Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Ekonomi, Maliye

İmdat TÜRKAY
İmdat TÜRKAY
3547OKUNMA

Konaklama Gideri Ödenmesinde 10 Günlük Sınırı Anayasa Mahkemesi İptal Etti

Anayasa Mahkemesinin 5 Aralık 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 25.11.2015 tarihli Kararı ile 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 33/d maddesinde yer alan denetim elemanları haricindeki personelin memuriyet mahalli dışında geçici görevlendirilmeleri durumunda gündeliğin haricinde 10 gün süreyle sınırlı olarak konaklama gideri ödenmesini Anayasaya aykırı bularak iptal etmiştir.

Anayasa Mahkemesinin 25.11.2015 tarihli ve Esas Sayısı: 2015/13, Karar Sayısı: 2015/108 Nolu Kararı, 5.12.2015 tarihli ve 29563 sayılı Resmî Gazete yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Trabzon Bölge İdare Mahkemesi'nin başvurusu üzerine, Anayasa Mahkemesi 25.11.2015 tarihli iptal Kararında özetle; Anayasa'nın 2. maddesindeki sosyal hukuk devleti ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle, 6245 sayılı Harcırah Kanunu'nun 33. maddesinin (d) fıkrasında yer alan, "…ve her defasında on gün ile sınırlı olmak…" ibaresinin iptaline karar vermiştir.

Bilindiği üzere, 1982 Anayasası'nın 153. maddesinde yer alan hükümlere göre, Anayasa Mahkemesi’nin kararları kesindir. İptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz. Kanun, kanun hükmünde kararname veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ya da bunların hükümleri, iptal kararlarının Resmî Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. İptal kararları geriye yürümez. Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazetede hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri bağlar.

Memur ve Hizmetlilere Ödenecek Gündelikler

18/12/2015tarihli ve 6654 sayılı 2016 Yılı Merkezi Yönetim Geçici Bütçe Kanununun 3. maddesinin 3 numaralı bendinin (a) fıkrası gereğince, 1/1/2016-31/3/2016 dönemi için, 6583 sayılı Kanuna bağlı (H), Cetvelinde yer alan tutarlar %6,8 oranında artırılarak uygulanacaktır.

Bu durumda, 1/1/2016-31/3/2016 döneminde uygulanacak gündelik tutarları, 2015 Yılına ilişkin (H) Cetvelinin “B. Memur ve Hizmetliler” bölümünde, aylık kadro derecesi ve ek gösterge tutarına göre Harcırah Kanunu’na tabi kurumlar tarafından memur ve hizmetli statüsünde bulunan kişilere gelir vergisinden istisna edilerek 2015 yılında ödenen gündelik tutarları %6,8 oranında artırılarak uygulanacaktır. Bu durumda, 1/1/2016-31/3/2016 döneminde uygulanacak gündelik tutarları şöyle olmaktadır.

(1/1/2016-31/3/2016 döneminde uygulanacak)Gündelik Tutarı (TL)
A-Başbakanlık Müsteşarı (Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek tutarı)55,00
B-Memur ve Hizmetlilerden 
a)Ek göstergesi 8000 ve daha yüksek olan kadrolarda bulunanlar (1)45,92
b)Ek göstergesi 5800 (dahil) - 8000 (hariç) olan kadrolarda bulunanlar42,72
c)Ek göstergesi 3000 (dahil) - 5800 (hariç) olan kadrolarda bulunanlar40,05
d)Aylık/kadro derecesi 1-4 olanlar35,24
e)Aylık/kadro derecesi 5-15 olanlar34,17
(1) 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 33. maddesinin (b) fıkrasına göre, verilecek gündeliklerin hesabında bu tutar esas alınır.
(*) 6245 sayılı Harcırah Kanununun 33. maddesinin (b) ve (d) fıkralarına göre, yatacak yer temini için ödenecek ücretlerin hesabında, gündeliklerinin %50 artırımlı miktarı esas alınır.


