılında ödenen Kurum Masraflarına Katkı Payı/İdari Ücret tutarı 129 milyon TL civarındadır.

4 - Telsiz Ruhsat ve Kullanım Ücretleri

5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanununun 46. maddesi uyarınca telsiz cihaz ve sistemleri için telsiz ruhsatname ve yıllık kullanım ücretleri alınmakta olup alınacak ücretler Kanuna ekli ücret tarifesinde gösterilmiştir. Alınacak ücretler her yıl Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu tarafından belirlenerek güncellenmektedir.

Mobil operatörler Karasal mobil (cellular) telsiz telefon sistemleri ile ilgili olarak

• Her baz istasyonu için 177.04 TL,
• Abonenin sistemdeki her bir farklı numarası başına18.95 TL

telsiz ruhsat ücreti alınmaktadır.
Ayrıca,

• Her sabit telsiz (baz) istasyonundan (sisteme tahsis edilen band genişliğine göre her yıl alınmak üzere) kanal adedi (istasyonda bulunan TRx) başına
  
   a)  200 kHz'e kadar (dâhil) 70,82 TL
   b)  201 kHz-1.25 MHz arası (dâhil) 221,31 TL
   c)  1.25-5 MHz arası (dahil) 885,19 TL
   d)  5 MHz'den yukarısı 1062,24 TL
  
  
• Abonenin sistemdeki her bir farklı numarası başına 18,95 TL

telsiz kullanım ücreti alınmaktadır.

Abone cihazları ile ilgili telsiz kullanım ve ruhsat ücretini aboneler ödemekle yükümlüdürler. Ancak bunun abonelerden toplanıp Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumuna aktarılması mobil operatörler tarafından yerine getirilmektedir.

2015 yılında 2 Milyar TL telsiz ruhsat ve kullanım ücreti Devlete aktarılmıştır.

5 - Sektörde Diğer Finasal Yük Toplamı

Haberleşme sektörünün ödemiş olduğu diğer finansal yükler aşağıdaki tabloda özetlenmektedir. Sektörün bu şekilde ortaya çıkan  yükü yıllık 6 milyar TL civarındadır.

6 - Değerlendirme ve Sonuç

BTK’nın haberleşme sektörü ile ilgili pazar verilerinden ve ilgili kamu hesaplarından alınarak yukarıda aktarılan vergi ve diğer finansal yükler bir arada değerlendirildiğinde 2015 yılında nihai tüketicilerin haberleşme için harcamış olduğu tutarın 41,5 milyar TL olduğu hesaplanmaktadır.

Bu tutarın 16,6 milyar TL kısmı devlete vergi ve diğer mali yükümlülük olarak aktarılmaktadır. Yani haberleşmeye harcanan her bir liranın 40 kuruşu devlete gitmektedir.

Türkiye’de haberleşme çok yüksek oranda ağır bir şekilde vergilendirilmektedir. Bu ağır vergi yükünün sektörün alt yapıya yatırım yapmasının önündeki en büyük engel olduğu değerlendirilmektedir. Zira sektörün kârlılık düzeyi sektöre yatırım yapma imkânını önemli ölçüde sınırlandırmaktadır. 

Sektördeki vergi/finansal yükün gözden geçirilerek bir program dâhilinde aşağıya çekilmesine yönelik tedbirlerin alınması ve bunun bir an önce ilan edilmesinde yarar bulunmaktadır.
İşe mükerrer yük hesabının kaldırılmasından başlanabilir.