2018 Yılı Bütçe Sonuçlarında Dikkat Edilmesi Gereken Ayrıntılar
2018 yılı bütçe sonuçları açıklandı. Tahmin edilen merkezi yönetim bütçe dengesi, Yeni Ekonomi Programı ile revize edilen merkezi yönetim bütçe dengesi ve gerçekleşen merkezi yönetim bütçe dengesi aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
| (Milyar TL) | |||
| 2018 Bütçe Tahmini* | YEP Revize Tahmin | 2018 Bütçe Gerçekleşme | |
|---|---|---|---|
| Harcamalar | 762,8 | 821,8 | 830,4 |
| 1-Faiz Hariç Harcama | 691,1 | 745,4 | 756,5 |
| Personel Giderleri | 183,1 | 200,9 | |
| Sosyal Güv.Kur. Devlet Primi | 30,8 | 34,4 | |
| Mal ve Hizmet Alımları | 66,1 | 71,7 | |
| Cari Transferler | 299,4 | 32,3 | |
| Sermaye Giderleri | 68,8 | 88,0 | |
| Sermaye Transferleri | 15,3 | 16,7 | |
| Borç Verme | 20,2 | 21,7 | |
| Yedek Ödenekler | 7,3 | ||
| 2-Faiz Harcamaları | 71,7 | 76,4 | 74,0 |
| Gelirler | 696,8 | 749,6 | 757,8 |
| 1-Genel Bütçe Gelirleri | 681,3 | 729,1 | |
| Vergi Gelirleri | 599,4 | 630,5 | 621,3 |
| 2-Diğer Gelirler | 97,4 | 119,1 | 136,5 |
| Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri | 20,2 | 26,1 | |
| Alınan Bağış ve Yardımlar ile Özel Gelirler | 2,8 | 2,1 | |
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 46,5 | 71,3 | |
| Sermaye Gelirleri | 12,1 | 7,8 | |
| Alacaklardan Tahsilat | 0,5 | 0,6 | |
| Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri | 10,9 | 23,5 | |
| Düzen. ve Denet. Kurumların Gelirleri | 4,6 | 5,2 | |
| Bütçe Dengesi | -65,9 | -72,2 | -72,6 |
| Faiz Dışı Denge | 5,8 | 4,2 | 1,3 |
Bütçe, Yeni Ekonomi Programında da öngörüldüğü üzere yıl başındaki hedefe nazaran çok önemli ölçüde sapma göstermiştir. Her ne kadar Yeni Ekonomi Programında öngörülen revize bütçe açığı tutturulmuş ise de faiz dışı fazla tutturulamamıştır. Ayrıca faiz hariç harcamalar, programda öngörülenden 11,1 Milyar TL fazla, faiz harcamaları ise Programda öngörülenden 2,4 Milyar TL daha az olmak üzere toplam bütçe harcamaları Programda öngörülenden 8,7 Milyar TL daha fazla gerçekleşmiştir.
Ayrıca vergi gelirleri Programda öngörülenin 8,7 Milyar TL altında, Vergi dışı diğer gelirler ise Programda öngörülenin 17,4 Milyar TL üzerinde olmak üzere toplam bütçe gelirleri de Programda öngörülenin 8,2 Milyar TL üstünde gerçekleşmiştir.
Dengenin tutturulmasında Aralık ayında genel bütçe harcamalarında bir önceki yılın aynı ayına nazaran çok az artış olmamasının katkısı büyüktür. 2017 ve 2018 yıllarının ilk 11 ayında gerçekleşen harcama tutar ve artış oranı ile 2017 ve 2018 yılları Aralık ayında gerçekleşen harcama tutar ve artış oranlarına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.
| (Milyar TL) | ||||||
| 2017 İlk 11 Ay | 2018 İlk 11 Ay | Artış Oranı % | 2017 Aralık | 2018 Aralık | Artış Oranı % | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Harcamalar | 601,1 | 745,4 | 24,0 | 77,2 | 85,1 | 10,2 |
| 1-Faiz Hariç Harcama | 545,8 | 673,5 | 23,4 | 75,8 | 83,0 | 9,6 |
| Personel Giderleri | 151,1 | 186,5 | 23,5 | 11,1 | 14,4 | 29,7 |
| Sosyal Güv.Kur. Devlet Primi | 24,9 | 31,2 | 25,3 | 2,4 | 3,2 | 33,1 |
| Mal ve Hizmet Alımları | 52,8 | 60,5 | 14,7 | 10,8 | 11,2 | 3,6 |
| Cari Transferler | 243,8 | 293,5 | 20,4 | 27,1 | 29,6 | 9,1 |
| Sermaye Giderleri | 52,1 | 68,5 | 31,6 | 18,9 | 19,5 | 3,1 |
| Sermaye Transferleri | 10,2 | 13,8 | 35,6 | 3,2 | 3,0 | -6,7 |
| Borç Verme | 11,0 | 19,5 | 76,3 | 2,3 | 2,2 | -1,7 |
| 2-Faiz Harcamaları | 55,3 | 71,9 | 30,0 | 1,4 | 2,1 | 45,3 |
Tablodan görüldüğü üzere faiz hariç bütçe harcamaları ilk 11 ayda geçen yılın ilk 11 ayına nazaran %23,4 oranında bir artış göstermişken Aralık ayında geçen yılın aynı ayına göre sadece %9,6 oranında bir artış gerçekleştirmiştir. Bütçeye sağlanan bu pozitif katkı büyük ölçüde sermaye transferleri, sermaye giderleri, mal ve hizmet alımları ve cari transferler ile ilgili harcama kalemlerinden kaynaklanmaktadır. Harcamalarda Aralık ayında frene basıldığı anlaşılmaktadır. Ancak frene gider tahakkuklarında mı yoksa ödemelerde mi basıldığı önemlidir.
Ayrıca faiz harcamaları ilk 11 ayda %30 oranında artmışken Aralık ayında %45,3 oranında artmış ancak toplam faiz harcaması programda öngörülenin altında kalmıştır.
Bu pozitif katkılar yeterli olamamış toplam harcamalar programda öngörülenin üzerinde gerçekleşmiştir.
Öte yandan dengenin tutturulmasında Kasım ayında kurumlar vergisinde sağlanan %93 oranındaki artışın katkısı büyük olmuştur. Bu artışın Merkez Bankası karındaki sıra dışı artıştan kaynaklandığı düşünülmektedir. Öte yandan Aralık ayında bütçe gelirleri önemli bir düşüş göstermiştir. 2017 ve 2018 yıllarının ilk 11 ayında gerçekleşen gelir tutar ve artış oranı ile 2017 ve 2018 yılları Aralık ayında gerçekleşen gelir tutar ve artış oranlarına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.
| (Milyar TL) | ||||||
| 2017 İlk 11 Ay | 2018 İlk 11 Ay | Artış Oranı % | 2017 Aralık | 2018 Aralık | Artış Oranı % | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Gelirler | 574,6 | 690,8 | 20,2 | 55,9 | 67,0 | 19,9 |
| 1-Genel Bütçe Gelirleri | 554,1 | 665,7 | 20,1 | 53,1 | 63,4 | 19,5 |
| Vergi Gelirleri | 489,3 | 575,8 | 17,7 | 47,3 | 45,5 | -3,8 |
| Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri | 18,8 | 24,4 | 29,6 | 1,0 | 1,8 | 81,7 |
| Alınan Bağış ve Yardımlar ile Özel Gelirler | 2,1 | 1,8 | -11,8 | -0,7 | 0,2 | -134,6 |
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 32,0 | 57,0 | 77,9 | 3,5 | 14,3 | 303,7 |
| Sermaye Gelirleri | 9,9 | 6,3 | -35,7 | 1,8 | 1,5 | -19,4 |
| Alacaklardan Tahsilat | 2,0 | 0,4 | -80,0 | 0,1 | 0,1 | 16,0 |
| 2-Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri | 16,5 | 20,3 | 22,6 | 2,6 | 3,3 | 25,3 |
| 3-Düzen. ve Denet. Kurumların Gelirleri | 4,0 | 4,9 | 21,2 | 0,2 | 0,3 | 65,4 |
Bütçe gelirlerinde Merkez Bankası karından kaynaklandığı düşünülen kurumlar vergisindeki %93 lük artışın da desteği ile vergi gelirleri Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %16,4 oranında bir artış göstermişken yukarıdaki tabloda görüleceği üzere, Aralık ayında %3,8 oranında bir daralma kaydetmiştir. Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına nazaran, dahilde ödenen KDV %63, İthalde ödenen KDV %6,7, ÖTV %11,4 oranında daralmıştır. Damga Vergisi sadece %1,5, Harçlar %5,5 oranında artabilmiştir. Vergi gelirleri Aralık ayında önümüzdeki yıl bakımından alarm vermektedir. Aslında vergi gelirlerinde daralma Kasım ayında başlamış ancak Kurumlar vergisindeki olağandışı artış bunu önemli ölçüde gözlerden saklamıştır.
Buna karşılık Faizler, Paylar ve Cezalar kalemi içinde yer alan imar affı kaynaklı 10 Milyar TL civarı gelirin desteği ile bu kalemde Aralık ayında %303 oranında artış kaydedilmiştir.
Sonuç itibariyle bütçe Yeni Ekonomi Programında öngörülen dengeyi tutturmuştur. Ancak Aralık ayında frene basılmış olmasına rağmen toplam harcamalar öngörülenin üzerinde gerçekleşmiş, vergi gelirleri ise Merkez Bankası karındaki olağanüstü artışta rağmen Programda öngörülenin 9,2 Milyar TL altında gerçekleşmiştir. Bedelli askerlik, imar barışından kaynaklanan ve bir defaya mahsus olan ekstra gelirlerin beklenenin üzerinde gerçekleşmesinin bir sonucu olarak bütçe dengesinde hedefe ulaşılmıştır.
Bu çerçevede dengenin tutturulmuş olması programın uygulanması bakımından önemli bir kazanımdır. Ancak harcamalarda ve vergi gelirlerinde hedefler tutmamıştır. Harcamaların hedefi aşmış olmasının, vergi gelirlerinin ise hedefin altında kalmış olmasının Programın 2019 yılı uygulamaları bakımından dikkatle analiz edilmesi gerekir.