Bülent TAŞGiriş: 01.01.2017 - 20:56Güncelleme:01.01.2017 - 20:56

1859OKUNMA

Tütün Fonunun Kaldırılmasının Türkiye’ye Etkileri

Avrupa Birliği’nin en son yayınlanan Türkiye İlerleme Raporunda vergi ile ilgili olarak tütün fonu hariç hiç bir ilerleme kaydedilmediği ifade edilmektedir.

Tütün fonu ile ilgili olarak yapılan ilerlemenin ne olduğunu ve sonuçlarını irdelemek istedik.

Vergilendirme faslının müzakereye açılabilmesi için Avrupa Birliği Türkiye’den alkollü ürünler, ithal tütün ve ithal sigaralara ilişkin ayrımcı vergilendirmenin önemli ölçüde azaltılmasına yönelik uygulanabilir adımların atılması ve bunların dışında kalan ayrımcı vergilendirmenin ivedilikle kaldırılması amacıyla, Komisyon’un da kabul edeceği ve kilometre taşlarının belirlendiği bir planın sunulmasını talep etmiş, bu maksatla Maliye Bakanlığınca hazırlanan plan 18 Mayıs 2009 tarihinde Komisyona sunulmuş ve Komisyonca da kabul edilmiştir.

Plan, tütün ve sigara ithalatında uygulanmakta olan tütün fonunun aşamalı olarak kaldırılmasını öngörmektedir.

Tütün Fonu, 1986 yılından beri ithal edilen tütünlerde Kg başına 3 USD, sigarada paket başına 40 cent olarak uygulanmaktaydı.

Avrupa birliğine sunulan plan çerçevesinde 29.12.2009 tarih ve 27447 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Kararnameyle 2010 yılından itibaren “şişirilmiş tütün”, “şişirilmiş tütün damarı” ile “homojenize tütün” gibi işlem görmüş tütünlerde Fon sıfırlanmıştır.

Daha sonra 03.12.2010 tarih ve 27801 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Kararnameyle 2011 yılından itibaren yaprak tütünde 3 USD/Kg olan Tütün Fonu 2,25 USD/Kg’a düşürülmüştür.

Her yılsonunda yürürlüğe konulan Bakanlar Kurulu kararlarıyla yaprak tütün üzerindeki tütün fonu her yıl kademeli olarak azaltılarak 2016 yılı için 0,60 USD/Kg olarak uygulanmış, en son çıkan kararnameyle Kg başına fon tutarı 2017 yılı için 30 cente düşürülmüştür.

Tütün fonunun kaldırılması ile ilgili taahhüdün yerine getirilmeye devam edildiği anlaşılmaktadır. Bu taahhüt çerçevesinde 2018 yılında da sıfırlanması öngörülmektedir.

Türk tütüncülüğüne etkisi

İthal tütündeki fon uygulamasının kaldırılmasının yarattığı sonuçlar Türk tütüncülüğü ve Türkiye bakımından hiç de olumlu olmamıştır. Tütün ihracatımız önemli ölçüde azalırken yaprak tütün ve işlenmiş tütün ithalatında artış yaşanmıştır.

Buna paralel olarak da Türkiye’de üretilen sigaralarda Türk tütün kullanım oranları önemli ölçüde azalmıştır.

Tütün fonunun kaldırılması ile birlikte Devlet bütçesi de önemli bir gelir kaybına uğramıştır.

Türkiye’de üretilen sigaralarda yerli ve ithal tütün kullanım miktar ve oranlarına TAPDK dan elde edilen veriler çerçevesinde aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

2009 yılından itibaren üretimde kullanılan yerli tütün oranı %24’ten %13’e gerilemişken ithal tütün kullanım oranı %76’dan %87’ye çıkmıştır.

Türk insanı yabancı tütünden üretilen sigaralara bağımlı hale gelirken bunun sonucu olarak Türkiye sigara üretiminde ithalata bağımlı hale gelmiştir.

Uzun yıllar ihracat lehine olan tütün ticareti ithalat lehine dönmüştür.

Aşağıdaki grafik tütün ticaretinde Türkiye’nin üstünlüğünü nasıl kaybettiğini göstermektedir.



Kaynak: Tütün Eksperleri Derneği, Tütün Raporu 2016

Bütçede gelir kaybı etkisi

Tütün fonunun kaldırılması önemli bir bütçe gelir kaybına yol açmıştır. Tütün Eksperleri Derneğininin Tütün Raporu 2016 da yer alan hesaplamalara göre Tütün Fonunun kaldırılması nedeniyle Devlet bütçesinin gelir kaybı toplamda 1 milyar USD’ı aşmıştır. Yıllar itibariyle kayıp tutarına aşağıdaki tabloda yer verilmektedir.

Kaynak: Tütün Eksperleri Derneği, Tütün Raporu 2016

Sonuç olarak; Tütün Fonunun kaldırılması,

• Yurtiçi sigara üretiminde yerli tütün kullanımını çok önemli ölçüde azaltarak Türk tütüncülüğüne darbe vurmuş,
• Buna paralel olarak tütün ihracatındaki gerilemeyle beraber Türkiye karşılatırmalı üstünlüğünü yitirerek tütün ticaretinde net döviz ödeyici duruma gelmiştir.

Buna karşılık ufukta da Avrupa Birliğine tam üyelik pek gözükmemektedir.