Halka Açık Olmayan Şirketlerde Kayıtlı Sermaye Sistemi
Özet
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) göre Anonim Şirketler (AŞ) açısından iki çeşit sermaye sistemi belirlenmiştir. Esas sermaye sistemi ve kayıtlı sermaye sistemi olarak belirlenen bu sistemler sermaye taban rakamı ve sermaye artışına karar verebilecek organların yetkileri bakımından farklılık göstermektedir. 6102 sayılı TTK hükümlerine göre hisse senetlerini halka arz etmek üzere kurulan anonim ortaklıklar ile kurulmuş olup da sermaye artırmak suretiyle hisse senetlerini halka arz edecek olan anonim ortaklıklar dışında kalan anonim ortaklık ve anonim şirketlere de kayıtlı sermaye sistemine geçiş hakkı getirilmiştir. Makalede ilgili mevzuat hükümleri uyarınca halka açık olmayan anonim ortaklıklarda ve anonim şirketlerde kayıtlı sermaye siteminin yapısı ve kabul şartları ayrıntılı şekilde açıklanmış ve sisteme geçecek olan şirketlere sağlayacağı faydalar üzerinde durulmuştur.
6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu halka açık olmayan anonim şirketler için sadece esas sermaye sistemini kabul etmekte idi. Esas sermaye sistemine göre Anonim Şirketlerin sermaye artırımı sadece şirket genel kurulunun alacağı karar ile mümkün olmaktadır. Kayıtlı sermaye sistemi ise, genel kurulun sermaye artırımı konusunda yönetim kuruluna belli bir miktara kadar yetki verebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Buna göre kayıtlı sermaye sistemini kabul eden şirketlerde genel kurulun yetki verdiği tavan miktarına kadar sermaye artışlarında genel kurul kararı gerekmemekte, yönetim kurulu kararı ile sermaye artışı yapılabilmektedir.
1. Halka Açık Olmayan Şirketlerde Kayıtlı Sermaye Sisteminin Kabulü
2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine göre sadece halka açık şirketlerin kabul edebildiği kayıtlı sermaye sistemine geçiş hakkı, 6102 sayılı TTK ile halka açık olmayan anonim şirketlere de tanınmıştır. TTK’nın Anonim Şirketler ile ilgili olarak “En Az Sermaye Tutarı” başlıklı 329 uncu maddesinin 1 inci fıkrasında “Tamamı esas sözleşmede taahhüt edilmiş bulunan sermayeyi ifade eden esas sermaye elli bin Türk Lirasından ve sermayenin artırılmasında yönetim kuruluna tanınmış yetki tavanını gösteren kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerde başlangıç sermayesi yüz bin Türk Lirasından aşağı olamaz. Bu en az sermaye tutarı Bakanlar Kurulunca artırılabilir.” hükmü yer almaktadır.
Buna göre 19.10.2012 tarih ve 28446 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Halka Açık Olmayan Şirketlerde Kayıtlı Sermaye Sistemine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” konuya dair açıklamalar içermektedir.
İlgili tebliğe göre başlangıç sermayesi en az yüz bin Türk Lirası olan şirketler; Bakanlıktan izin almak şartıyla kuruluşta kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilir veya sonradan esas sözleşmelerini değiştirerek kayıtlı sermaye sistemine geçebilmektedir. Kayıtlı sermaye sistemine geçecek şirketlerde çıkarılmış sermayenin tamamının ödenmiş olması ve sermayenin karşılıksız kalmamış olması şarttır. Kuruluşta kayıtlı sermaye sistemini kabul edecek şirketlerde ise başlangıç sermayesinin tamamının ödenmiş olması gerekmektedir. Burada başlangıç sermayesi kayıtlı sermaye sistemini kabul eden şirketlerde, kuruluşta veya kayıtlı sermaye sistemine ilk geçildiğinde sahip olunması zorunlu sermayeyi ifade etmektedir.
Ayrıca ilgili tebliğe göre kayıtlı sermaye tavanının başlangıç sermayesinin beş katından fazla olamayacağı ve kayıtlı sermaye sisteminin kabul edilmesinden veya sisteme geçilmesinden sonra izleyen dönemlerde kayıtlı sermaye tavanı, esas sözleşmenin değiştirileceği genel kurul toplantısı sırasındaki çıkarılmış sermayenin en fazla beş katı olarak belirlenebilir. Buna göre şirket genel kurulu kayıtlı sermaye sistemini kabul ederek yönetim kuruluna en fazla başlangıç sermayesinin 5 katına kadar sermaye artırmaya yetki verebilir. Örneğin sermayesi 100.000 TL olan bir anonim şirkette sermayenin tamamının ödenmiş olması şartıyla genel kurul 500.000 TL’ye kadar yönetim kuruluna sermaye artırımı yetkisi verebilmektedir.
2. Kayıtlı Sermaye Sistemine Geçiş İçin Alınacak İzinler
İlgili tebliğe göre halka açık olmayan AŞ’lerin kayıtlı sermaye sistemini kabul etmek veya bu sisteme geçmek isteyen şirketler, İç Ticaret Genel Müdürlüğüne başvurarak izin almaları gerekmektedir. Bu izin; TTK’nın 333 üncü maddesi uyarınca kuruluşu ve esas sözleşme değişikliği izne tabi olan şirketlere, kuruluş veya esas sözleşme değişikliği izni ile birlikte verilecektir.
