Gelir Vergisi Tebliğ Taslağına İlişkin Görüş ve Öneriler
Gelir İdaresi Başkanlığı, 252 seri nolu tebliğde değişiklikler öngören tebliğ taslağını internet sitesine koyarak, taslakta yer alan konuların geliştirilmesi, değiştirilmesi veya katkıda bulunulması amacıyla görüş ve önerilerin bildirilmesini talep etmektedir.
Söz konusu taslakta yer alan “Tevkif Yoluyla Kesilen Verginin Vergi Sorumlusunca Tahakkuk Ettirilmemesi veya Ödenmemesi” ile ilgili görüşüm aşağıda yer almaktadır.
Mevcut Durum
Mevcut düzenleme uyarınca, tevkif suretiyle ödenen verginin beyan edilen vergiden fazla olması halinde yapılacak nakden iade için vergi idaresince mükelleften kesilen vergilerin, ilgili vergi dairesine ödenmiş veya tahakkuk ettirilmiş olduğuna ilişkin belge istenilmesi halinde, vergi sorumlusunun ödeme yapmaması veya hiç beyanda bulunmaması nedeniyle söz konusu belge ibraz edilemiyorsa, bu durum bağlı olunan vergi dairesine mükellef tarafından bildirilmekteydi.
Bu bildirim üzerine konu, ilgili vergi dairesi tarafından vergi sorumlusunun bağlı olduğu vergi dairesine iletilmekte ve verginin tahakkuku veya tahsili için gerekli işlemlere ivedilikle başlanması sağlanmaktaydı. Bu şekilde verginin tahakkuku ve/veya tahsilinden sonra nakden iade yapılmaktaydı.
Hata ve düzeltme hükümleri çerçevesinde tevkifattan kaynaklanan bir hatanın düzeltmesi durumunda nakden yapılacak iade için verginin vergi sorumlusu tarafından tahakkuk ettirilmemesi veya ödenmemesi durumunda nasıl işlem yapılacağı hususunda mevcut düzenlemede herhangi bir açıklama yer almamaktaydı.
Yeni Düzenleme
Yeni düzenleme, tevkif suretiyle ödenen verginin beyan edilen vergiden fazla olması halinde yapılacak nakden iadede farklı mükellefler için farklı uygulamalar öngörmektedir.
Buna göre kurumlar vergisi mükellefleri ve ticari veya zirai kazanç elde eden gelir vergisi mükelleflerine yapılacak nakden iadelerde tevkifatı yapan vergi sorumlusunun tevkif yoluyla kesilen vergileri ödemiş olması şartı getirilmektedir. Dolayısıyla iade için tahakkuk başlı başına yeterli olmamakta, ödenmiş olması da zorunlu hale gelmektedir.
Buna karşılık,
- Ücret geliri elde edenler için işveren tarafından vergi kesintisinin yapıldığını gösteren yazının onaylı örneğinin,
- Gayrimenkul sermaye iradı elde edenler için kira kontratının onaylı örneğinin,
- Menkul sermaye iradı elde edenler için vergi kesintisinin yapıldığını gösteren belgenin onaylı örneğinin
iade işlemini gerçekleştirecek olan vergi dairesine iade talep dilekçesi ile birlikte ibraz edilmesi nakden iade için yeterli görülmüş, tevkifatın vergi sorumlusu tarafından tahakkuk ettirilmiş veya ödenmiş olması şartı aranmamıştır.
Öte yandan serbest meslek kazancı elde edenler için tevkif yoluyla kesilen vergilerin vergi sorumlusu adına tahakkuk ettirilmesi yeterli görülmüş, ödenmiş olması şartı aranmamıştır.
Ayrıca tevkifattan kaynaklanan bir hatanın, Vergi Usul Kanununun hata ve düzeltme hükümleri çerçevesinde düzeltmesi durumunda nakden yapılacak iade için de kesilen verginin vergi sorumlusu tarafından vergi dairesine ödenmiş olması şartı getirilmektedir.
Yeni düzenleme uyarınca, gerek kurumlar vergisi mükellefleri ve ticari veya zirai kazanç elde edenlere yapılacak nakdi iadelerde gerekse tevkifattan kaynaklanan bir hatanın, hata ve düzeltme hükümleri çerçevesinde düzeltmesi sonucu yapılacak nakden iadelerde nakden iade talebinin yerine getirilmesi için tevkif yoluyla kesilen vergilerin, ilgili vergi dairesine ödenmiş veya tahakkuk ettirilmiş olduğuna ilişkin belgenin iade talebinde bulunan mükelleften istenilmesi halinde, vergi sorumlusunun ödeme yapmaması veya hiç beyanda bulunmaması nedeniyle söz konusu belge ibraz edilemiyorsa, bu durum bağlı olunan vergi dairesine mükellef tarafından bildirilir. Bu bildirim üzerine konu, ilgili vergi dairesi tarafından vergi sorumlusunun bağlı olduğu vergi dairesine iletilir ve verginin tahakkuku veya tahsili için gerekli işlemlere ivedilikle başlanır. Verginin tahakkuku ve/veya tahsilinden sonra nakden iade işlemleri yerine getirilir.
Öte yandan serbest meslek kazancı elde edenler için de nakden iade talebinin yerine getirilmesi için tevkif yoluyla kesilen vergilerin, ilgili vergi dairesince tahakkuk ettirilmiş olduğuna ilişkin belgenin iade talebinde bulunan mükelleften istenilmesi halinde, vergi sorumlusunun hiç beyanda bulunmaması nedeniyle söz konusu belge ibraz edilemiyorsa, bu durum bağlı olunan vergi dairesine mükellef tarafından bildirilir. Bu bildirim üzerine konu, ilgili vergi dairesi tarafından vergi sorumlusunun bağlı olduğu vergi dairesine iletilir ve verginin tahakkuku veya tahsili için gerekli işlemlere ivedilikle başlanır. Verginin tahakkuku ve/veya tahsilinden sonra nakden iade işlemleri yerine getirilir.
Değerlendirme
Tevkif suretiyle ödenen verginin hangi nedenle olursa olsun iade edilmesinin, tevkif edilen verginin tahakkuk ettirilmiş olmasına hele hele ödenmiş olmasına bağlanmasının herhangi bir kanuni dayanağı bulunmamaktadır. Vergi idaresi bu şekilde iade prosedürünü tahsilat amacıyla kullanmaktadır.
Ayrıca iadeye hak kazanan mükellefin vergi sorumlusu tarafından ödenip ödenmediğini bilmesi, bu bilgiye ulaşması çoğu zaman mümkün değildir. Sahip olmadığı veya erişemeyeceği bilgiyi mükelleften talep etmenin de bu bilgiyi temin edemediği için iadeyi gerçekleştirmemenin de hiçbir kanuni dayanağı bulunmamaktadır.
Farklı mükellef gurupları için yapılacak iadelerde farklı koşullar aramanın da hiçbir kanuni dayanağı bulunmamaktadır.
Nakden iade ile mahsuben iade arasında ekonomik anlamda hiç farklılık yokken mahsuben iadede ödenmiş olma koşulu aranmazken nakden iadelerde ödenmiş olma koşulunu aramanın da hiçbir kanuni dayanağı yoktur. Ayrıca mantıklı da değildir.
Konu ile ilgili olarak bir tebliğ düzenlemesi yapılacaksa, tevkifattan kaynaklanan nakden iadelerde verginin vergi sorumlusu tarafından tahakkuk ettirilmesi ve/veya ödenmiş olması şartının tamamen kaldırılması yönünde düzenleme yapılmalıdır. Gelir İdaresi tevkifat yapma yetkisi verilen vergi sorumlusundan tahsil edemediği vergiyi iade etmeyerek aslında tevkifata maruz kalan mükelleften tahsil etmektedir. Böylece mükellefi iki kez vergilendirmektedir.
Gelir İdaresinin tahsilat için iade prosedürlerinden medet ummasına gerek yoktur. 6183 sayılı Kanun tahsilat için Gelir İdaresine önemli yetkiler ve güç vermektedir. Gelir İdaresinin bu yetki ve gücü kullanma kapasitesinin ve prosedürlerinin güçlendirilmesi yeterlidir.