Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Ekonomi, Maliye

Bülent TAŞNazmi KARYAĞDI
Bülent TAŞ/ Nazmi KARYAĞDI
2583OKUNMA

Kalkınma Planı ve Orta Vadeli Programın Ar-Ge ve Yenilik Alanındaki Hedef ve Öngörüleri

Ülkemizin cari işlemler açığını kapatması hatta fazla vermesine yönelik hedeflerden en önemlisinin; Ar-Ge ve yenilikçilik alanında yapılacak atılımlar olduğu herkes tarafından kabul edilen bir gerçekliktir.

Bu ay ki yazımızda cari işlemler fazlasına geçebilmek için atılması gereken adımlara ilişkin temel dökümanların başında gelen 10. Kalkınma Planı ile Orta Vadeli Programda yer alan “Ar-Ge ve Yenilikçilik” konusunu ele almak istiyoruz.

Planda Yer Alan tespitler

10. Kalkınma planı bilim, teknoloji ve yenilik alanında öncelikle bazı tespitlerde bulunmaktadır. Bu tespitler Türkiye’nin Ar-Ge ve yenilik alanındaki tablosunun çok iç açıcı olmadığını göstermekte, öngörülen hedefler bu alanda atılması gereken çok önemli adımlar olduğunu ortaya koymaktadır. Buna göre,

Ar-Ge harcamalarının GSYH’ya oranı, 2006 yılında yüzde 0,6 seviyesinde iken bu oran 2011 yılı itibarıyla yüzde 0,86’ya yükselmiştir. Avrupa Birliği ortalaması için geçerli olan ortalama oran yüzde 1,9 seviyesinde olup Türkiye’nin oranı bunun oldukça altındadır. 10 bin çalışan başına düşen tam zaman eşdeğer (TZE) araştırmacı sayısı 2011 yılı itibarıyla 30 olup, 2010 yılı itibarıyla 70,3 olan AB ortalamasının yine oldukça altındadır.

Ar-Ge harcamalarının 2011 yılı itibarıyla yüzde 43,2’si özel sektör tarafından gerçekleştirilmekte ve TZE Ar-Ge personelinin yüzde 48,9’u özel sektör tarafından istihdam edilmektedir. Özel sektör Ar-Ge faaliyetlerinin ve Ar-Ge personel istihdamının artmasında Ar-Ge destekleri, Teknoloji Geliştirme Bölgelerindeki (TGB) gelişmeler ve özel sektörün Ar-Ge merkezi kurmasına yönelik teşvikler etkili olmuştur.

Öngörülen Hedefler

Kalkınma Planı Ar-Ge ve yenilik politikasının temel amacını,

  • teknoloji ve yenilik faaliyetlerinin özel sektör odaklı artırılarak faydaya dönüştürülmesine,
  • yeniliğe dayalı bir ekosistem oluşturularak araştırma sonuçlarının ticarileştirilmesine ve
  • markalaşmış teknoloji yoğun ürünlerle ülkemizin küresel ölçekte yüksek rekabet gücüne erişmesine

katkıda bulunmak olarak tanımlamıştır.

Kalkınma Planının 5 yıllık hedefleri ile Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun (BTYK) 23. toplantısında kararlaştırılan ulusal yenilik sistemi 2023 hedefleri aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

 20062011201320182023
Ar-Ge Harcamalarının GSYH’ya Oranı (%)0,600,860,921,803,0
Ar-Ge Harcamalarında Özel Sektörün Payı (%)37,043,246,060,066,9
TZE Cinsinden Ar-Ge Personeli Sayısı54.44492.801100.000220.000 
TZE Cinsinden Araştırmacı Sayısı42.66372.10980.000176.000300.000
Ar-Ge Personeli İçinde Özel Sektörde İstihdam Edilenlerin Payı (%)33,148,952,060,060.0

2023 hedeflerine ulaşabilmek bakımından Ar-Ge Harcamalarının GSYH ya oranının %3’e ulaşabilmesi için yıllık artışın ortalama %18 civarında gerçekleşmesi gerekmektedir.

2023 yılında gerçekleştirilmesi hedeflenen Ar-Ge harcaması tutarı 85 milyar TL olup bu harcamanın yaklaşık 2/3’ünün özel sektör tarafından gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Bu durumda özel sektörün Ar-Ge harcamasının 57 milyar TL’ye ulaşması ve bunun için özel sektör Ar-Ge harcama artışının yıllık %22 düzeyinde olması gerekmektedir.

Öngörülen Politikalar

Kalkınma planında öngörülen politikalar,

  • Üniversite ve kamu kurumları bünyesindeki araştırma merkezleri, özel sektörle yakın işbirliği içinde çalışan, nitelikli insan gücüne sahip, tüm araştırmacılara kesintisiz hizmet veren ve etkin bir şekilde yönetilen sürdürülebilir yapılara dönüştürmek,

  • Uluslararası düzeyde rekabetçi ve yüksek katma değerli yeni sektörler, ürün ve markalar ortaya çıkaracak Ar-Ge ve yenilik programları hayata geçirmek,

  • Yenilik sistemini, kümelenme yaklaşımını ve girişimciliği merkeze alan bir yapıya kavuşturmak,

  • Ar-Ge faaliyetleri, öncelikli alanlarda oluşturulacak ortak hedefler çerçevesinde, ticarileştirmeyi de içerecek şekilde piyasa şartları gözetilerek bütünsellik içinde desteklemek,

  • Başta enerji ve imalat sanayi olmak üzere tüm sektörlerde, doğal kaynakların etkin kullanımını ve çevresel bozulmaların önlenmesini sağlayacak temiz teknolojiler ile katma değeri yüksek yeşil ürünler geliştirilmesine yönelik Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerini desteklemek,

  • Teknoloji geliştirme bölgelerinin yapısı ve işleyişi; üniversite sanayi işbirliğini, işletmeler arası ortak Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerini ve yenilikçi girişimciliği en üst düzeye çıkarmak üzere etkinleştirmek,

  • Araştırma merkezleri, kuluçka merkezleri, teknoloji transfer ve yenilik merkezleri ve teknoloji geliştirme bölgelerinin belli alanlarda odaklanmaları, birbirleriyle bütünleşik bir biçimde çalışmalarını sağlamak ve bu yapıların ilgili küme faaliyetlerini desteklemelerini özendirmek,

  • Yükseköğretimin yeniden yapılandırılmasında, akademisyenlerin ve öğrencilerin Ar-Ge ve girişimcilik faaliyetlerinin teşvik edilmesine özen göstermek,

  • Araştırmacı insan gücünün sayısını ve niteliği daha da artırmak, özel sektörde araştırmacı istihdamı teşvikine devam etmek,

  • Temel ve sosyal bilimlerde yetkin araştırmacıların yetiştirilmesi desteklemek, üniversiteler ve kamu kurumları bünyesinde bu alanlardaki araştırmaların sayısı, niteliği ve etkinliği artırmak,

  • Kamu tedarik sisteminin yeniliği, yerlileşmeyi, çevreye duyarlılığı, teknoloji transferini ve yenilikçi girişimciliği teşvik edecek şekilde iyileştirmek,

  • Kamu kurumlarının özel sektörle işbirliği içerisinde Ar-Ge faaliyetlerini yönlendirme ve sonuçlarını hayata geçirmeye yönelik kapasiteleri güçlendirilecektir.

  • Ar-Ge faaliyetleri, araştırma altyapıları ve araştırmacı insan gücü bakımından bölgesel ve küresel düzeyde işbirliği geliştirilecektir. Bu kapsamda kritik teknolojilerin transferinin kolaylaştırılmasına, içselleştirilmesine ve dünyadaki emsal teknolojilerle rekabet edebilecek şekilde geliştirilmesine önem verilecektir.

Orta vadeli programın öngörüleri

Orta Vadeli Programın üç yıllık politika öngörüleri de aşağıdaki gibidir:

  • Ar-Ge tabanlı, yenilikçi ve yüksek katma değer yaratan üretim desteklenecektir. Bu doğrultuda, Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri özel sektör odaklı olacakşekilde artırılacak, elde edilecek çıktıların ticarileştirme ve markalaşma süreçleri hızlandırılacaktır.
  • İmalat sanayiinde başta olmak üzere yeni yatırımların gerçekleştirilmesi, ihracatın artırılması ve teknolojik gelişme için mevcut teşvik politikaları etkin şekilde sürdürülecektir. Uygulama sonuçları ve sektörel gelişmeler yakından takip edilerek, ihtiyaç duyulan alanlarda yatırım teşvik sisteminde gerekli revizyon yapılacaktır.
  • Vergi ve kredi maliyetlerinin farklılaştırılması gibi araçlarla üretken olmayan yatırımların cazibesi azaltılacak ve tasarruflar üretken alanlarda yatırımlara yönlendirilecektir.
  • Teknolojik gelişme ve yerli üretimin artırılmasında kamu alımları etkin bir araç olarak kullanılacaktır.
  • KOBİ’lerin Ar-Ge, yenilik ve ihracat yapabilme kapasiteleri geliştirilerek uluslararasılaşma düzeyleri artırılacaktır. KOBİ’lerin markalaşmaları, kurumsallaşmaları ve yenilikçi iş modelleri geliştirmeleri sağlanacaktır.
  • Organize sanayi bölgeleri, teknoloji geliştirme bölgeleri, küçük sanayi siteleri ve endüstri bölgeleri uygulamaları geliştirilecek; kuluçka ve iş geliştirme merkezleri ile hızlandırıcıların nicelik ve nitelikleri artırılarak etkin bir şekilde hizmet vermeleri sağlanacak; kümelenme desteklenecektir.

Sonuç

Sonuç olarak Türkiye’nin Ar-Ge ve yenilik alanındaki mevcut durumu iç açıcı değildir. Hedefleri çok iddialıdır. Hedeflerin büyük ölçüde özel sektör aracılığı ile gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. Dolayısıyla Ar-ge ve yenilik alanında özel sektörün ciddi bir şekilde ve artarak desteklenmeye devam edileceğini beklemek yanlış olmayacaktır.

(ICT Media dergisinin Kasım 2014 sayısında yayınlanmıştır.)

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor