Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Ekonomi, Maliye

Mustafa Sefa KARA
Mustafa Sefa KARA
1868OKUNMA

Sanal Parada Tehlikeli Gerçek

Para iktisadi hayatın işleyişinde büyük bir öneme sahiptir. Mübadelenin yapılmasında sağladığı kolaylık sebebiyle kullanımı yaygınlaşmış ve günümüz dünyasının vazgeçilmez bir unsuru olmuştur. Paradan önce mübadele yani trampa söz konusu idi. Mübadele edilen mal miktarının oranı her malın diğerine nazaran değerini ifade etmekteydi. Trampanın gerçekleşebilmesi, taraflardan her birinin alacağı malın, vereceği maldan daha faydalı olduğuna inanmasıyla mümkün olmaktaydı. Diğer taraftan, trampa edilecek mallar kolaylıkla bölünemediğinden, bu mallar arasında değer takdir etmek oldukça güçtü. Her zorluk gibi bu da insanlığı bir arayışa sürüklemiş ve üçüncü bir mal (hayvan derisi, tuz, buğday, inci daha sonra madenler ) ödeme vasıtası olarak kullanılmaya başlanmıştı. Zamanla bedel olarak karşı tarafa verilen üçüncü mal, nevi değiştirmiş ve günümüzde altın, gümüş ve nihayet kağıt para, kaydi para, kağıttan yapılmış paralar (çeşitli senet ve bonolar) ödeme aracı olarak kullanıla gelmiştir.

İnsanın düşünen bir varlık olması, beraberinde hayatın her alanında sürekli bir değişimi getirmektedir. Yukarıda kısaca bahsetmiş olduğumuz paranın gelişim süreci henüz tamamlanmamış olup teknolojinin gelişmesiyle beraber “Sanal Para” olarak adlandırılan reel dünyada duyu organlarımızla hissedemediğimiz bir mübadele aracı doğmuştur.

Sanal para da kendi içerisinde Bitcoin, Litecoin, Peercoin, Namecoin v.b. gibi çeşitli türleri barındırmaktadır. Her ne kadar Türkiye’de henüz konuşulmaya başlanmış olsa da bir sanal para birimi olan bitcoinin Dünya üzerinde işlem gören toplam tutarının 12 milyar dolar civarında olduğu bilinmektedir.

Bitcoin, deneysel olarak başlatılmış dünyanın herhangi bir yerindeki herhangi bir insana kolayca ödeme yapmayı sağlayan sanal bir para birimidir. Her ne kadar Satoshi Nakamoto isimli bir şahıs tarafından icat edildiği söylense de mucidin gerçek isminin bu olup olmadığı henüz bilinmiyor. Bitcoin'in ortaya cıkışı ve motivasyonu bugün halen bir gizem kaynağıdır.

Sistem kurulduğunda 21 milyon Bitcoin ile sınırlı olarak kurulmuş olup bugüne kadar toplam 12 milyon civarında Bitcoin dolaşıma sunulmuştur. Yeni Bitcoinler ancak algoritmik şifreli yazılımlar marifetiyle gerçekleştirilebiliyor. Yani çok iyi derecede yazılım bilgisine sahip kişilerin 16 haneli şifreleri çözmeleri gerekiyor. Şifre her çözüldüğünde şifreyi çözen kişiye 50 adet Bitcoin hediye ediliyor ancak hediye edilen tutar her seferinde biraz daha azaldığından dolaşıma sunulan Bitcoin sayısı istikrarlı bir seyir izliyor. Şifre çözme işine ise “mining” adı veriliyor. Bununla beraber bu işlemle uğraşmadan Bitcoin sahibi olmak istiyorsanız Bitcoin satan şirketleri kullanabilirsiniz. Dünya üzerinde çok sayıda bu işlemi gerçekleştiren internet sitesi bulmak mümkün. Ancak bunlardan yalnızca 3-4 tanesi genel işlem hacminin yaklaşık olarak %90’ını gerçekleştiriyor. Ayrıca arz sınırlı olduğundan dolayı Bitcoinin değeri talebe göre değişiyor. Aşağıdaki grafikte 1 BTC’nin (Bitcoinin kısaltması) dolar karşısındaki değerini yıllık olarak içeren bir grafik yer almaktadır.(1)



Grafiğin incelenmesinden görüleceği üzere özellikle Kasım/2015 döneminden sonra 1 BTC’nin değeri hızlı bir yükseliş trendine girmiştir.

Bitcoin’in reel paralara nazaran öne çıkan en belirgin üstünlüğü ise herhangi bir merkez bankasının kontrolü altında olmaması ve hiçbir ülkenin ekonomik durumundan etkilenmemesidir. Ayrıca işlemi gerçekleştiren şahısların kimliği tespit edilemediği için açılmış olan hesapların dondurulması, el konulması gibi bir tehditle karşılaşılması da söz konusu değil. 

Her ne kadar kullanım oranı günden güne artıyor olsa da, henüz resmi anlamda Bitcoini ödeme aracı olarak kabul eden ülke bulunmamaktadır. Ancak CNBC’nin 19 Ağustos 2013 tarihinde yayımlamış olduğu habere göre Alman Mali İdaresinin yapmış olduğu açıklamada henüz Bitcoinin yasal olarak düzenlenmediği ancak yasal zemine oturtularak ödeme aracı olarak kullanılabileceği belirtilmiştir. Dolayısıyla Bitcoin’in ülke genelinde resmiyet kazanması için hükümetin son sözü söylemesi gerekiyor. Eğer cevap olumlu olursa Bitcoin’i yasal olarak tanıyan ilk ülke Almanya olacak. Bununla beraber Güney Kıbrıs Rum kesiminde faaliyet gösteren Özel Lefkoşe Üniversitesi ise sanal para Bitcoin ile kayıt almaya başlayacağını açıkladı. Böylece Güney Kıbrıs da bulunan Özel Lefkoşe Üniversitesi Bitcoin'i kabul eden ilk resmi kuruluş olarak kayıtlara geçti.

