Yapısal Dönüşüm Programında Teknolojik Ürün Ticarileştirmesi
Başbakan Sayın Ahmet Davutoğlu geçenlerde Hükümetin yapısal dönüşüm programları çerçevesinde ele alacağı ilk grup 9 programını açıkladı. Bu ilk grup temel olarak reel sektörü ilgilendiren, üretim teknolojilerindeki dönüşümü esas alan ve hedef sektörlerde etkinliği artıran mikro-reformlar olarak değerlendirilmektedir.
"Hedefimiz, bu sektörel dönüşüm programlarıyla 2018 sonuna kadar yani 4 yıl içinde, GSYH'yi 1,3 trilyon dolara, cari açığı yüzde 5,2'ye çekmek, işsizlik oranını da yüzde 7 civarına indirmektir." Başbakan Ahmet Davutoğlu
Hükümetin açıklamış olduğu bu dokuz programdan birisi de Öncelikli Teknoloji Alanlarında Ticarileştirme Programıdır. Programın amacı ve kapsamı, hedefleri, performans göstergeleri, bileşenleri ve sorumluları ve politika unsurları Kalkınma Bakanlığınca yayımlanan bir dokümanla kamuoyuna sunulmuştur. Bu yazımızda dokümanda yer alan bilgiler ele alınacaktır.
Programın Kapsamı
Programın kapsamı teknolojik ürün ticarileştirme sürecinin geliştirilmesine ihtiyaç duyulduğu tespiti ile başlamakta ve ticarileştirme sürecini üretim sürecinin bir parçası olarak öngörmektedir. Ticarileştirmeyi ulusal düzeyde değil uluslararası düzeyde rekabetçi niteliğe sahip ürünler olarak ortaya koymaktadır. Dolayısıyla Programın amacı ülke açısından önem taşıyan sektörlerde, uluslararası rekabetçi teknolojik ürün ve markaların ortaya çıkarılması olarak belirtilmektedir.
Bu kapsamda öncelikli sektörler olarak enerji, sağlık, havacılık ve uzay, otomotiv, raylı sistemler ve bilişim ile savunma sektörleri belirlenmiş olup, program çerçevesinde bu sektörlerde son ürün ve faydanın ortaya çıkmasını sağlayacak alt programların oluşturulacağı ifade edilmektedir.
Programın Hedefleri
Program hedefleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
- Öncelikli sektörlerde teknolojik ürün ve marka sayısının artırılması
- İmalat sanayii üretim ve ihracatında öncelikli sektörlerin payının artırılması
- Nitelikli araştırmacı yetiştirilmesi ve özel sektörde istihdamının artırılması
- Araştırma merkezi, kuluçka, hızlandırıcı, teknoloji ve yenilik merkezlerinin artırılması
- Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin (TGB) sektör odaklı hale getirilmesi
- Yenilikçi girişimciliğin geliştirilmesi
- Teknoloji transfer ara yüzlerinin artırılması
Programın Performans Göstergeleri
Programın performans göstergeleri, bunların mevcut durumu ile beş yıllık hedefleri aşağıdaki tabloda özetlenmektedir.
| No | Gösterge Adı | Mevcut Durum (2013) | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Akredite kuruluş sayısı (Deney, Kalibrasyon ve Muayene ve Teknik Düzenlemeler Kapsamında) (Kümülatif) | 756 | 756 | 769 | 814 | 868 | 931 |
| 2 | Ar-Ge merkezi belgesi verilen işletme sayısı (Kümülatif) | 155 | 170 | 180 | 195 | 210 | 225 |
| 3 | Özel sektör Ar-Ge merkezlerinin Ar-Ge harcaması (Kümülatif, cari fiyatlarla milyar TL) | 7,3 | 10,5 | 12,5 | 14,1 | 16,8 | 20 |
| 4 | Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı kapsamında desteklenen yatırım miktarı (yıllık, cari fiyatlarla milyon TL) | - | 95 | 125 | 145 | 160 | 180 |
| 5 | Yerli patent başvuru sayısı (yıllık) | 4.528 | 5.000 | 6.000 | 8.000 | 10.000 | 13.000 |
| 6 | Teknoloji transfer ofisleri aracılığıyla lisanslanan/ticarileştirilen patent/buluş sayısı (yıllık) | 6 | 8 | 12 | 18 | 26 | 35 |
Hükümet, Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı kapsamında desteklenen 98 milyon TL yıllık yatırım tutarını 2018 yılında cari fiyatlarla yıllık 180 milyon TL’ye çıkarmayı hedeflemektedir. Ayrıca özel sektörün 2018 yılına kadar Ar-Ge merkezlerinde 20 milyar TL harcayacağını öngörmektedir. 2014 yılına kadar yapılan harcama tutarı 10,5 milyar TL olup gelecek dört yılda özel sektörün 9,5 milyar TL daha harcaması öngörülmektedir. Buna karşılık yerli patent başvuru sayısının yıllık 5 bin adetten 2018 yılında yıllık 13 bin adede çıkması, lisanslanan/ticarileştirilen patent/buluş sayısı ise yıllık 8 adetten yıllık 35 adede çıkarılması hedeflenmektedir. Bunlar iddialı hedefler olup kamuoyunca yakından takip edilecektir.
Programın Bileşenleri ve Politika Öncelikleri
Programın bileşenleri ve her bir bileşen için öngörülen politika öncelikleri aşağıda sıralanmaktadır. Bu politika öncelikleri ile ilgili atılacak adımlar gerçekleştirilecek eylemler de sözkonusu dokümanda çok genel nitelikli olarak belirtilmiştir.
- Bileşen:Öncelikli alanlarda ticarileştirmenin desteklenmesi. Bu bileşen altında dört farklı politika önceliği belirlenmiş olup bunlar,
- Öncelikli sektörlerde prototip geliştirmeye yönelik destek programlarının oluşturulması
- Öncelikli sektörlerde teknolojik ürün yatırımlarının teşvik edilmesi
- Ticari ürün geliştirilmesine yönelik fikri mülkiyet haklarına destek sağlanması ve farkındalık artırma faaliyetlerinin yürütülmesi
- Teknolojik ürünlerin standartlarının oluşturulması
- Bileşen:Beşeri ve fiziksel altyapının güçlendirilmesi. Bu bileşen altında üç farklı politika önceliği belirlenmiş olup bunlar,
- Ticarileştirmenin gerektirdiği nitelikli insan kaynağının geliştirilmesi
- TGB’ler, OSB’ler kümeler, teknoloji platformları ve araştırma merkezleri arasında işbirliğinin artırılması
- Uluslararası akredite olmuş araştırma, ölçüm ve test altyapısının oluşturulması
- Bileşen:Teknolojik ürünlere yönelik yerli üretim ve ihracatın artırılması
- Yerli üretilen teknolojik ürünlerin uluslararasılaştırılmasına yönelik desteklerin sağlanması, ihracatın teşvik edilmesi
- Teknoloji transfer programı başlatılması ve yerlileştirilen teknolojilerin başta KOBİ’ler olmak üzere sektör tabanına yaygınlaştırılması
- Ar-Ge odaklı uluslararası doğrudan yatırımların artırılması
- Bileşen:Yenilikçi girişimciliğin desteklenmesi
- Finansmana erişimi artırmak amacıyla girişim sermeyesi ve bireysel katılım sermayesi imkanlarının geliştirilmesi
- TGB’lerin öncelikli sektörlerde odaklanmalarının sağlanması
- Hızlandırıcı ve kuluçka merkezlerinin kurulması ve mevcutların geliştirilmesi
- Kümeleme çalışmalarının yaygınlaştırılması
- Bileşen:Teknoloji transferine yönelik mekanizmaların oluşturulması
- Üniversite ve özel kesimde esnek çalışan özerk teknoloji transfer yapılarının ve bu yapıların destek, finansman ve işleyiş modellerinin oluşturulması
- Teknoloji transferine yönelik Ar-Ge, yenilik, fikir hakları, girişimcilik gibi konularda uzmanlaşmış nitelikli insan kaynağının artırılması
- Fikri mülkiyet hakkı sahipliği ve devrinin teknoloji transferini destekleyecek yapıya kavuşturulması
Gelecek Öngörüleri
Teknolojik ürün geliştirmesi ve bu ürünlerin uluslararası alanda da rekabet edebilecek ölçüde ticarileştirilebilmesi için öngörülen politika öncelikleri önemli ölçüde teşvik ve destekleri içermektedir. Özellikle Teknolojik ürünlere yönelik yerli üretim ve ihracatın artırılması için yeni bir takım teşvik unsurlarının gündeme gelmesi beklenebilir. Yine ayrıca yenilikçi girişimciliğin finansmanı boyutunda da fon oluşturma ve bu çerçevede geliştirilecek finansal ürünler bakımından da teşviklerin getirilmesi muhtemel görünmektedir.
Gerek teknoloji geliştirme bölgelerinde sağlanan vergisel teşvikler, gerekse Ar-Ge merkezi harcamaları için öngörülen teşvikler gittikçe önemli boyutlara ulaşmaktadır. Bu teşvikler daha çok teknoloji geliştirme ve bunun için bir alt yapı oluşturmaya yöneliktir. Bir sonraki aşama olan ticarileştirme çok daha önemli ve zor bir aşama olarak görünmektedir. Bu aşama bir önceki aşamanın sonuçlarının başarısı ile doğrudan ilişkilidir. Önceki aşamanın başarısının ne düzeyde olduğu bir soru işareti olarak karşımızda durmaktadır.