Kayıtlı sermaye sistemine kabul edilmesine veya bu sisteme geçmesine izin verilen şirketlerin kayıtlı sermaye tavanı içinde yapacakları sermaye artırımlarında Gümrük ve Ticaret Bakanlığı izni aranmayacaktır.
Kayıtlı sermaye sistemine geçmek için Bakanlıktan izin alındıktan sonra genel kurul usulüne uygun olarak toplantıya çağrılacaktır. Genel kurul, şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile şirketin kayıtlı sermaye sistemine geçilmesine ilişkin esas sözleşme değişikliklerini karara bağlayacaktır.
Kayıtlı sermaye sistemine geçiş, yönetim kuruluna verilen yetki süresinin uzatılması veya kayıtlı sermaye tavanının artırılmasına ilişkin olarak yapılacak esas sözleşme değişikliklerinin, imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını ihlal edici nitelikte olması halinde, bu kararın anılan pay sahiplerinin yapacakları özel bir toplantıda onanması zorunludur.
3. Kayıtlı Sermaye Sisteminden Çıkma Ve Çıkarılma
Kayıtlı sermaye sistemini kabul eden veya bu sisteme geçen şirketlerin, esas sözleşmelerinde belirlenen süre dolmadan önce bu sistemden çıkmak istemeleri halinde, yönetim kurulunca esas sözleşme değişiklik taslağı hazırlanarak İç Ticaret Genel Müdürlüğüne başvurmaları gerekmektedir.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığının bu konudaki izni ve şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile alınan genel kurul kararı üzerine sistemden çıkılabilir.
Kayıtlı sermaye sisteminin amacı dışında; ortakların ve diğer tasarruf sahiplerinin istismarına yol açacak şekilde kullandığı anlaşılan, ortaklık yapısı nedeniyle bu sisteme ihtiyaç duymaksızın kolayca sermaye artırımı yapabilecek durumda olan ve bu sisteme geçişte aranan diğer nitelikleri yitiren şirketler Bakanlık tarafından sistemden çıkartılabilir. Kayıtlı sermaye sisteminden çıkan veya çıkartılan şirketler, çıkış tarihinden itibaren en az 2 yıl geçmeden yeniden sisteme kabul edilmezler. Ancak, şirket yönetiminin değişmesi veya kayıtlı sermaye sisteminden çıkma veya çıkartılma sebeplerinin ortadan kalktığının ispatlanması şartıyla, şirketlerin başvurusu üzerine 2 yıllık sürenin dolması beklenmeksizin şirketlerin yeniden kayıtlı sermaye sistemine geçmelerine Bakanlıkça izin verilebilir.
4. Kayıtlı Sermaye Sisteminde Yönetim Kurulunun Sermaye Artırması
Yönetim kurulu sermaye artırımında; artırıma ilişkin aldığı kararı, çıkarılmış sermayeyi gösteren esas sözleşme maddesinin yeni şeklini, yeni payların itibarî değerlerini, cinslerini, sayılarını, imtiyazlı olup olmadıklarını, imtiyazlı paylara ve rüçhan haklarına ilişkin sınırlamaları ve kullanılma şartları ile süresini, prime dair kayıtları ve bunun uygulanması hakkındaki kuralları esas sözleşmede öngörüldüğü şekilde ilan eder ve internet sitesi oluşturma yükümlülüğüne tabi şirketlerde internet sitesinde yayımlar.
Yönetim kurulunun sermaye artırımına ilişkin kararında;
a) Artırılan sermayenin tutarı,
b)Çıkarılacak yeni payların itibari değerleri, sayıları, cinsleri, primli ve imtiyazlı olup olmadıkları,
c) Rüçhan hakkının sınırlandırılıp sınırlandırılmadığı, kullanılma şartları ile süresi,
ç) Gerekli görülen diğer hususlar,
belirtilir.
Sermaye artırımının mevzuat hükümlerine uygun şekilde artırılmasından sonra sermaye artırımına ilişkin yönetim kurulu kararı ile çıkarılmış sermayeyi gösteren esas sözleşme maddesinin yeni şekli, yönetim kurulu tarafından tescil ve ilan ettirilecektir. Ayrıca ilgili tebliğe göre Sermaye artırımının iç kaynaklı olması durumunda kayıtlı sermaye tavanı aşılabilir. Dış kaynaklı sermaye artırımı yoluyla kayıtlı sermaye tavanı aşılamaz. Kayıtlı sermaye tavanına ulaşıldıktan sonra, yeni tavan belirlenmeden yönetim kurulu kararı ile sermaye artırımı yapılamayacaktır.
Sonuç
Halka açık olmayan şirketlerin kayıtlı sermaye sistemine geçebilmesi SPK hükümlerine uyum ve geçişi kolaylığı sağlamaktadır. Böylece halka açık olmayan birçok şirketin halka açılma yolunda uyum süreci kolaylaştırılmaktadır. Ayrıca kayıtlı sermaye sistemine geçilmesi kısa aralıklarla sermaye artırımında bulunan şirketleri genel kurulu toplantıya çağırmanın bürokratik yükünden kurtarmaktadır.
- 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu
- 19.10.2012 Tarih ve 28446 Sayılı Halka Açık Olmayan Şirketlerde Kayıtlı Sermaye Sistemine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