Denetim Elemanlarına Ödenecek Gündelikler


Harcırah Kanunu’nun 33/b maddesine göre, devamlı ikamet ettikleri yerler dikkate alınarak kurumlarınca belirlenen görev merkezi, mıntıka merkezi ve grup merkezi dışına teftiş denetimi, inceleme veya soruşturma görevi ile gönderilen kişilere gündelik olarak ödenecek tutarlar aşağıda yer aldığı üzere artırımlı olarak ödenecektir.


Türkiye düzeyinde teftiş, denetim ve inceleme yetkisine haiz bulunanlara
birinci derece kadrolu memur için tespit olunan gündelik miktarının
1,3 Katı                                                                   
Bölge düzeyinde teftiş, denetim veya inceleme yetkisine haiz bulunanlara
birinci derece kadrolu memur için tespit olunan gündelik miktarının
1,1 Katı 
İl düzeyinde teftiş, denetim veya inceleme yetkisine haiz bulunanlara
birinci derece kadrolu memur için tespit olunan gündelik miktarının
0,9 Katı


Denetim elemanlarına ödenecek gündeliklerin hesabında (H) Cetvelinin I/B-a bölümündeki Ek göstergesi 8.000 ve daha yüksek olan kadrolarda bulunan memurlar için tespit edilen gündelik tutarları esas alınacaktır. 1/1/2016-31/3/2016 döneminde yapılacak ödemeler için esas alınacak tutar ise (H Cetvelinin I/B-a bölümü) 45,92 TL olarak belirlenmiştir. Buna göre, Harcırah Kanununa tabi olan kurumlar tarafından 1/1/2016-31/3/2016 döneminde teftiş, denetim ve inceleme yetkisine sahip bulunan kişilere ödenecek artırımlı gündelik tutarları ise şöyle olmaktadır.


Türkiye düzeyinde teftiş, denetim ve inceleme yapanlara (45,92X1,3=)
59,69 TL
Bölge düzeyinde teftiş, denetim veya inceleme yapanlara (45,92X1,1=)50,51 TL
İl düzeyinde teftiş, denetim veya inceleme yapanlara (45,92X0,9=)41,32 TL


Gündelik Haricinde %50 Artırımlı Konaklama Bedeli Ödenmesi

2015 Yılına ilişkin (H) Cetvelinde yer alan açıklamaya göre; Harcırah Kanununun 33. maddesinin (b) ve (d) fıkralarına göre yatacak yer temini için ödenecek ücretlerin hesabında, gündeliklerin %50 artırımlı miktarı esas alınacaktır. Buna göre, 1/1/2016-31/3/2016 döneminde de denetim elemanlarına ve diğer personele yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, belge bedelini aşmamak üzere, gündeliklerinin bir buçuk katına kadar olan kısmı ayrıca ödenebilecektir.

Denetim Elemanlarına %50 Artırımlı Konaklama Bedeli Ödenmesi

Harcırah Kanununun 33/b maddesinin son fıkrasına göre; artırımlı gündelik ödenen denetim elemanlarından, yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere belge bedelini aşmamak üzere gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmı ayrıca ödenmesi gerekmektedir. Ayrıca, Harcırah Kanununun 33. maddesinin (b) ve (d) fıkralarına göre yatacak yer temini için ödenecek ücretlerin hesabında, gündeliklerin %50 artırımlı miktarı esas alınacaktır.

1/1/2016-31/3/2016 Döneminde teftiş, denetim ve inceleme yetkisine haiz bulunanlara ödenecek konaklama giderinin hesaplanmasında dikkate alınacak %50 artırımlı gündelik tutarları
Teftiş, denetim
ve incelemenin
yapıldığı yer
1/1/2016-31/3/2016 dönemi gündelik tutarı (TL)   KatıArtırımlı gündelik tutarı (TL)Artırımlı gündelik tutarının %50’si
(TL)
Konaklama bedeli için %50 artırımlı gündelik tutarı (TL)
Türkiye düzeyinde45,92X 1,359,69 TL29,8489,53
Bölge düzeyinde45,92X 1,150,51 TL25,2575,76
İl düzeyinde45,92X 0,941,32 TL20,6661,98


Ödenmesi

Anayasa Mahkemesinin söz konusu iptal kararı öncesindeki Harcırah Kanununun 33/d maddesindeki hükme göre; Harcırah Kanunu hükümlerine göre gündelik ödenenlerden (denetim elemanları hariç) yurt içinde yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, belge bedelini aşmamak ve her defasında 10 gün ile sınırlı olmak üzere gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmı ayrıca ödenmekteydi. Ayrıca, Harcırah Kanununun 33. maddesinin (b) ve (d) fıkralarına göre yatacak yer temini için ödenecek ücretlerin hesabında, gündeliklerin %50 artırımlı miktarı esas alınacaktır. AYM’nin iptal kararı sonrasında konaklama gideri ödenmesinde %50 artırımlı gündelik tutarları şöyledir.

1/1/2016-31/3/2016 Döneminde denetim elemanı dışındaki personele (Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı öncesinde 10 günle sınırlı olarak ödenmekteydi) ödenecek konaklama giderinin tespitinde esas alınacak %50 artırımlı gündelik tutarları
Gündelik ödenecek kişilerGelir vergisinden istisna gündelik tutarı (TL)Konaklama bedeli için %50
artırımlı gündelik tutarı (TL)
Başbakanlık Müsteşarı55,00(55X%50=27,5+55=) 82,50
Ek göstergesi 8000 ve daha yüksek Olan kadrolarda bulunanlar45,92(45,92X%50=22,96+45,92=) 68,88
Ek göstergesi 5800 (dahil)-8000 (hariç) olan kadrolarda bulunanlar42,72(42,72X%50=21,36+42,72=) 64,08
Ek göstergesi 3000 (dahil)-5800 (hariç) olan kadrolarda bulunanlar40,05(40,05X%50=20,02+40,05=) 60,07
Aylık/kadro derecesi 1-4 olanlar35,24(35,24X%50=17,62+35,24=) 52,86
Aylık/kadro derecesi 5-15 olanlar34,17(34,17X%50=17,08+34,17=) 51,25


Anayasa Mahkemesinin İptal Kararı

Trabzon Bölge İdare Mahkemesi tarafından, 10.02.1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 33. maddesine, 21.04.2005 tarihli ve 5335 sayılı Kanun’un 4. maddesi ile eklenen (d) fıkrasında yer alan “...ve her defasında on gün ile sınırlı olmak...” ibaresinin Anayasa’nın 10 ve 18. maddelerine aykırılığının ileri sürülerek iptali istenmiştir. Davacının, konaklama giderinin ödenmesi talebiyle yaptığı başvurunun reddi üzerine açtığı tam yargı davasında itiraz konusu kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu kanısına varan Trabzon Bölge İdare Mahkemesi, iptali için Anayasa mahkemesine başvurmuştur. Harcırah Kanununun itiraza konu olan 33/d maddesi şöyledir:

“Yurtiçinde verilecek gündeliklerin miktarı:
Madde 33-…

(Ek: 21/4/2005-5335/4 md.) Bu Kanun hükümlerine göre gündelik ödenenlerden ((b) fıkrasına göre gündelik ödenenler hariç) yurt içinde yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, belge bedelini aşmamak ve her defasında on gün ile sınırlı olmak üzere gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmı ayrıca ödenir.”

AYM, iptal başvurusu üzerine işin esasının incelenmesine oybirliğiyle karar verilmiştir. Başvuru kararları ve ekleri, Raportör tarafından hazırlanan işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu kanun hükmü, dayanılan ve ilgili görülen Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp karar verilmiştir.