Türkiye de Bitcoin satışı yapan yalnızca bir adet kuruluş mevcut olup onunda merkezi KKTC’dir. Aracı kuruluşlara ait olan Bitcoin bankamatiği ilk olarak Kanada’da ikinci olarak ise Türkiye’de Atatürk Havalimanında kullanıma sunulmuştur. Ülkemizde ise Bitcoin kullanımı azımsanamayacak kadar yüksek. Mevcut verilere göre Türkiye de gün içerisinde işlem gören toplam Bitcoin tutarı ise 1 milyon TL civarındadır.

Vergi mevzuatımızda sanal paralar ve Bitcoin işlemlerine ilişkin herhangi bir yasal düzenleme mevcut değildir. Aslında diğer ülkelerde de durum aynıdır. İlerleyen dönemlerde kullanım oranı da gittikçe artacak olan Bitcoin işlemleriyle ilgili vergi incelemeleri doğduğunda, sıkıntıların baş göstereceği aşikârdır.

Bitcoin işlemlerinin vergisel boyutu incelenirken işlemlere aracılık eden kurumlar ve alım-satım işlemleri üzerinden kazanç elde eden taraflar açısından ayrı ayrı incelemek gerekmektedir.

Önceki bölümlerde yer vermiş olduğumuz üzere Türkiye’de yalnızca bir adet kuruluş internet üzerinden Bitcoin alımına aracılık etmektedir. Ancak söz konusu işletmenin merkezi KKTC’dir. İşletmenin Bitcoin satışına aracılık işlemi Türkiye’de ifa edilen hizmet niteliği taşımaktadır. Vergi mevzuatımız açısından yurt dışında yerleşik kişi ve kurumlar, Türkiye’de mukim gerçek ve tüzel kişilere hizmet sunmak suretiyle elde ettiği gelirler nedeniyle ve vergi anlaşmalarında aksine hüküm olmaması şartıyla Türkiye’de gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulmaktadır. Burada vergileme, yurt dışında mukim gerçek ve tüzel kişiler için genellikle de stopaj yoluyla yapılmaktadır. Ancak Bitcoin işlemleri şifreli olarak gerçekleşmekte ve kimlik bilgileri bilinmemektedir. Dolayısıyla stopaj yoluyla vergileme imkansız gözükmektedir.

İşlemin diğer tarafı olan alım satım işlemlerini gerçekleştiren kişiler açısından ise en önemli nokta gelirin niteliğinin tespitidir. Bitcoin ödeme aracı olarak kullanıldığı gibi değer artışından faydalanarak kazanç elde etme amacıyla da kullanılmaktadır. Çalışmamızın (B) bölümünde yer alan grafikte de görüleceği üzere Bitcoinin değeri bir yıl içerisinde 10’a katlanmıştır. Bitcoin ya da diğer sanal paralar menkul kıymet ya da sermaye piyasası aracı olmayıp, gayrimaddi hak niteliği de söz konusu değildir. Dolayısıyla alım satım kazancını Gelir Vergisi açısından değer artış kazancı olarak değerlendirmek mümkün değildir. Ancak alım-satım işlemi bir organizasyon dahilinde ve devamlılık unsurunu da tamamlayacak şekilde gerçekleştiriliyorsa ticari kazanç olarak dikkate alınabilir. Devamlılık ve organizasyon şartlarını taşımayan işlemleri ise arızi kazanç olarak değerlendirilmelidir. Ancak burada da kimlik tespiti yapılamaması vergilemeyi imkansız hale getirmektedir.

Bitcoin sistemi üzerinden gerçekleştirilen işlemlerin ve bu işlemlere aracılık edenlerin elde ettikleri kazancın vergilendirilmesi önem arz etmekle beraber işin daha vahim olan ve ülkeler açısından en tehlikeli boyutu ülke dışına para transferini hiçbir yasal prosedürle karşılaşmadan gerçekleştirme imkanı sunmasıdır. Aslında önlem alınması gereken en önemli nokta burasıdır. Konunun ciddiyetini anlamak açısından “blockchain.info” internet adresini ziyaret edebilir ve anlık olarak gerçekleştirilen para transferlerini izleyebilirsiniz. Tabi ki para transferlerini gerçekleştiren şahısları tespit etmek mümkün değil, onlar uzun rakam ve harflerden oluşan şifrelerden ibaret. Washington Post’un 23 Kasım 2013 tarihinde internet sitesinden duyurduğu haberde, 194.993 adet BTC’nin şifreli bir hesaptan diğer hesaba transfer edildiği ve 1 BTC’nin 800 USD civarında olduğu düşünüldüğünden transfer edilen bedelin 150 milyon dolar olduğu belirtilmiştir. Bu haber durumun ciddiyetini ortaya koymaktadır diye düşünmekteyiz.

https://blockchain.info/tr/charts/market-price?timespan=1year&showDataPoints=false&daysAverageString=1&show_header=true&scale=0&address= Erişim:08.01.2016

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor