İmdat TÜRKAYGiriş: 21.05.2020 - 14:35Güncelleme:21.05.2020 - 14:45

44231OKUNMA

Çalışanlara Kısa Çalışma Ödeneği Verilmesinin Esasları

Bilindiği üzere, Koronavirüs salgınına ilişkin olarak Cumhurbaşkanı’nca 18 Mart 2020 tarihinde alınan ekonomik kararlar sonucunda, Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından, Çin Halk Cumhuriyeti’nin Vuhan kentinde ortaya çıkan ve birçok ülkede tesirini gösteren yeni tip Koronavirüsün (Covid-19) olası etkileri dikkate alınarak "dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebep" kapsamında 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununda yer alan hüküm gereğince kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği uygulaması başlatılmıştır.

İŞKUR’un resmi internet olan https://www.iskur.gov.tr sayfasında “Kısa Çalışma Ödeneği” bölümünde; genel bilgiler, başvuru için genel bilgiler ve sıkça sorulan sorular sekmelerinde işverenler ve çalışanlar için detaylı bilgiler yer almaktadır.

Koronavirüs salgını nedeniyle, kısa çalışma ödeneği konusunun kısa zamanda ülke gündemine girmesiyle birlikte, işverenlerin daha kolay başvuru yapabilmesi için önce Mart ayında 7226 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla daha sonra da Nisan ayında 7244 sayılı Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla kısa çalışma ödeneğinin yer aldığı  4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nda önemli değişiklikler yapılmıştır.

Çalışmamızda işverenler tarafından çalışanları için yapacağı kısa çalışma başvurusu ile kısa çalışma ödeneğinin verilmesine ilişkin usul ve esaslar hakkında açıklamalar yapılacaktır.

 Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin Yasal Düzenleme

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun “Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği” başlıklı Ek 2. maddesinde yer alan hükme göre; genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere kısa çalışma yapılabilir.

Bu Kanuna göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işveren, kısa çalışma talebini, derhal gerekçeleri ile birlikte Türkiye İş Kurumuna, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya bir yazı ile bildirir. Talebin uygunluğunun belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar, ilgili kurum ve kuruluşların da görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

Kısa çalışma halinde İşsizlik Sigortası Fonundan kısa çalışma ödeneği ödenir. İşçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi gerekir.

Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son oniki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır.

Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesine göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemez.

Kısa çalışma ödeneğinden yararlananlara ait sigorta primlerinin aktarılması ve sağlık hizmetlerinin sunulmasına ilişkin işlemler 5510 sayılı Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde yürütülür. Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülür. Zorlayıcı sebeplerle kısa çalışma yapılması halinde, kısa çalışma ödeneği ödemeleri 4857 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve aynı Kanunun 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar.

Bu maddede yer alan kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya ve işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğini belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir. Konu hakkında gerekli açıklamalar Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yayımlanan “Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik” te yapılmış bulunmaktadır. 

7226 sayılı Kanunla kısa çalışma uygulamasından yararlanma şartlarında yapılan düzenleme

Çin Halk Cumhuriyeti’nin Vuhan kentinde ortaya çıkan ve birçok ülkeye yayılan Koronavirüs (COVID-19) salgınından ülkemizde etkilenmiş ve Devletimizin tarafından işveren ve işçilerin daha az zarar görmeleri için çok sayıda tedbirler alınmıştır. İşveren ve işçileri ilgilendiren kısa çalışma uygulaması ve diğer konular hakkında 25/3/2020 tarihinde TBMM tarafından kabul edilerek yasallaşan 7226 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla bazı düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu Kanun, önemli sosyal güvenlik düzenlemeleri ve Covid-19 salgın hastalığının ülkemizde görülmüş olması sebebiyle yaşanabilecek bazı olumsuzlukları önlemeye yönelik düzenlemeler içermektedir.

7226 sayılı Kanunun 41 inci maddesi ile 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na geçici 23 üncü madde eklenerek; 30/6/2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere, yeni koronavirüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için, Ek 2 nci maddenin üçüncü fıkrasında işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için öngörülen hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi hükmü, kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması şeklinde uygulanması düzenlenmiştir.

Bu koşulu taşımayanlar, kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam edeceklerdir.

Bu kapsamda kısa çalışma uygulamasından yararlanabilmek için, iş yerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan sebepler (ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri) hariç olmak kaydıyla işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekmektedir. Bu madde kapsamında yapılan başvurular, uygunluk tespitleri hariç olmak üzere başvuru tarihinden itibaren 60 gün içinde sonuçlandırılacaktır.⁽¹⁾

Bu madde kapsamında yapılan başvuru tarihini 31/12/2020 tarihine kadar uzatmaya ve yukarıda belirtilen günleri farklılaştırmaya Cumhurbaşkanı yetkili kılınmıştır. 7226 sayılı Kanunla yapılan bu düzenleme, 29/2/2020 tarihinden itibaren uygulanmak üzere kanunun yayımı tarihinde yani 26 Mart 2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Kısa çalışma ödeneği için başvuru şartlarının son dönemde yapılan düzenlemelerle bir miktar daha kolaylaştırıldığını belirtmekte fayda var. Son yapılan düzenleme sonrasında, 30 Haziran 2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere COVID-19 kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için, 600 olan prim ödeme gün sayısı 450’ye, son 120 gün hizmet akdinde çalışmış olma şartı 60 güne indirilmiş oldu.

Görüldüğü üzere, kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği İşsizlik Sigortası Kanununda düzenlenmektedir. Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması halinde kısa çalışma yapılabilmektedir.

Genel ekonomik, bölgesel veya sektörel krizler; ekonomide ortaya çıkan olayların işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumları ifade eder.

Zorlayıcı sebepler ise; işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları ifade eder.

Kısa çalışmadan söz edebilmek için işyerinde uygulanan çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması gerekmektedir. (2)

7244 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeye göre kısa çalışma ödemesi için uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeyecektir

16.04.2020 tarih ve 7244 sayılı Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu'na eklenen geçici 25. maddeye göre; 29/2/2020 tarihinden itibaren uygulanmak üzere; Yeni Koronavirüs (Covid-19) sebebiyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için, uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilir. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.

Bu düzenleme 29/2/2020 tarihinden itibaren uygulanmak üzere 7244 sayılı Kanunun yayım tarihi olan 17.04.2020 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Düzenleme öncesinde, işverenler tarafından yapılan başvurular sonrasında, işverenin kısa çalışma talebinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucuna göre uygun bulunması gerekmekteydi. Böyle bir inceleme süreci ise başvuruların sonuçlandırılmasında yoğun bir iş yükü yarattığı için başvuruların kabulü ve işçilere ödeme yapılması sürecini uzatıyordu. Bu nedenle yapılan düzenleme sürecin daha kısa sürede sonlandırılması için son derece yerinde olmuştur.

 İşyerlerinde Kısa Çalışma Uygulaması

Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır. 

Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından yayımlanan duyuruda kısa çalışma ödeneğinin başvurusundan sonuçlanmasına kadar tüm süreçler detaylı olarak anlatılmış bulunmaktadır.

Kısa çalışma uygulaması bakımından “Genel Ekonomik Kriz"; ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisi ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumlardır.

“Bölgesel Kriz”; ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir il veya bölgede faaliyette bulunan işyerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde etkilenip sarsıldığı durumlardır. 

“Sektörel Kriz”; ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer sektörlerdeki işyerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumlardır.

“Zorlayıcı Sebepler” ise; işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlardır. 

 İşverenler Tarafından Yapılması Gereken İşlemler

Kısa çalışma kapsamında çalışanlara sağlanan menfaatler; işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi ile Genel Sağlık Sigortası primleri ödenmesi hizmetleridir. İşyerinde kısa çalışma uygulanabilmesi için işverenin; genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu yönünde İŞKUR’a başvuruda bulunması ve iş müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işyerinin bu durumlardan etkilendiğinin tespit edilmesi gerekmektedir.

7244 sayılı Kanun Sonrasında İşçinin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilmesinin Şartları

• Kısa çalışma ödeneği için yapılan başvuruları için, uygunluk tespitinin tamamlanmasının beklenmemesi ve işverenlerin beyanı doğrultusunda işlem yapılması,
• Kısa çalışmaya tabi tutulan işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte çalışma sürelerini ve prim ödeme şartlarını sağlamış olması (Covid-19 etkisiyle yapılan kısa çalışma başvurularında, son 60 gün hizmet akdine tabi olmak kaydıyla son 3 yıl içinde 450 gün prim ödemiş olması),
• Kısa Çalışma Uygulanacak İşçi Listesinde işçinin bilgilerinin bulunması,

gerekmektedir. Prim ödeme şartını sağlamadığı için kısa çalışma ödeneğine hak kazanamayanların daha önce çeşitli nedenlerle kesilmiş (yeni işe başlama vs.) son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden varsa kalan süre kısa çalışma süresini geçmemek üzere kısa çalışma ödeneği olarak ödenir.

İşverenler Tarafından İŞKUR’a Başvuru Yapılması ve Talebin Değerlendirilmesi

İşverenlerin, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle “Kısa Çalışma Talep Formunu” ve kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren listeyi düzenleyerek kısa çalışma başvurusunda bulunması gerekmektedir.

Kısa çalışma başvurularının, işçiler adına işverenler tarafından yapılması gerekmekte olup işçilerin kısa çalışma talebinde bulunması mümkün değildir.

Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerin varlığının işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarınca iddia edilmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde konu, İŞKUR Yönetim Kurulunca değerlendirilerek karara bağlanır. Deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar için diğer zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurular için Yönetim Kurulu Kararı aranmaz. Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerle ilgili Yönetim Kurulunca alınmış bir karar bulunmuyorsa işverenlerce yapılan başvurular Kurum birimi tarafından reddedilir. Kısa çalışma uygulanacak işçi listesinin değiştirilmesine ve/veya işyerinde uygulanan kısa çalışma süresinin arttırılmasına yönelik işveren talepleri, yeni başvuru olarak değerlendirilir.

Yeni Tip Koronavirüs (Covid-19) Etkili Kısa Çalışma Talebinde Bulunulması ve Talebin Değerlendirilmesi

Çin Halk Cumhuriyeti’nin Vuhan kentinde ortaya çıkan ve birçok ülkede tesirini gösteren yeni tip Koronavirüsün (Covid-19) olası etkileri dikkate alınarak "dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebep" kapsamında kısa çalışma uygulaması başlatılmıştır. Koronavirüsten olumsuz etkilendiği gerekçesiyle kısa çalışma talep eden işveren; buna ilişkin kanıtlarla birlikte Kısa Çalışma Talep Formu  ile kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren listeyi bağlı olduğu İŞKUR biriminin elektronik posta adresine, elektronik posta göndermek suretiyle kısa çalışmaya başvuru yapabilir. Başvuruların işyerine gidilmeden de belge üzerinden hızlı bir şekilde sonuçlandırılabilmesi için Koronavirüsten olumsuz etkilenildiğine dayanak teşkil eden belgelerin başvuruya eklenmesi önem taşımaktadır. Gerektiğinde işverenle irtibata geçilerek ilave belgeler talep edilebilecektir. İşverenlere başvurusunun alındığı yine aynı yolla en kısa sürede bildirilecek ve başvurular uygunluk tespiti amacıyla Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına gönderilecektir. Öte yandan, 7244 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeye göre; uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilecektir. Ancak, işverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.

İşverene Kısa Çalışma Talebinin Sonucunun Bildirilmesi 

Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerden dolayı işyerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu, İş müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işverene, İŞKUR tarafından bildirilir. İşveren de durumu, işyerinde işçilerin görebileceği bir yerde ilan eder ve varsa toplu iş sözleşmesine taraf işçi sendikasına bildirir. İlan yoluyla işçilere duyuru yapılamadığı durumlarda, kısa çalışmaya tabi işçilere yazılı bildirim yapılır. Kısa çalışma talebi uygun bulunan işveren Kurumca bildirilen sürede Kısa Çalışma Bildirim Listesini güncelleyerek gönderir. Koronavirüsten olumsuz etkilendiği gerekçesiyle kısa çalışma talep eden işverenlere başvurularının sonucu, elektronik posta yoluyla taleplerini gönderdikleri adrese yapılır. Talebi uygun bulunan işverenler, Kurumca bildirilen sürede Kısa Çalışma Bildirim Listesini güncelleyerek başvuru yaptıkları İŞKUR biriminin elektronik posta adresine gönderir.

 Kısa Çalışma Ödeneği Süresi, Miktarı ve Ödenmesi

Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son oniki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemez. Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir.

Ödemeler PTT Bank aracılığı ile yapılmaktadır. Ödeme tarihini öne çekmeye Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı yetkilidir. Kısa çalışmanın günlük, haftalık veya aylık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı işyerinin gelenekleri ve işin niteliği dikkate alınarak işverence belirlenir. Kısa çalışma yapılan süreler için, kısa çalışmaya tabi tutulan işçiler adına SGK Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile eksik gün gerekçesi “18-Kısa Çalışma Ödeneği” olarak bildirilir. Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır.

Zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler 4857 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar. Bu bir haftalık süre içerisinde ücret ve prim yükümlülükleri işverene aittir. Kısa çalışma yapan işçinin çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarı, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak işveren ve Kurum tarafından ödenir. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir. İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için genel sağlık sigortası primleri ödenmektedir. Söz konusu dönemde kısa ve uzun vadeli sigorta primleri aktarılmaz.

Örnek: Aşağıda 2020 yılı için aylık kısa çalışma ödeneği hesabı verilmiştir. (3)

Kısa Çalışma Uygulamasına İlişkin Diğer Hususlar

İşverenin, kısa çalışma uygulaması devam ederken, normal faaliyetine başlamaya karar vermesi halinde durumu Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve işçilere altı işgünü önce yazılı olarak bildirmesi zorunludur. Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erer.

Geç bildirimlere ilişkin oluşan yersiz ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.

Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâh altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir.

Kısa çalışma yapan işveren, işçilerin çalışma sürelerine ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi halinde ibraz etmek zorundadır. Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelikle, mevcut Yönetmeliğin 8. maddesine “Kısa çalışma ödeneğinin denetimi ve durdurulması” başlığı eklenmiş ve kısa çalışma uygulamasına ilişkin işyerlerinin denetimini iş müfettişlerinin yapacağı belirtilmiştir.

Buna göre, kısa çalışma uygulaması devam eden işyerlerinde yapılan inceleme sırasında işverenin ödenek alan işçilerin çalışma süreleri ile ilgili hatalı bilgi ve belge verdiğinin tespit edilmesi ve iş müfettişinin yazılı talebi halinde hakkında hatalı bilgi verilen işçi sayısı da dikkate alınarak kısa çalışma ödeneği durdurulabilecektir.

Koronavirüs veya Başka Nedenlerle Faaliyetine Geçici   Ara Veren İşverenler İşçileri Ücretsiz İzne Zorlayamaz

Koronavirüs salgını veya başka nedenlerle ekonomik sıkıntıya düşen ve işyerindeki faaliyetlerine geçici olarak ara vermek zorunda kalan işverenler, İş Kanunu'na göre çalışanlarını ücretsiz olarak izin kullanmaya zorlayamazlar. Ancak, bu konuda işçi ile işverenin karşılıklı anlaşmaları ile mümkün olabilir. Şöyle ki;

1- İş Kanunu'na göre, işveren tarafından çalışanına ücretsiz izin kullandırılmasına ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Yani, işverenin çalışanlarını tek taraflı olarak ücretsiz izine gönderebilmesi ile ilgili bir hakkı bulunmamaktadır. Ancak, işçin rızası ve işverenin de uygun görmesi durumunda belli bir süreyle sınırlı olmak üzere çalışana ücretsiz izin verilebilir.

2- İşyerinde geçici olarak faaliyetine ara vermek isteyen işverenlerin yapmaları gereken hususlar şunlardır:

1. a) İşyerindeki çalışma faaliyetine hangi tarih itibarıyla ara verileceğini işçilere ilan etmeleri,
   b) Yıllık ücretli izini olan işçilerin yıllık izinlerini kullanmaları için bir planlama yapmaları,  
   c) Eğer işçilerin bir kısmına veya tamamına ücretsiz izin verilecek ise, bunun işçilere yazılı olarak tebliğ edilmesi gerekir. İşçi ücretsiz izini 6 iş günü içinde kabul ederse, ücretsiz izin başlamış olur. Ancak işçi ücretsiz izine gitmeyi kabul etmezse bu durumda işveren işçinin geçerli neden kapsamında tazminatını ödeyerek iş akdini feshedebilir. İşveren fesih yapmaması halinde bu durumda işçi iş akdini haklı nedenle feshedebilir.

Bir işyerinin herhangi bir nedenle ekonomik krize girmesi, sürdürülebilir imkanı olmaması halinde, iki tarafın da bu durumu iyi niyetle, objektif ve sağ duyulu olarak değerlendirmeli, imkanlar elverdiği ölçüde öncelikle yıllık ücretli izin kullanımı seçeneği üzerinde durulmalıdır. Ücretsiz izin kullanma konusunda ise İş Kanunu'na göre  işçi ve işveren zaten birbirini zorlayamamaktadır. İşçinin rızası olmadan ücretsiz izin kullandırılması haklı fesi nedeni olarak değerlendirilecektir. (4)

7244 Sayılı Kanunla 3 Ay Süreyle İşten Çıkarmanın Yasaklanması ve Ücretsiz İzne Çıkartılan İşçilere İşsizlik Fonundan Nakit Desteği Verilmesi

Koronavirüs salgını kapsamında Devletimizin aldığı tedbirlerden biri olan kısa çalışma ödemesine işverenlerin başvurusu yoğun bir şekilde devam etmektedir. 7244 sayılı Kanunla kısa çalışma ödeneğinin daha hızlı alınması için yapılan düzenlemenin dışında iki önemli düzenleme daha yapılmış olup birincisi işten çıkarmaların 3 ay süre ile yasaklanmasıyla ilgili bir hükmün İş Kanunu'na eklenmiş olması; ikincisi ise ücretsiz izne çıkartılan işçilere işsizlik fonundan nakit desteği verilmesine ilişkin olarak İşsizlik Sigortası Kanunu'na hüküm eklenmiş olmasıdır.

7244 sayılı Kanunun 7. maddesiyle 4447 sayılı Kanuna eklenen geçici 24. maddeye göre; bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih olan 17.04.2020 tarihinde iş sözleşmesi bulunmakla birlikte 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15/3/2020 tarihinden sonra 51 inci madde kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve bu Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39,24 Türk lirasınakdi ücret desteği verilecektir. Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılmayacaktır. Uygulama kapsamında ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene, bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesince belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarında çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince idari para cezası uygulanır ve ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir. Bu madde kapsamında nakdi ücret desteğinden yararlananlardan 5510 sayılı Kanuna göre genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler, aynı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılırlar ve genel sağlık sigortasına ilişkin primleri Fondan karşılanacaktır.

Öte yandan, 7244 sayılı Kanunun 9. maddesiyle 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa eklenen geçici 10. maddeye göre; bu Kanunun kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın her türlü iş veya hizmet sözleşmesi, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay süreyle 25 inci maddenin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından feshedilemez. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç aylık süreyi geçmemek üzere işveren işçiyi tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabilir. Bu madde kapsamında ücretsiz izne ayrılmak, işçiye haklı nedene dayanarak sözleşmeyi fesih hakkı vermez. Bu madde hükümlerine aykırı olarak iş sözleşmesini fesheden işveren veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası verilir.

Sonuç

Koronavirüs salgını kapsamında tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de iş hayatının tarafları olan işveren ve işçilerin uğradığı zararların azaltılması için sürekli olarak tedbir ve önlemler alınmaktadır. Bu önlemlerden biri olan kısa çalışma uygulaması, işyerindeki çalışma sürelerinin geçici olarak azaltılması veya durdurulması hallerinde, üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir sistemdir. Kısa çalışma uygulamasının temel amacı istihdamın korunmasıdır. Kısa çalışma ile çalışılmayan sürelerde işçilere gelir desteği sağlanmaktadır. Aynı zamanda istihdam korunarak, deneyimli personellerin işten çıkarılmasının önüne geçilmektedir. İşyerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı Kanunun 25/II bendinde yer alan sebepler hariç olmak kaydıyla işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekir. Çin Halk Cumhuriyeti’nin Vuhan kentinde ortaya çıkan ve birçok ülkeye yayılan Koronavirüs (COVID-19) salgını global ve ulusal düzeyde tüm işverenleri ve haliyle çalışanları olumsuz yönde etkilemektedir. Bu salgın hastalık çalışma hayatını büyük bir sıkıntıya sokmuştur, ancak iyi günlerde olduğu gibi bu zor günlerde de işçi-işveren arasındaki mevcut sıkıntıların karşılıklı yardımlaşma ve dayanışma ile aşılması ve çalışanlara karşı pozitif ayrımcılık yapılması gerekmektedir. İşverenlerin İŞKUR’a (https://www.iskur.gov.tr/Kısa Çalışma Ödeneği) başvurusu üzerine 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre çalışanlara ödenecek olan kısa çalışma ödeneği verilmesini de bu kapsamda değerlendirmek gerekir. Tüm insanlık olarak böyle bir salgınla tekrar karşılaşmamak için yaşananlardan bireyler, devletler ve toplumlar olarak hepimizin ciddi dersler aldığı bir süreçte, herkese sağlıklı günler dilerim.

 (Lebib Yalkın Mevzuat Dergisinin Mayıs/2020 sayısında yayımlanmış olup Sn. Türkay’ın özel izni ile yayınlanmaktadır.)

 (1) 16/4/2020 tarihli ve 7244 sayılı Kanunun 6. maddesiyle, bu fıkranın son cümlesine “başvurular,” ibaresinden sonra gelmek üzere “uygunluk tespitleri hariç olmak üzere” ibaresi eklenmiştir.
(2) https://kpmgvergi.com/blog/7-soruda-kisa-calisma-odenegi/95, erişim tarihi: 24.03.2020.
(3) https://www.verginet.net/Sirkuler.aspx?ID=5107, Kısa Çalışma Ödeneği.
(4) Ahmet Ağar, Koronavirüs Nedeniyle Ekonomik Sıkıntıya Düşen İşverenler, Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilirler, http://www.maliyepostasi.com, 23 Mart 2020.