Bir Türlü Cevaplanamayan Soru: Akaryakıt Türkiye’de Neden Daha Pahalı?
Petrol fiyatları uluslararası piyasada şekillenmekte ve tüm ülkeler özellikle petrol üretimi olmayan ülkeler aynı piyasadan petrol alımını yaparak tüketmektedir. Dolayısıyla özellikle petrol bakımından dışarıya bağımlı ülkelerde benzinin tüketiciye ulaştığı pompa fiyatlarının da birbirine oldukça yakın olması beklenir. Özellikle konuya Türkiye boyutuyla baktığımızda durumun hiçte öyle olmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır.
Aşağıdaki tabloda petrol bakımından dışarıya bağımlı Avrupa Birliği ülkelerinde ve Türkiye’de 95 Oktan süper benzinin 22.07.2013 tarihi itibariyle pompa fiyatları bu fiyatların ne kadarının vergi ne kadarının vergisiz fiyat olduğu bilgileri yer almaktadır.
| Euro-süper 95 Vergisiz (TL/Litre) | Euro-süper 95 Vergili (TL/Litre) | Toplam Vergi (TL/Litre) | Verginin Payı (%) |
Bulgaristan | 1,85 | 3,33 | 1,48 | 44% |
Romanya | 1,76 | 3,34 | 1,58 | 47% |
Estonya | 1,75 | 3,38 | 1,64 | 48% |
Polonya | 1,76 | 3,39 | 1,64 | 48% |
Hırvatistan | 1,67 | 3,42 | 1,75 | 51% |
Litvanya | 1,77 | 3,48 | 1,71 | 49% |
Letonya | 1,79 | 3,50 | 1,71 | 49% |
Lüksemburg | 1,89 | 3,52 | 1,63 | 46% |
Güney Kıbrıs | 1,87 | 3,53 | 1,65 | 47% |
Çek Cumh. | 1,73 | 3,61 | 1,88 | 52% |
Avusturya | 1,77 | 3,63 | 1,86 | 51% |
Macaristan | 1,84 | 3,69 | 1,85 | 50% |
Malta | 1,92 | 3,73 | 1,81 | 49% |
İspanya | 1,91 | 3,74 | 1,83 | 49% |
Slovenya | 1,66 | 3,79 | 2,13 | 56% |
Slovakya | 1,71 | 3,79 | 2,08 | 55% |
Fransa | 1,76 | 3,96 | 2,20 | 56% |
İrlanda | 1,71 | 4,00 | 2,29 | 57% |
İngiltere | 1,64 | 4,02 | 2,38 | 59% |
AB 28 Ülke Ort. | 1,80 | 4,08 | 2,28 | 56% |
Portekiz | 1,84 | 4,09 | 2,25 | 55% |
AB 17 Ülke Ort. | 1,84 | 4,17 | 2,33 | 56% |
Almanya | 1,86 | 4,19 | 2,33 | 56% |
Finlandiya | 1,81 | 4,21 | 2,40 | 57% |
Belçika | 1,98 | 4,28 | 2,30 | 54% |
Yunanistan | 1,81 | 4,37 | 2,55 | 59% |
Danimarka | 2,01 | 4,39 | 2,38 | 54% |
İsveç | 1,84 | 4,39 | 2,55 | 58% |
Hollanda | 1,80 | 4,49 | 2,70 | 60% |
İtalya | 1,87 | 4,50 | 2,63 | 58% |
TÜRKİYE | 2,06 | 5,00 | 2,94 | 59% |
Tablodan görüldüğü üzere, Türkiye’de benzinin pompa fiyatı 5 TL’dir. Bu fiyat Avrupa’da en yüksek fiyattır. En ucuz fiyat ise 3,33 TL ile Bulgaristan’dadır. 28 Avrupa Birliği ülkesindeki ortalama fiyat ise 4,08 TL dır dır.
Türkiye’deki tüketiciler petrol bağımlılığı bakımından hemen hemen aynı durumda olan AB üyesi ülkelerdeki tüketicilerden litresine 1 TL daha fazla ödemek suretiyle benzin tüketmektedir. Bu Türkiye’de benzinin AB ülkelerine nazaran ortalamada %22 daha pahalı olduğunu göstermektedir. Peki, neden böyle?
Bu durumun iki nedeni vardır: Ülkelerin uyguladıkları verginin farklı olması bunun birinci nedenidir. Türkiye benzinden litre başına yaklaşık 2,94 TL katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi almaktadır. Bu AB üyesi ülkelerle kıyaslandığında en yüksek vergi tutarıdır. En az vergiyi litre başına 1,48 TL ile Bulgaristan almaktadır. 28 AB üyesi ülkede alınan ortalama vergi tutarı ise 2,28 TL dır dır.
Türkiye AB ortalamasından %29 oranında daha fazla vergi almaktadır. Türkiye Avrupa’da akaryakıt üzerinden en yüksek tüketim vergisini alan ülkedir.
Türkiye’de tüketicilerin akaryakıtı AB ülkesindeki tüketicilere nazaran çok daha pahalı tüketmesinin nedeni sadece yüksek vergiler değildir. İkinci temel neden akaryakıtın tüketiciye ulaşıncaya kadar geçirdiği, ithalat, üretim, dağıtım ve satış kanallarındaki kâr oranlarının fiyata yansımasıdır. Türkiye’de benzinin vergisiz pompa fiyatı 2,06 TL ile Avrupa’da yine en yüksek tutardır. En düşük vergisiz fiyat ise 1,64 TL ile İngiltere’dedir. 28 AB üyesi ülkede vergisiz fiyat ortalaması 1,80 TL’dir. Bu durumda üretim, dağıtım ve satış kanallarının litre başına aldıkları kar oranı AB ortalamasının 26 Kuruş daha üzerindedir.
Türkiye’de Üreticiler, dağıtıcılar ve bayiler AB ortalamasının %15 üzerinde kar elde etmektedirler.
Bu durumdan Devlet de, sektör de mutlu. Mutsuz olan tüketiciler. Hükümet alacağı vergiyi AB ortalamasına çekse, sektörde almış olduğu kâr oranını AB ortalaması düzeyine indirse benzinin fiyatı yaklaşık 1 TL ucuzlar. Düz hesap ile Devlet bu indirim nedeniyle yaklaşık 14 Milyar TL vergi kaybına uğrar gibi görünse de bunun kaçak akaryakıt ile mücadele anlamında yaratacağı pozitif katkı dikkate alınırsa kaybın daha az olacağı beklenir.
Türkiye’nin artık enerjide dışarıya bağımlılık söylemini bir kenara bırakıp, kayıt dışı ile mücadelede ciddi adımlar atması, böylece gelir üzerinden daha fazla vergi alması, enerji ve haberleşme üzerindeki aşırı vergi yükünü aşağı çekmesi gerekmektedir.
Yorumlar