Anayasa Mahkemesine Başvuru Gerekçesi Şöyledir;
Başvuru kararında özetle, itiraz konusu kuralla, memuriyet mahalli dışında geçici görevlendirilen kamu görevlisine ödenecek konaklama giderinin on gün süreyle sınırlandırılmasını kamu yararı gereğince idare tarafından tek taraflı olarak görevlendirilen kamu görevlisinin, asli görev yerinin dışındaki konaklama giderlerini büyük ölçüde kendisinin karşılaması sonucunu doğurduğu, bu durumun ilgilinin mağduriyetine ve karşılıksız çalıştırılmasına yol açtığı, kuralın angarya yasağına aykırı olduğu, 6245 sayılı Kanun’un 33. maddesinin (b) fıkrasında sayılı unvanlara sahip denetim personelinin geçici görevlendirilmeleri hâlinde ödenecek konaklama giderinde süre yönünden bir üst sınır öngörülmemekte iken diğer kamu personeli yönünden bir üst sınırın getirildiği, bu kişiler arasında böyle bir ayrım yapılmasının haklı bir nedene dayanmadığı ve eşitlik ilkesinin ihlal edildiği belirtilerek kuralın, Anayasa’nın 10 ve 18. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.


6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 43. maddesine göre itiraz konusu kural, ilgisi nedeniyle Anayasa’nın 2. maddesi yönünden incelenmiştir.

6245 sayılı Kanun’un 33. maddesinin (d) fıkrasıyla, aynı maddenin (b) fıkrasında sayılan unvanlara sahip ve teftiş, denetim, inceleme veya soruşturma ile görevlendirilen denetim personeli hâricindeki diğer kamu görevlilerine de geçici görevlendirilmeleri sebebiyle yurt içinde yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirmeleri üzerine, belge bedelini aşmamak ve her defasında on gün ile sınırlı olmak üzere gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmının (konaklama gideri) ayrıca ödenmesi hükme bağlanmış olup söz konusu fıkrada yer alan “...veher defasında on gün ile sınırlı olmak...” ibaresi itiraz konusu kuralı oluşturmaktadır.

Anayasa’nın 2. maddesinde, Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyal bir hukuk devleti olduğu belirtilmiştir. Bu maddede belirtilen sosyal hukuk devleti, temel hak ve özgürlükleri en geniş ölçüde gerçekleştiren ve güvence altına alan, toplumsal gerekleri ve toplum yararını gözeten, kişi ve toplum yararı arasında denge kuran, toplumsal dayanışmayı en üst düzeyde gerçekleştiren, güçsüzleri güçlüler karşısında koruyarak eşitliği, sosyal adaleti sağlayan, çalışma hayatının gelişmesi için önlemler alarak çalışanları koruyan, sosyal güvenlik sorunlarını çözmeyi yüklenmiş, ülkenin kalkınmasıyla birlikte ulusal gelirin sosyal katmanlar arasında adaletli biçimde sağlanmasını amaç edinmiş devlettir. Güçsüzleri güçlülere ezdirmemek ilkesi, herkesi, bu arada çalışanları, emeklilerle yaşlıları, durumlarına uygun düzenlemelerle sağlıklı, mutlu ve güven içinde yaşatmayı gerektirir. Devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevleri yerine getiren kamu görevlileri, kamu hizmetinin iyi işlemesi, idarenin fonksiyonlarını rasyonel ve verimli olarak yerine getirebilmesi için kanunlarda yer alan kurallar çerçevesinde, yetkili idari makamlarca bulundukları yerden başka bir yerde geçici olarak görevlendirilebilirler. Geçici görevlendirme işlemi sonucunda görev yeri değişen kamu görevlisinin, maddi açıdan yapmak zorunda olduğu harcamalara yönelik olarak kanunlarda çeşitli hükümlere yer verilmiştir.

Genel, katma ve özel bütçeli idarelerde, bunlara bağlı sabit ve döner sermayeli kurumlarda, özel kanunlarla kurulmuş banka ve teşekküllerde harcırah ödenmesini gerektiren hizmet yapılması hâllerinde uygulanacak kuralları içeren bir gider kanunu olan 6245 sayılı Kanun’a göre harcırah (yolluk) ödemesi, kamu hizmetinin gerektirdiği durumlarda, bu hizmet için görevlendirilen kişilerin katlanacakları giderleri karşılamak üzere yapılan parasal bir idari işlemdir. Başka bir deyişle, görevlendirilen kişilere, katlandıkları zorunlu giderlerin karşılığı olarak yapılan bir ödemedir. Kanun’a göre yapılan ödemelerin tümü, harcırahtır. Görevin özelliğine, harcıraha hak kazanan kişinin durumuna göre, harcırah unsurlarından birinin veya birkaçının ödenmemesi, kimi durumlarda harcırah unsurlarının tek tek hesaplanması yönteminden ayrılarak başka isimler altında belirli bir ödeme yapılması, ödemenin Kanun’a göre harcırah niteliğini değiştirmemektedir. Bu bağlamda itiraz konusu kural gereğince, 33. maddenin (b) fıkrasında sayılı unvanlı denetim personeli dışındaki kamu görevlilerine, geçici görevlendirildikleri yerlerdeki konaklamaları dolayısıyla yaptıkları giderleri karşılamak amacıyla kendilerine yapılan ödemeler, ücret niteliğinde olmayıp harcırahtır.

Kamu görevlileri ile kamu idareleri arasındaki hizmet ilişkileri kural işlemlerle düzenlenmektedir. Kamu görevlileri, belirli bir statüde, nesnel kurallara göre hizmet yürütmektedir. Kamu görevlilerinin geçici olarak görevlendirilmeleri de kamu yararı ve hizmet gerekleri doğrultusunda, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, tâbi oldukları kurumların özel düzenlemeleri ve ilgili diğer mevzuat hükümleri uyarınca gerçekleştirilmektedir.

Geçici görevlendirilme sebebiyle asıl görev yeri dışında konaklamak durumunda kalan kamu görevlilerinin, maddi açıdan belli bir külfetle karşı karşıya kalmaları ve bu külfetin, kamu hizmetinin yürütülmesinden kaynaklanması nedeniyle kamuca karşılanması gerektiğinden konaklama giderinin ödenmesini on gün ile sınırlayan itiraz konusu kural, sosyal hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmamaktadır.

Açıklanan nedenlerle itiraz konusu kural, Anayasa’nın 2. maddesine aykırı bulunarak, iptal edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Mahkemenin 2 üyesi bu sonuca farklı gerekçeyle katılmışlardır. Dört üye ise bu sonuca katılmamışlardır. Kural, Anayasa’nın 2. maddesine aykırı bulunarak iptal edildiğinden, Anayasa’nın 10 ve 18. maddeleri yönünden ayrıca incelenmesine gerek görülmemiştir.

Sonuç olarak Anayasa Mahkemesi, 10.2.1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 33. maddesine, 21.4.2005 tarihli ve 5335 sayılı Kanun’un 4. maddesi ile eklenen (d) fıkrasında yer alan “...ve her defasında on gün ile sınırlı olmak...” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline, dört karşı oya rağmen 25.11.2015 tarihinde karar vermiştir.

Anayasa Mahkemesi Kararında; teftiş, denetim ve inceleme yetkisine sahip personelin geçici görevlendirmelerinde harcırahta 10 günlük sınırlama uygulanmadan, tamamının karşılanmasının eşitlik ilkesine aykırı olduğuna vurgu yaparak; geçici görevlendirilme sebebiyle asıl görev yeri dışında konaklamak durumunda kalan diğer kamu görevlilerinin de maddi açıdan belli bir külfetle karşı karşıya kalmaları ve bu külfetin, kamu hizmetinin yürütülmesinden kaynaklanması nedeniyle kamuca karşılanması gerektiği belirtilmiştir. Mahkeme, konaklama gideri ödenmesini 10 günle sınırlayan itiraz konusu kuralın, sosyal hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmadığına hükmetmiştir.

Anayasa Mahkemesinin söz konusu Kararı Resmi Gazete’de yayımlandığı 05.12.2015 tarihinden itibaren geçerli olduğundan, yeni bir düzenleme yapılmadığı sürece, bu tarihten itibaren Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından denetim elemanı dışındaki diğer personele ödenecek yurtiçi geçici görevlendirmelerde gündeliğin haricinde konaklama gideri ödenmesinde 10 gün sınırı dikkate alınmayacak ve belgelendirmek kaydıyla geçici görev süresi kadar konaklama gideri ödenecektir.

(Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.)

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor